گروه صنعت و معدن: آیا برقی که در نیروگاه‌ها تولید می‌شود به همان میزانی است که در اختیار مشترکان یا مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد؟ جواب این سوال منفی است؛ چراکه بخشی از برق تولیدی در خود نیروگاه و بخشی در شبکه‌های انتقال و توزیع از دست می‌رود و بقیه در اختیار مشترکان قرار می‌گیرد.

براساس گزارش دفتر مطالعات انرژی، ‌صنعت و معدن مجلس، در چرخه عملیات صنعت انرژی کشور اعم از فرآیند تولید، فرآورش و تبدیل، انتقال و توزیع، اختلاف بین مقدار انرژی ورودی و خروجی بدون در نظر گرفتن انرژی مربوط به سوخت مصرفی خود فرآیندها به عنوان شاخص اتلاف انرژی در عملیات تعریف می‌شود. با توجه به نقش و سهمی که اتلاف در صنعت برق دارد، کاهش آن نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است و در این مورد احکامی نیز در برخی از قوانین مصوب شده است. علاوه بر این، وزارت نیرو نیز در برنامه‌‌های بلندمدت خود برای کاهش اتلاف راهبردهایی را نیز معین کرده و برای این منظور اصلاح مقررات، ضوابط و توسعه سامانه‌های مناسب برای جلوگیری از استفاده غیرمجاز از برق در شبکه‌های ضعیف، استقرار و سازوکارهای اقتصادی- تجاری در فعالیت‌های کاهش اتلاف و شبکه هوشمند، اصلاح معماری شبکه‌های توزیع، هماهنگی در طراحی و توسعه شبکه‌های فوق توزیع و توزیع برق و... از جمله آنها است. نیروگاه‌های برق در بخش تبدیل نیز با توجه به مصرف انواع سوخت فسیلی، به دلیل راندمان پایین و طول خطوط انتقال، اتلاف دارند. اختلاف انرژی فسیلی ورودی به نیروگاه‌ها و انرژی خروجی از آنها را اتلاف تبدیل می‌گویند.

وضعیت اتلاف تبدیل در بخش نیروگاه‌های حرارتی کشور در حال افزایش است و از حدود ۱۴۲میلیون بشکه معادل نفت خام در سال ۸۰ به حدود ۲۶۴‌میلیون بشکه معادل نفت خام در سال ۹۱ افزایش یافته است. از بین بردن کامل تلفات تبدیل در نیروگاه‌ها از نظر علمی امکان‌پذیر نیست، اما کاهش آن تا حد مجاز و متناسب با راندمان، منطقی و متداول است. علاوه بر اتلاف این‌چنینی، بخشی از برق تولیدی نیروگا‌ه‌ها در شبکه‌های انتقال و توزیع اتلاف می‌شوند که در ایران رقم قابل توجهی است. در مورد کاهش اتلاف در شبکه‌های انتقال و توزیع تا قبل از سال ۸۶ به‌رغم آنکه در مورد نحوه کاهش آن از سوی مجلس و وزارت نیرو مباحثی مطرح و پیگیری‌هایی به عمل آمد، ولی اهداف مشخص قانونی مصوب نشده بود. وزارت نیرو نیز عدم کاهش اتلاف را در نبود یا کمبود اعتبارات مربوط به نوسازی شبکه‌ها به ویژه شبکه‌های توزیع عنوان می‌کرد؛ اما در سال ۸۶ رویه جدیدی برای کاهش اتلاف در پیش گرفته شد و برای این موضوع اهداف قانونی نیز مصوب شد. این اهداف عبارت است از: ۱- در قانون بودجه سال ۸۶ وزارت نیرو مکلف شد که سالانه یک درصد اتلاف خطوط را کاهش دهد. به همین منظور اعتبارات لازم هم در بودجه مشخص شد. ۲- در قانون بودجه سال ۸۹ وزارت نیرو مکلف شد اتلاف را ۵/ ۱ درصد کاهش دهد، ۳- در تبصره بند «ج» ماده (۱) قانون هدفمند کردن یارانه‌ها مقرر شد اتلاف تا پایان برنامه پنج ساله پنجم به ۱۴ درصد کاهش یابد. در مورد موضوع مربوط به کاهش اتلاف در شبکه‌های برق نکته مهم این است که اتلاف در حد متعارف آن بنا به شرایط محیطی و وضعیت شبکه و مباحث فنی آن اجتناب‌ناپذیر است.

در ایران بیشترین میزان اتلاف در شبکه‌های توزیع به ویژه شبکه فشار ضعیف است؛ زیرا عموما برق مشترکان با قدرت درخواستی حتی تا ۲۵۰ کیلووات و گاهی بیشتر هم با فشار ضعیف تامین می‌شود. علاوه بر آن، طولانی بودن خطوط فشار متوسط و فشار ضعیف در افزایش اتلاف موثر است. مراجعه به آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد که وضعیت اتلاف شبکه برق کشور در ۴۰ سال اخیر هیچ‌گاه کمتر از ۱۲ درصد نبوده و این شاخص در برخی از سال‌ها به حدود ۲۰ درصد نیز رسیده است، بنابراین روشن است که چه سرمایه عظیمی از کشور در این مسیر از بین رفته است. از سوی دیگر مطابق گزارش وزارت نیرو بخشی از اتلاف شبکه برق کشور به انشعابات غیرمجاز برداشت برق از شبکه مربوط است. البته مقداری از انرژی برق تولیدی نیز در شبکه برق کشور به صورت حرارت اتلاف می‌شود که این میزان به جریان و مقاومت خط انتقال بستگی دارد. در مورد اتلاف در شبکه برق کشور آنچه لازم است مدنظر قرار گیرد، خساراتی است که از محل آن به کشور وارد می‌شود. همان‌طوری که می‌دانیم وزارت نیرو برای تولید برق در نیروگاه‌های حرارتی به مصرف سوخت نیاز دارد و اتلاف در شبکه توزیع برق به معنای از بین رفتن ارزش این سوخت مصرف شده در نیروگاه‌های تولید برق است. اتلاف خسارت دیگری نیز به دنبال دارد و آن این است که باعث می‌شود بخشی از ظرفیت نیروگاه‌ها نیز هدر برود.