رمز خوانی از دامنه منفی واردات

گروه بازرگانی: جدیدترین آمارها از تجارت خارجی کشور حکایت از تداوم دامنه منفی رشد واردات و کاهش شتاب رشد صادرات طی اولین فصل سال دارد. متولیان حوزه تجارت طی رمز خوانی از کندی صادرات و رکود واردات کشور در این فصل، دلایل اصلی افت تجاری را نگرانی صادرکنندگان از نرخ ارز و دلواپسی واردکنندگان از سونامی واردات با ارزهای بلوکه شده می‌دانند. این در حالی است که یک موسسه پژوهشی طی گزارش خود عوامل کاهنده رشد واردات را نزدیک شدن سطح واردات به نیاز فعلی اقتصاد کشور همچنین خوش‌بینی نسبت به رفع تحریم‌ها در نتیجه انتقال نیازهای وارداتی از این دوره به دوره‌های آتی می‌داند.

براساس نتایج گزارش موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، دامنه منفی رشد واردات از آبان ماه سال ۹۳ آغاز شده و به استثنای دی ماه سال گذشته تا خرداد ماه سال جاری ادامه داشته است. این در حالی است که آمارهای گمرک از چهار ماه منتهی به تیر ماه سال جاری نیز، این روند را تایید می‌کند. از سوی دیگر، با اینکه صادرات کشور (بدون احتساب میعانات گازی)، در فصل بهار سال جاری با رشد همراه بوده اما مقایسه آن با رقم مشابه سال گذشته حاکی از کاهش شتاب رشد صادرات طی این دوره است.

ولی‌الله افخمی‌راد، رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران در حالی از کاهش ۸۰ درصدی ثبت سفارش واردات در ۴ ماه نخست سال‌جاری خبرداد که به اعتقاد وی برخی از تولیدکنندگان به دلیل نگرانی از سونامی واردات پس از توافق و همزمان با آزادسازی منابع بلوکه شده ایران در خارج از کشور، خرید مواد اولیه خود را کاهش داده‌اند که به نظر می‌رسد این فضا به نفع اقتصاد کشور نیست. در عین حال وی اشاره کرد: صادرکنندگان به دلیل بیم از کاهش نرخ ارز در دوران پس از توافق و ورود سرمایه‌گذاران خارجی، صادرات خود را کندتر کرده و انگیزه لازم را برای صادرات بیشتر ندارند، درحالی که دولت تمامی این محاسبات را در نرخ ارز اعمال خواهد کرد و مراقبت لازم را از ورود بی‌رویه کالا به کشور صورت خواهد داد؛ اما به هر حال، کاهش واردات و صادرات از ابتدای سال جاری مشهود است و این امر، تجارت خارجی کشور را تحت‌الشعاع قرار داده است.

به گفته وی، منابع بلوکه شده ایران به میزانی نیست که بتواند سیل واردات را به راه اندازد و از سوی دیگر، دولت خود به این موضوع حساسیت ویژه‌ای دارد و حتی در مذاکراتی نیز که وزیر صنعت، معدن و تجارت با هیات‌های خارجی دارد، بر این نکته تاکید می‌کند که قصد ایران از گسترش روابط تجاری با سایر کشورهای دنیا، واردات نیست.

این در حالی است که، براساس آخرین گزارش موسسه آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی از تحولات تجاری گمرکی کشور در فصل اول سال ۹۴، واردات کالاهای گمرکی طی این دوره با افت ۵/ ۱۵ درصد نسبت به رقم متناظر سال قبل به ۱۰ میلیارد و ۳۴۷ میلیون دلار کاهش یافته است.

با این وجود، تبدیل ارزش اسمی واردات به ارزش حقیقی بیانگر آن است که اگر چه رشد واردات حقیقی در این دوره به طور نسبی کاهش یافته، اما در حد بسیار جزئی مثبت است (این تبدیل بر اساس شاخص قیمت دلاری واردات صورت گرفته است). بر اساس طبقه‌بندی ۸ رقمی HS، اقلامی که بیشترین سهم را در رشد منفی واردات این دوره داشته‌اند، غلات و فرآورده‌های آن، ماشین‌آلات، مواد شیمیایی، روغن‌های گیاهی، شکر و فرآورده‌های آن، آهن و فولاد هستند. از بین این اقلام، غلات و ماشین‌آلات حدود ۷ واحد از رشد منفی ۵/ ۱۵ درصدی واردات را در این دوره سبب شده‌اند.

همچنین ارزش صادرات کالاهای گمرکی در فصل اول سال ۹۴، معادل هشت‌میلیارد و ۲۳۸ میلیون دلار است که نسبت به دوره مشابه سال قبل، رشدی معادل ۴/ ۲ درصد را نشان می‌دهد. مقایسه این رشد با ارقام سه فصل پایانی سال ۹۳ بیانگر آن است که در این دوره از شتاب رشد صادرات کاسته شده است.

به ویژه اینکه، ارزش صادرات در خرداد ماه سال ۹۴ نسبت به ماه مشابه سال قبل به‌طور قابل ملاحظه‌ای با رشد منفی ۵/ ۴درصدی مواجه شده است؛ گزارش این موسسه کاهش قیمت کالاهای صادراتی که می‌تواند از روند قیمت‌‌های جهانی ناشی شده باشد را از عوامل کاهنده صادرات در ماه خرداد سال جاری می‌داند.

بر اساس طبقه‌بندی ۸ رقمی HS، اقلامی که بیشترین سهم را در محدود کردن رشد صادرات این دوره داشته‌اند شامل متانول و اتیلن گلیکول، آلومینیوم، مس، روی و مصنوعات آنها، پسته و سیمان بوده و اقلامی که بیشترین تاثیر مثبت را در رشد داشته‌اند گازهای نفتی و سایر هیدروکربورهای نفتی، مواد پلاستیکی و اشیای ساخته شده از این مواد، روغن‌های سبک و فرآورده‌ها، حیوانات زنده و هیدروکربورهای حلقوی (بنزن، واکسیلن‌ها، تولوئن) و ... هستند.

افزایش قیمت دلاری هر واحد از صادرات

براساس گزارش این موسسه، در فصل اول سال جاری، ارزش صادرات گمرکی در حالی با ۴/ ۲ درصد افزایش نسبت به رقم متناظر سال قبل مواجه بوده که در همین مدت وزن کالاهای صادراتی نسبت به رقم مشابه سال قبل، ۸/ ۶ درصد کاهش را نشان می‌دهد. مقایسه رشد ارزشی و وزنی صادرات، بیانگر افزایش قیمت دلاری هر واحد از صادرات کشور طی این دوره است.

همچنین صادرات صنعتی کشور که براساس طبقه‌ بندی ISIC در فصل اول سال ۹۴ معادل ۵/ ۸۸ درصد از ارزش کل صادرات گمرکی را به خود اختصاص داده، در این مدت نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵/ ۵ درصد رشد داشته است. اگرچه این رشد فراتر از رشد دوره مشابه سال ۹۳ (۴/ ۳ درصد) است، اما در مقایسه با رشد ۲/ ۱۳درصدی کل سال۹۳، با کاهش مواجه شده است. براساس آنچه در این گزارش آمده، پنج گروه اصلی از صادرات صنعتی کشور که در این دوره ارزش دلاری آنها معادل ۲/ ۸۸ درصد از کل صادرات صنعتی است، مواد و فرآورده‌های شیمیایی، کک و فرآورده‌های حاصل از پالایش نفت خام، فلزات پایه، فرآورده‌های غذایی و سایر فرآورده‌های معدنی غیرفلزی ثبت شده‌اند. در این دوره، از بین گروه‌های مذکور، کک و فرآورده‌های حاصل از پالایش نفت خام با ۵/ ۲۰ درصد رشد، دارای بیشترین رشد صادرات بوده و مواد و فرآورده‌های شیمیایی از رشد ۷/ ۱۲ درصدی و فرآورده‌های غذایی از رشد ۳/ ۱ درصدی برخوردار شده‌اند. فلزات پایه با افت صادرات ۷/ ۸ درصدی و سایر فرآورده‌های معدنی غیرفلزی نیز با کاهش صادرات ۱/ ۱۵درصدی مواجه شده‌اند.

از سوی دیگر، ارزش صادرات کالاهای کشاورزی و کالاهای صنعتی که بیشترین سهم از کل صادرات را دارند، نسبت به ماه مشابه سال گذشته، به ترتیب ۴/ ۱۰ و ۱/ ۱درصد کاهش داشته‌اند.

همچنین براساس گزارش این موسسه، متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی در خرداد ماه سال ۹۴ نسبت به ماه مشابه سال گذشته، با افت ۴ درصدی به ۴۱۸ دلار رسیده و نسبت به اردیبهشت ماه سال جاری با کاهش ۴/ ۲ درصدی مواجه بوده است.

از سویی، در بین چهار گروه اصلی صادراتی کشور در فصل بهار که شامل کالاهای سنتی و کشاورزی، کلوخه‌های کانی فلزی، کالاهای صنعتی و کالاهای طبقه‌بندی نشده است، کلوخه‌های کانی فلزی با منفی ۱/ ۶۷ درصد کمترین رشد را به خود اختصاص داده است. صادرات کالاهای صنعتی که بیشترین سهم را در بین این گروه‌ها دارد، ۳/ ۷ درصد افزایش یافته و ارزش دلاری صادرات کالاهای سنتی و کشاورزی ۶/ ۳ درصد و صادرات طبقه‌بندی نشده ۵/ ۵۰ درصد کاهش یافته است.

این در حالی است که با توجه به بررسی‌های این موسسه، سهم کالاهای مختلف صنعتی از ارزش صادرات گمرکی در فصل اول سال ۹۴، تغییر محسوسی نداشته و فرآورده‌های حاصل از نفت و گاز، مواد شیمیایی و مواد پلاستیکی که در مجموع حدود ۶۲ درصد از ارزش صادرات گروه کالاهای صنعتی را شامل می‌شوند، بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند.

همچنین طی این فصل، سهم ارزشی میوه‌های تازه و خشک کاهش یافته از ۴/ ۴۷ درصد در فصل اول سال ۹۳، به ۲/ ۳۶ درصد در دوره مشابه سال جاری رسیده است. ارزش صادرات این گروه از کالاها با ۴/ ۲۶ درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۴۲۴ میلیون دلار رسیده است. سهم سبزیجات و نباتات نیز در فصل اول سال ۹۴ افزایش یافته است.

تداوم دامنه منفی واردات

آمارهای منتشرشده گمرک طی فصل اول سال ۹۴، در حالی افت ۵/ ۱۵ درصدی واردات را نسبت به دوره مشابه سال گذشته نشان می‌دهد که بر اساس گزارش این موسسه، طی این مدت واردات کالاهای سرمایه‌ای با افت ۱/ ۱۲ درصدی، واردات کالاهای واسطه‌ای با افت ۱/ ۱۶ درصدی و واردات کالاهای مصرفی نیز با افت ۶/ ۲۲ درصدی همراه بوده است. وزن کالاهای وارداتی نیز در فصل اول سال ۹۳ برابر ۹ میلیون و ۵۳۹ هزار تن بوده که با کاهش ۳/ ۷ درصدی در فصل اول سال ۹۴ به مقدار ۸۸۴۵‌هزار تن رسیده است. با بررسی‌هایی که این موسسه انجام داده است، رشد منفی واردات اقلام واسطه‌ای که به طور معمول، بیشترین سهم از کل واردات کشور را تشکیل می‌دهد، از بهمن ماه سال ۹۳ آغاز شده و تا خرداد ماه سال ۹۴ ادامه یافته است. این روند برخلاف روندی است که واردات این نوع کالاها از فصل چهارم سال ۹۲ تا فصل سوم سال ۹۳ تجربه کرده است. واردات کالاهای مصرفی نیز از مهر سال گذشته روند کاهشی داشته است؛ به طوری که در خرداد امسال با ۵/ ۲ درصد کاهش نسبت به خرداد سال گذشته مواجه شده است. واردات سرمایه‌ای نیز در خرداد ماه سال ۹۴ افت ۴/ ۳‌درصدی را تجربه کرده است.

از سویی، واردات صنعتی کشور که براساس طبقه‌بندی ISIC در فصل اول سال ۹۳ معادل ۱/ ۸۲ درصد ارزش کل واردات را به خود اختصاص داده، در این مدت نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳/ ۳۰ درصد کاهش داشته است. این افت در شرایطی حاصل شده که نرخ‌های رشد متناظر در فصل اول سال ۹۱، منفی ۵/ ۱۵ درصد، فصل اول سال ۹۲، منفی ۷/ ۲۱ درصد و در فصل اول سال ۹۳ نیز ۶/ ۳۵ درصد بودند.

از سویی پنج رشته فعالیت اصلی که در مجموع ۷/ ۶۶ درصد از واردات صنعتی را به خود اختصاص داده است، ماشین‌آلات و تجهیزات، فرآورده‌های غذایی، مواد و فرآورده‌های شیمیایی، وسایل نقلیه موتوری، تریلر و‌نیم‌تریلر و همچنین فلزات پایه بوده که در همه این گروه‌ها واردات کاهش یافته است. همچنین قیمت هر تن کالای وارداتی در خرداد ماه ۹۴ نسبت به خرداد ماه سال گذشته با کاهش ۷/ ۱۰ درصدی همراه بوده است.