دیوار های مهربانی کتاب

گروه فرهنگ و هنر: می‌گویند سالی که نکو است از بهارش پیداست! این ضرب‌المثل دست کم برای کتاب دارد درست از آب درمی‌آید. طرح عیدانه کتاب که در بازه زمانی یک‌ماهه از ١٥ اسفند ۹۴ تا ۱۵ فروردین ۹۵ در سطح کشور اجرا شد، در اتفاقی که کمتر کسی تصورش را می‌کرد، توانست ۴۳ میلیارد و ۷۵۲ میلیون و ۷۲۹ هزار و ۴۵ ریال بفروشد. اما این تازه ابتدای ماجرا بود. هنوز که ماه اول سال جدید تمام نشده گزارش‌ها از سطح شهر تهران و چند شهرستان دیگر نشان می‌دهد که اتفاق جالب دیگری در حال افتادن است. دیوار مهربانی کتاب!

از اولین اخباری که در این زمینه رسانه‌ای شد خبری بود در ۱۲ بهمن با این توضیح که برای اولین بار در نمایشگاه‌های کتاب استانی، غرفه «دیوار مهربانی کتاب» در سیزدهمین نمایشگاه کتاب بندرعباس برپا شد.ماه لی‌لی بستکی، مسوول این غرفه در گفت‌وگو با روابط عمومی موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران گفته بود: این حرکت که در غرفه‌ای با عنوان کوی یار مهربان و با شعار «بگذارید بدانند» آغاز شده است، کار اصلی آن جمع‌آوری کتاب برای مدارس و مراکز نیازمند و بدون کتابخانه است که در مدت دو روز ابتدایی نمایشگاه مورد استقبال و حمایت بازدیدکنندگان و خیران و نیکوکاران فرهنگی قرار گرفته است. تجربه موفق دیوار مهربانی نشان داد ظرفیت‌های خوبی برای تامین نیازهای مردم در حوزه‌های مختلف وجود دارد که باید این ظرفیت‌ها فعال شده و مورد استفاده قرار گیرد و بخش فرهنگ نیز از همین رویه پیروی می‌کند. قصه این است که از همان ابتدای شکل‌گیری دیوارهای مهربانی ویژه پوشاک نیازمندان در فصل سرد، عده‌ای از کتابخوانان تلاش کردند تا در کنار این طرح انسان‌دوستانه، دیوار مهربانی ویژه کتاب هم راه‌اندازی کنند. البته در ابتدای راه‌اندازی دیوارهای مهربانی کتاب، چنان‌که باید و شاید استقبال گسترده‌ای از این طرح نشد. شاید به این دلیل که دیوارهای مهربانی برای نیازمندان چنان منحصربه‌فرد و بکر بود که فضای تبلیغاتی چندانی برای تبیین دیوارهای مهربانی ایجاد نشد. به هر حال در ابتدای سالی که برای حوزه کتاب نکو بود، بار دیگر شور برپایی دیوارهای مهربانی در ایران دامنگیر شده است.

در آخرین روزهای دی ماه ۹۴، عضو کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران از بررسی طرح دیوار مهربانی با کتاب خبر داد و گفت که این طرح پس از بررسی و تصویب شورای شهر در پایتخت اجرا می‌شود.به گفته مجتبی شاکری اجرای این طرح با هدف افزایش مشارکت شهروندان برای نهادینه کردن فرهنگ کتاب و کتابخوانی به شورای اسلامی شهر تهران پیشنهاد شد.در این طرح به این حجت که «اقشار محروم و نیازمند جامعه توان خرید کتاب را ندارند» پیش‌بینی شد که با اجرای دیوار مهربانی کتاب دسترسی عموم شهروندان به کتاب با همراهی و مشارکت خیرین فراهم شود، تا با یک تیر دو نشان بزنند و نشان دوم هم اینکه مشکل کمبود کتابخانه در برخی از مناطق شهر تهران حل شود.به یقین دیوارهای مهربانی کتاب بی‌اهمیت‌تر از دیوارهای دیگر بخشش لباس نیستند، چه بسا اهمیت این سخاوت فکری بیشتر نیز باشد. شاید به این واسطه بتوان گام مهمی در ترویج کتاب و کتابخوانی برداشت.

دیوار مهربانی کتاب درخجند

روز سه‌شنبه نیز این خبر رسانه‌ای شد و عباس خامه‌یار، معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی طی سفری که به شهر خجند داشت، در دیدار با فعالان فرهنگی و کتابدوست این شهر از طرح‌های مردمی در ایران برای ترویج انفاق مانند «دیوار مهربانی» سخن گفت و از توسعه آن به امور فرهنگی و کتاب ابراز خرسندی کرد.پیرو همین دیدار با همت این فعالان، نخستین مرکز خیر و احسان در ولایت سغد در محله وحدت شهر خجند با حمایت کمیته این محله روز نوزدهم فروردین آغاز به‌کار کرد. ساکنان این محله کتاب و مجلات، کالاها و لباس‌های غیرضروری خود را به این مرکز می‌سپارند تا رایگان در اختیار نیازمندان قرار گیرد.

نسخه غربیِ بخشیدن کتاب

«ایسنا» در این باره چنین می‌نویسد: «کتاب تنها یک دوست نیست، بلکه برایتان دوست هم پیدا می‌کند»؛ این شعار کسانی است که عضو کمپین بین‌المللی «کتاب در گردش» هستند و آثاری را که مطالعه کرده‌اند به رایگان و بدون هیچ ادعایی در مکان‌های عمومی جا می‌گذارند تا افراد بیشتری از آنها استفاده کنند.وب‌سایت Book Crossing در توضیح فعالیت‌های این گروه نوشته است: این یک کتابخانه جهانی است؛ شبکه اجتماعی هوشمندی که ادبیات را گرامی می‌دارد و به کتاب‌ها جان دیگری می‌بخشد. «کتاب در گردش» به کتاب‌ها هویتی بی‌همتا می‌بخشد؛ همان‌طور که کتابی از دست یک خواننده به دست دیگری می‌رسد‌، همه آنها را در یک فضای شبکه‌مانند به هم متصل می‌کند. در حال حاضر یک میلیون و ۴۲۰ هزار و ۹۹۶ نفر در این زمینه فعالیت دارند و ۱۰ میلیون و ۸۱۲ هزار و ۴۱۸ کتاب در ۱۳۲ کشور جهان در گردش است.این وب‌سایت هوادارانش را تشویق می‌کند که به کتاب‌هایشان زندگی دوباره ببخشند و آنها را به جای خاک خوردن در قفسه‌ها، به دست خواننده‌ای جدید بسپارند. آرشیو آنلاین و برچسب‌هایی که این کمپین در اختیار اعضای داوطلبش قرار می‌دهد، به آنها کمک می‌کند سرنوشت کتاب‌های اهدایی‌شان را دنبال کنند و از این طریق با کتاب‌دوستان دیگر ارتباط بگیرند.این اقدام فرهنگی اکنون در نقاط مختلف جهان طرفداران بسیاری دارد اما کشور آمریکا و سپس آلمان و انگلیس، بیشترین سهم را در این کتابخانه جهانی دارند.

هلند، فنلاند‌، کانادا‌، استرالیا‌، فرانسه‌، پرتغال‌ و اسپانیا هم به ترتیب در این فهرست قرار دارند.«رون هورنبیکر» مبدع این کمپین فرهنگی بود و در آوریل ۲۰۰۱ رسما این سفر را با همراهی همسرش «کائوری» و دو نفر از دوستانش آغاز کرد. هسته اصلی این جنبش در سندپونیت ایالت آیداهوی آمریکا واقع است، اما فعالیت آن بدون کمک‌های داوطلبانه افرادی از ملیت‌های مختلف جهانی ممکن نمی‌شد. وب‌سایت «هورنبیکر» تا سال ۲۰۰۳ بیش از ۱۱۳ کتابخوان را به خود جذب کرد و یک‌سال پس از آن، فرهنگ لغت آکسفورد واژه Book Crossing را به فهرست واژگانش اضافه کرد. سال ۲۰۰۷ بود که سنگاپور عنوان اولین کشور رسمی کمپین «کتاب در گردش» را از آن خود کرد و با همکاری کتابخانه ملی سنگاپور، ۲۰۰۰ مکان مشخص را برای جا گذاشتن کتاب تعیین کرد. Book Crossing در ماه مه ‌۲۰۰۵ دو جایزه صدای مردم را از جوایز «وبی» دریافت کرد و به‌عنوان بهترین وب‌سایت اجتماعی ویژه ارتباطات شبکه‌ای شناخته شد.فعالیت‌های اعضای «کتاب در گردش»، به جا گذاشتن آثار مورد علاقه‌شان در پارک و ایستگاه‌های اتوبوس و مترو، کافه‌ها، ‌رستوران‌ها و... خلاصه نمی‌شود؛ آنها از طریق وب‌سایت Book Crossing یکدیگر را ملاقات می‌کنند‌، حلقه‌های کتابخوانی تشکیل می‌دهند، ‌فهرست آثار برجسته مورد علاقه‌شان را در اختیار دیگران قرار می‌دهند‌، در فضای مجازی نشست‌های نقد برگزار می‌کنند و به‌صورت سالانه همایش‌هایی ترتیب می‌دهند.