نساجی؛ صنعت با مزیت، بدون حمایت

گروه صنعت و معدن- دسترسی آسان به مواد اولیه مورد نیاز و بومی بودن صنعت نساجی نیز نتوانست نظر مسوولان را برای حمایت از این صنعت جلب کند. صنعتی که از ارزش افزوده بالایی برخوردار است و بسیاری از کشورها فاز اول صنعتی شدن را با عبور از آن آغاز کردند، با این حال این صنعت هنوز نتوانسته به جایگاه خود در جهان دسترسی پیدا کند. صنعت نساجی و پوشاک در رده صنایعی قرار دارد که مزایای بسیار آن از جمله قدرت اشتغالزایی بالا، ارزآوری، تولید ثروت ملی، نیاز به سرمایه‌گذاری کمتر نسبت به سایر صنایع ، ارزش افزوده بالا و... موجب شده تا بسیاری از کشورها صنعتی شدن خود را از صنایعی مانند نساجی و پوشاک آغاز کنند، با این حال کم توجهی به صنعت نساجی و پوشاک در ایران موجب شد تا این صنعت در سال‌های اخیر نه تنها رشد را تجربه نکند، بلکه با رکود نیز مواجه شود. به گفته فعالان این صنعت در سال‌های اخیر نساجی به دلایل مختلفی دچار نوسانان در بازار و تولید شد و برخی از شرکت‌ها و کارخانه‌های بزرگ نیز رکود و ورشکستگی را تجربه کردند. بهره‌گیری از ماشین‌آلات فرسوده، کمبود نیروی انسانی متخصص، واردات بی‌رویه، کمبود نقدینگی و قاچاق کالا و... از عمده معضلات این بخش محسوب می‌شود. مشکلاتی که با کم‌توجهی دولت از این صنعت و عدم تزریق سرمایه مورد نیاز در این سال‌ها شدت گرفت و در صورت بی توجهی به این مسائل و در نظر نگرفتن آنها به زودی شاهد افول بیش از پیش این صنعت خواهیم بود.

از سوی دیگر صنعت نساجی و پوشاک در دنیا در گروه صنایع پرسود قرار دارد و توجه ویژه به این بخش موجب شده تا گردش مالی آن به حدود هزار و ۴۰۰ میلیارد دلار در سال برسد؛ رقمی که سهم اندکی از آن به ایران اختصاص دارد .

بر اساس آمار اعلام شده از سوی انجمن صنایع نساجی ایران در حال حاضر گردش مالی این بخش ۹ تا ۱۰میلیارد دلار بر مبنای ارزش افزوده است که در صورت رفع موانع و مشکلات این صنعت امکان رشد این رقم وجود دارد.

در این راستا، دفتر مطالعات آماری و راهبردی انجمن صنایع نساجی ایران در گزارشی با عنوان «مزیت‌های مهم صنعت نساجی و پوشاک در ایران» که از سوی «شیوا رضی پور» تهیه شده، به بررسی دلایل عدم توسعه مناسب صنعت مذکور در کشور و بیان راهکارها پرداخته است.

مزایای صنعت نساجی

صنعت نساجی و پوشاک در کشور به پشتوانه چند هزار ساله دارای مزایای بسیاری است که راه را برای پیشرفت و توسعه این صنعت هموار کرده است. دسترسی به منابع تامین مواد اولیه مورد نیاز را می‌توان بزرگترین مزیت این صنعت در کشور دانست، چرا که امکان کاشت پنبه به عنوان مهم‌ترین و قدیمی‌ترین مواد اولیه مورد نیاز این صنعت در کشور وجود دارد و در صورت رفع موانع موجود و رشد تولید پنبه، می‌توان شاهد رشد این صنعت در کشور بود.

دسترسی آسان به مواد اولیه را می‌توان یکی از مزیت‌های اصلی هر صنعتی دانست، با این حال در سال‌های اخیر و به دلیل قیمت پایین خرید پنبه، کاشت این ماده حیاتی برای صنعت نساجی در کشور ۵۰ درصد کاهش داشته است. براساس آمار ارائه شده از سوی دفتر مطالعات آماری و راهبردی انجمن صنایع نساجی ایران، کاشت پنبه در مقایسه با سال‌های گذشته در حدود ۵۰ درصد کاهش یافته، به طوری که در حال حاضر تنها ۳۰ درصد از نیاز سالانه صنایع ریسندگی از طریق تولیدات داخلی تامین می‌شود و مابقی از طریق واردات. استفاده از سایر الیاف همچون پلی استر دیگر راهکاری است که فعالان این صنعت به آن روی آورده‌اند و با این شرایط می‌توان گفت گرهی که با دست باز می‌شود در حال حاضر به دندان رسیده است.

در دسترس بودن محصولات پتروشیمی را می‌توان دیگر مزیت این صنعت دانست، ایران با وجود منابع عظیم نفت و گاز و تاسیس واحدهای پتروشیمی توان تولید مواد اولیه مورد نیاز برای این صنعت را دارا است، با این حال این مزیت نیز بدون مشکل نیست. شیوه خرید مواد اولیه از بورس کالا به صورت نقدی عمده مشکلی است که موجب شد تا دسترسی فعالان این صنعت به این ماده اولیه نیز محدود شود. به گفته فعالان این صنعت، روش پیش گرفته در عرضه محصولات پتروشیمی موجب ورود سرمایه‌های سرگردان به این حوزه و شیوع دلال‌بازی شده است. مشکلی که موجب شد تا تولیدکنندگان خواستار بازگشت گذشته در عرضه محصولات پتروشیمی شوند. (در روش پیشین فروش خارج از بورس و با توافق خریدار و تولیدکننده و به صورت اقساطی صورت می‌گرفت.)

بومی بودن صنعت نساجی در کشور را می‌توان دیگر مزیت این صنعت دانست، مزیتی که امکان دسترسی به جمعیت مصرفی بالغ بر ۷۵ میلیون نفر را برای تولیدکنندگان فراهم می‌کند. داشتن جمعیتی در حدود ۷۵ میلیون نفر بهترین فرصت برای پیشرفت هر صنعتی محسوب می‌شود و تنها کافی است تولیدکنندگان رفع نیاز مصرف‌کننده را در دستور کار خود قرار دهند. براساس استاندارد متوسط دنیا در کشورهای در حال توسعه هر نفر سالانه به ۲۰ متر پارچه نیاز دارد که با توجه به جمعیت ۷۵ میلیون نفری ایران باید سالانه یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون متر پارچه در کشور تولید شود، اما در حال حاضر تولید داخلی کشور بیش از ۸۰۰ متر نیست و رشد دو برابری لازمه تامین کل نیاز داخل است. براساس آمار اعلام شده از سوی دفتر مطالعات آماری و راهبردی انجمن صنایع نساجی ایران ظرفیت نصب شده بافندگی در کشور در حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر است که به دلیل وجود برخی مشکلات از آن به طور کامل استفاده نمی‌شود و به همین دلیل بخشی از نیاز داخل از طریق واردات یا قاچاق تامین می‌شود.

دسترسی صنعت نساجی و پوشاک ایران به جمعیت ۴۰۰ میلیون نفری کشورهای منطقه، دسترسی به جمعیت ۵/۱ میلیاردی مسلمانان جهان ،

حضور در بین کشورهای صنعتی اسلامی گروه D۸، ... را می‌توان از دیگر مزیت‌های این صنعت دانست که در صورت رفع موانع شرایط برای رشد این صنعت را فراهم می‌‌کند.

اقدامات اساسی برای رسیدن به رشد

هرچند صنعت نساجی و پوشاک کشور دارای مزایای بی‌شماری است، اما برای بهبود و پیشرفت این صنعت و همگام شدن آن با استانداردهای جهانی باید برخی از موارد را مد نظر قرار داد. مواردی که امروزه کمتر مد نظر قرار گرفته و به همین دلیل این صنعت که سابقه‌ای چند هزار ساله دارد هنوز نتوانسته آنچنان که باید جایگاه خود را در جهان پیدا کند. توجه صنایع نساجی و پوشاک به سلیقه بازارهای جهانی، ایجاد برند و حمایت از برندهای موجود، افزایش کیفیت تولیدات نساجی و پوشاک و توجه به استاندارد‌های بین‌المللی، استفاده از تکنولوژی و ماشین‌آلات به روز در صنعت نساجی و پوشاک کشور، جذب سرمایه گذاری خارجی و انتقال دانش و مهارت، از جمله اقداماتی است که باید در دستور کار قرار گیرد تا شرایط برای رسیدن به جایگاه اصلی این صنعت فراهم شود.