رفتارشناسی مخاطبان در بازار کتاب

گروه فرهنگ و هنر- شایان ربیعی: بازار فروش کتاب ایران نشان داده است که چندان قابل پیش‌بینی نیست. در گزارش‌های متعدد هفتگی و ماهانه از فروش کتاب‌ها، می‌توان نشانه‌های متعددی از پیش‌بینی گریزی این بازار پیدا کرد. در برخی هفته‌ها با وجود انتشار کتاب‌های تازه از نویسندگان مطرح داخلی، آثار ترجمه فروش خوبی دارند و در برخی هفته‌ها عکس این قضیه صادق است. گاهی اوقات یک کتاب شعر که به گواه منتقدان برجسته ادبیات ارزش کمترین نمره را در ارزشیابی ادبی می‌گیرد، در صدر پرفروش‌هاست و گاهی تازه‌ترین مجموعه شعرهای شاعران محبوب و شناخته شده کشور اصلا به لیست پرفروش‌ها راه پیدا نمی‌کند.

این در حالی است که عکس این قضیه هم بسیار اتفاق می‌افتد. خلاصه آنکه بازار کتاب در ایران آشفته است و از بازار حداقلی ۵۰۰ نفره تا بازار حداکثری چند صدهزار نفری مخاطبان را دربرمی گیرد. در این میان هنوز فرمول مشخصی به دست نیامده است تا براساس آن، مخاطب بازار کتاب رفتارشناسی شود و با کمک آن بتوان موفقیت یا شکست یک کتاب در بازار فروش را پیش‌بینی کرد. این در حالی است که عمده فروش کتاب‌ها در بهترین حالت حول و حوش رقم هزار تا چهار هزار تیراژی به فروش می‌رود که نه با جامعه کتابخوانان ایرانی و نه با جمعیت کشور کمترین تناسبی ندارد. به همین دلیل موسسه خانه کتاب به‌منظور رونق بخشیدن به بازار کتاب و ترویج کتابخوانی، همزمان با آغاز تابستان، تسهیلاتی را در قالب یارانه خرید کتاب از طریق کتابفروشی‌های سراسر کشور، مستقیما به خریداران کتاب پرداخت می‌کند. از اهداف این طرح یکی افزایش میزان فروش و دیگری ایجاد تناسب در بازار فروش است. ایجاد چنین تناسبی در بازار کتاب با توجه به آنچه در ابتدای این گزارش درباره نامتناسب بودن فروش برخی کتاب‌های شاخص گفته شد، می‌تواند نجات‌دهنده باشد. در طرح «تابستانه کتاب» کتاب‌های عمومی از ۲۰ درصد تخفیف و کتاب‌های کودک و نوجوان از ۲۵ درصد تخفیف برخوردار می‌شوند. این طرح در بازه زمانی یک ماهه از ۱۵ تیر تا ۱۵ مرداد در کتابفروشی‌های عضو این طرح اجرا خواهد شد تا بتواند نقص‌های بازار کتاب را تا حدودی برطرف کند.

فروش هفتگی بازار کتاب

اما به هر حال گزارش این هفته فروش کتاب‌ها تفاوت‌های قابل توجهی با فروش در هفته گذشته دارد. دو کتاب «من پیش از تو» نوشته جوجو مویز و «کتاب» نوشته فاضل نظری در هفته گذشته بیش از سایر کتاب‌های ادبی در سبد خریدِ خریداران کتاب قرار گرفتند. فروش این کتاب‌ها در کتاب‌فروشی‌های مورد اشاره در این گزارش کمی بیش از ۲۰ جلد بوده است. این در حالی است که کتاب معمای هابرماس در یک هفته اخیر بیش از ۲۶۰ جلد فروش داشته است.به هر حال بازار کتاب تهران در سومین هفته خرداد ماه با استقبال قابل توجهی از آثار ادبی همراه بود، به طوری که از میان ۴۷ عنوان کتاب حاضر در فهرست پرفروش‌های کتابفروشی‌های معتبر تهران در هفته گذشته، دو کتاب «من پیش از تو» نوشته جوجو مویز و «کتاب» نوشته فاضل نظری بیش از سایر کتاب‌ها در سبد خریدِ علاقه‌مندان و خریداران کتاب‌های ادبی قرار گرفتند.همچنین از میان ۲۹ ناشر حاضر در این فهرست، انتشارات «دنیای‌اقتصاد» و چشمه با پنج عنوان، کتابسرای تندیس با ۴ و امیرکبیر با سه عنوان کتاب، از پرفروش‌ترین ناشران بازار کتاب تهران در هفته گذشته بودند.آثاری چون «من»، «چگونه عاقل بمانیم»، «معمای هابرماس»، «جستارهایی در باب نظریه روایت و روایت‌شناسی»، «سوبژکتیویته در ادبیات و فلسفه»، «زنان و رشد اقتصادی»، «چگونه درباره کتاب‌هایی که نخوانده‌ایم حرف بزنیم؟»، «امر روزمره در جامعه پساانقلابی»، «مسائل و مفاهیم کلیدی زیبایی‌شناسی کانت»، «زنان، دشتان و جنون ماهانه»، «بی‌باد و بی‌پارو»، «خانه پتروداوا»، «یخ کبود»، «رنج و سرمستی»، «آدم‌های سمی»، «قصه‌های دوست داشتنی دنیا» و «ارباب حلقه‌ها» از آثاری بودند که برای اولین بار به فهرست پرفروش‌های بازار کتاب تهران راه یافته‌اند.این گزارش، پرفروش‌های برخی کتابفروشی‌های معروف تهران در هفته منتهی به روز گذشته را بررسی کرده است.

رفتارشناسی مخاطبان در بازار کتاب