شانس‌های سینمای ایران در اسکار2017

دنیای اقتصاد: درحالی که بسیاری از کشورها نماینده خود را در مهم‌ترین رویداد سینمایی جهان معرفی کرده‌اند، گمانه‌زنی‌ها برای معرفی نماینده ایران در اسکار ۲۰۱۷ همچنان ادامه دارد و هنوز تکلیف سینمای ایران برای حضور در این رقابت مشخص نشده است. البته این رویه در سال‌های اخیر همواره وجود داشته و نماینده ایران همیشه در دقیقه نود به آکادمی معرفی شده است. در روزهای اخیر فیلم «فروشنده» ساخته اصغر فرهادی بعد از حضور موفق در جشنواره کن و پس از فرازونشیب‌های بسیار در ایران روی پرده رفته است و شاید همین نکته یکی از مهم‌ترین نشانه‌ها برای حضور آخرین فیلم فرهادی در اسکار به حساب بیاید؛ چرا که براساس قوانین آکادمی اسکار، فیلم‌هایی که از ۹ مهر ۹۴ (اول اکتبر ۲۰۱۵) تا ۹ مهرماه ۹۵ (۳۰ سپتامبر ۲۰۱۶) در کشور مبدا اکران شده‌اند، می‌توانند به عنوان نماینده کشورشان در جوایز امسال حضور داشته باشند.

تنه اصلی جوایز اسکار به فیلم‌های انگلیسی زبان اختصاص دارد و تنها یک بخش محدود، به فیلم‌های خارجی غیر انگلیسی زبان در این رویداد مهم مربوط می‌شود. در این بخش، ازکشورهای مختلف، آثاری اولویت حضور پیدا می‌کنند که در میان آثار تولید شده در آن کشور مزیت‌های شاخصی داشته باشند و پیش از هرچیز بتوانند معرف سینمای ملی و ویژگی‌های اجتماعی، فرهنگی و اقلیمی کشور سازنده آن فیلم‌ها باشند. رای‌گیری برای انتخاب نامزدهای اسکار فیلم خارجی‌زبان در دو مرحله انجام می‌شود وابتدا ۹ فیلم به فهرست کوتاه راه پیدا می‌کنند و در نهایت پنج فیلم به‌عنوان نامزدهای نهایی معرفی می‌شوند که اسامی آنها پنجم بهمن (۲۴ ژانویه ۲۰۱۷) همراه نامزدهای دیگر بخش‌های جوایز اسکار اعلام خواهد شد.

برندگان جوایز اسکار هم بامداد دوشنبه ۹ اسفند به وقت ایران (۲۶ فوریه) در مراسمی در دالبی تیه‌تر در لس‌آنجلس معرفی می‌شوند. حضور فیلم‌ها در رقابت‌های جهانی هم نقش بسیاری در جلب توجه اعضای آکادمی اسکار دارد. از سویی اگرچه فیلم «فروشنده» در کن حضور موفقی را پشت سر گذاشته است، اما اخیرا در جشنواره لندن پذیرفته نشد و به خاطر حضور تعداد زیادی از اعضای آکادمی در این جشنواره و مراودات نزدیک آنها، قانون نانوشته‌ای شکل گرفته است که هر فیلمی در جشنواره لندن پذیرفته نشود شانس قرارگرفتن در میان ۵ فیلم اسکار را از دست خواهد داد. البته این نکته را هم نباید نادیده گرفت که فیلم اصغر فرهادی اگرچه موافقان زیادی دارد، اما مخالفان بسیاری هم پیدا کرده است و با انتقادهای تند و تیزی روبه‌رو است.

سابقه حضور ایران در اسکار

سینمای ایران برای نخستین‌بار با فیلم «دایره‌ مینا» ساخته‌ داریوش مهرجویی از سوی وزارت فرهنگ و هنر وقت در سال ۱۳۵۶ به اسکار راه پیدا کرد و پس از آن فیلم «باد صبا» ساخته‌ آلبر لاموریس به عنوان نماینده‌ ایران در سال ۱۳۵۷ راهی آکادمی اسکار شد. پس از آن سینمای ایران به مدت ۱۶ سال نماینده‌ای به اسکار معرفی نکرد تا اینکه در سال ۱۳۷۳ که فیلم «زیر درختان زیتون» ساخته‌ عباس کیارستمی به عنوان نماینده ایران معرفی شد. بیشترین سابقه را مجید مجیدی دارد که از سال ۱۳۷۷ با فیلم «بچه‌های آسمان» در این مراسم حضور یافت و در همان سال یعنی سال ۱۹۹۹ میلادی موفق شد جزو پنج نامزد نهایی بخش فیلم‌های غیرانگلیسی زبان قرار بگیرد. پس از آن «رنگ خدا» در ۱۳۷۸، «باران» در ۱۳۸۰، «آواز گنجشک‌ها» در ۱۳۸۷ و «محمد رسول‌الله» در ۱۳۹۴، دیگر فیلم‌های مجیدی بودند که به عنوان نماینده سینمای ایران به آکادمی معرفی شدند.

علاوه‌بر فیلم‌های مجیدی، در این سال‌ها رسول صدرعاملی در سال ۱۳۸۱ با «من ترانه ۱۵ سال دارم»، پرویز شهبازی در سال ۱۳۸۲ با «نفس عمیق»، رضا میرکریمی در سال ۱۳۸۴ با «خیلی دور خیلی نزدیک»، کامبوزیا پرتوی در سال ۱۳۸۵ با «کافه ترانزیت»، رسول ملاقلی‌پور در سال ۱۳۸۶ با «میم مثل مادر»، اصغر فرهادی در سال ۱۳۸۸ با «درباره الی» و مهدی نادری در سال ۱۳۸۹ با «بدرود بغداد» به‌عنوان نماینده‌های ایران حضور داشته‌اند که در نهایت اصغر فرهادی درسال ۱۳۹۰ توانست با «جدایی نادر از سیمین» طلسم سینمای ایران را بشکند و برنده اسکار شود. پس از آن قرار بود در سال ۱۳۹۱ «یه حبه قند» ساخته رضا میرکریمی نماینده ایران باشد که به علت تحریم اسکار از سوی ایران این فیلم معرفی نشد و در سال ۱۳۹۲ «گذشته» اصغر فرهادی و در سال ۱۳۹۳ «امروز» رضا میرکریمی به‌عنوان نمایندگان سینمای ایران به اسکار معرفی شدند.

شانس‌های احتمالی

در روزهای گذشته علاوه‌بر فیلم «فروشنده» نام چند اثر دیگر هم همواره در گمانه‌زنی‌ها تکرار شده است که از میان آنها می‌توان به فیلم‌های «اژدها وارد می‌شود» به کارگردانی‌ مانی حقیقی، «چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت» به کارگردانی وحید جلیلوند، «ناهید» به کارگردانی آیدا پناهنده و «لانتوری» به کارگردانی رضا درمیشیان اشاره کرد. در این میان اما «فروشنده» در جشنواره‌های خارجی حضور موفق‌تری داشته است و در جشنواره فیلم کن جوایز بهترین فیلم‌نامه و بهترین بازیگر مرد را از آن خود کرده و قرار است در بخش نمایش‌های ویژه جشنواره تورنتو هم روی پرده برود که این رویداد از دیرباز نقطه شروع فصل جوایز سینمایی و آشنایی با رقبای احتمالی اسکار بوده است. شرکت ممنتو فیلمز در پاریس حق پخش و فروش بین‌المللی «فروشنده» را در اختیار دارد. این شرکت در کن حق پخش «فروشنده» را به آمازون و کوهن میدیا گروپ فروخت و برای پخش در دیگر کشورها هم ده‌ها قرارداد دیگر امضا کرد. گذشته از این، فرهادی نامی آشنا برای اعضای آکادمی است.

او با «جدایی نادر از سیمین» برنده جایزه اسکار فیلم خارجی‌زبان شد و پیش از این چند فیلم دیگرش هم به نمایندگی از ایران در اسکار رقابت کرده است. «اژدها وارد می‌شود» حقیقی سال گذشته یکی از فیلم‌های بخش مسابقه بین‌الملل جشنواره فیلم برلین بود. شرکت آلمانی مچ فکتوری که پخش‌کننده آثار کارگردان‌های مطرحی چون جیم جارموش و آکی کوریسماکی است، حقوق پخش و فروش بین‌المللی این فیلم را در اختیار دارد و «چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت» ساخته وحید جلیلوند هم سال گذشته در بخش مسابقه افق‌های جشنواره فیلم ونیز حضور داشت. «ناهید» ساخته پناهنده سال گذشته یکی از فیلم‌های بخش نوعی نگاه جشنواره کن بود و جایزه «آینده روشن» این بخش را دریافت کرد. «لانتوری» ساخته رضا درمیشیان هم که روزهای موفقی را در چرخه اکران می‌گذراند سال گذشته در بخش پانوراما جشنواره فیلم برلین نمایش داده شد. «ابد و یک روز» به کارگردانی سعید روستایی و «ایستاده در غبار» به کارگردانی محمدحسین مهدویان هم دو برنده اصلی جشنواره فیلم فجر سال گذشته بودند که اگرچه تاکنون حضور جشنواره‌ای برجسته‌ای نداشته‌اند، اما گزینه‌های احتمالی سینمای ایران در بخش فیلم خارجی‌زبان اسکار به حساب می‌آیند.