بهره‌وری عبارت است از نسبت میان آنچه به دست می‌آورید به آنچه برای به دست آوردن هزینه می‌کنید. به زبان اهل فن، کسری که در صورت آن مقدار ستاده و در مخرج آن مقدار نهاده‌ها جای دارند. مثلا کارگری با کمک ۱۰۰واحد مواداولیه ۶۰واحد محصول تهیه می‌کند. اگر کارگر دیگری با همان مقدار مواداولیه ۸۰واحد از همان کالا را تولید کند، بهره‌وری کارگر دوم در مواداولیه بیشتر است. امروزه بهره‌وری تنها در مواداولیه منظور نمی‌شود. انرژی و حتی زمان نیز در محاسبات بهره‌وری وارد می‌شوند.

در این گزارش مبنای محاسبه شاخص بهره‌ور حاصل تقسیم تولید ناخالص داخلی بر تعداد نیروی کار بوده است. البته باید توجه داشت که بخشی از برتری آمریکا ممکن است در اتوماسیون صنعتی ریشه داشته باشد، اما جای خالی ژاپن در میان برترین‌ها نشان می‌دهد که تنها روباتیک و اتوماسیون تعیین‌کننده نیست.مواردی چون فناوری اطلاعات، مدیریت نیروی انسانی کارآمد و مدیریت بهره‌وری و ضایعات همگی دست به دست هم داده‌اند تا این کشور را با اختلاف زیاد در رتبه نخست قرار دهند.سازمان بین‌المللی کار (ILO) معتقد است که دلیل این برتری صرف ساعات بیشتر توسط نیروی کار در آمریکا است. جالب آنکه کشورهایی که در شرایط وخیم کاری هستند، مانند چین که ساعات کار زیاد و دستمزد کم در آن چیزی عادی است در این رتبه‌بندی جایگاه خوبی ندارند.نروژ با اینکه جزء کشورهای اتحادیه اروپایی نیست اما با تولید ۹۹/۳۷ دلار در هر ساعت از نظر بهره‌وری در ازای هر ساعت کار، از همه اروپا پیشی گرفته و در این شاخص آمریکا دوم است. دوم شدن آمریکا با توجه به این که صنایع و دانشگاه‌های آمریکایی خواستگاه علوم مدیریت، کنترل و بهینه‌سازی بوده‌اند نباید چیز عجیبی باشد.

اما هفت سال پیش کارگران فرانسوی با یک دلار اختلاف به ازای هر ساعت کاری در رتبه نخست جهان بودند. در سال ۲۰۰۶ کارگران آمریکایی به طور متوسط ۱۸۰۴ساعت کار کرده‌اند. نروژی‌ها و فرانسوی‌ها به ترتیب ۱۴۰۷ و ۱۵۶۴ ساعت برای کار وقت گذاشته‌اند. این آمار برای کشورهای آسیا امیدوار کننده نیست. به ویژه سازمان جهانی کار در مورد بازتر شدن شکاف شاخص بهره‌وری بین کشورهای پیشتاز و کشورهای در حال توسعه هشدار داده است. در همین گزارش به مواردی از مشکلات احتمالی در آینده اشاره شده است. بدیهی‌ترین مشکل این است که کارگران از مناطقی چون خاورمیانه، جنوب آسیا و آمریکای لاتین بیشتر و در شرایط سخت‌تر کار می‌کنند ولی ثروت کمتری تولید می‌کنند و به طور طبیعی دستمزد کمتری هم می‌گیرند. چرا که محدودیت‌های مدیریتی، تکنولوژیکی و حتی سیاسی مانع رشد و رفاه آنها است. در برخی مناطق آفریقا کارگران تنها یک بیستم ایالات متحده بهره‌وری دارند. تنها چین است که در حال طی نمودن این شکاف بزرگ است. در دهه گذشته نرخ بهره‌وری در چین دو برابر بهبود یافته اما هنوز راه درازی تا رسیدن به یک زنجیره کارآمد و بهره‌ور دارد. زیرا هم‌اکنون بهره‌وری آنها یک پنجم کشورهای صنعتی جهان است.

عضو انجمن مهندسان صنایع ایران