وزیر نفت چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟

مهندس وحید بهزادی

از کناره‌گیری - یا استعفای اجباری - سیدکاظم وزیری هامانه، مدتی سپری می‌شود و اکنون که این مطلب به نگارش درمی‌آید، غلامحسین نوذری، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، به عنوان سرپرست وزارت نفت، کار خود را آغاز کرده و خبری از وزیر جدید نفت نیست. آن هم در شرایطی که بیش از دو سال از فعالیت دولت نهم می‌گذرد پس از مقطع ابتدایی فعالیت دولت که به مدت چهار ماه، این وزارتخانه بدون وزیر اداره می‌شد، حال در آغاز نیمه دوم فعالیت دولت هم، شاهد بدون مسوول ماندن کلیدی‌ترین وزارتخانه در این دولت هستیم، دولتی که مهم‌‌ترین منبع درآمدی آن را درآمدهای حاصل از فروش نفت تشکیل می‌دهد و عمل به وعده‌های عدالت‌محورانه در آن بدون تکیه بر این امر امکان‌پذیر نخواهد بود.

واقعیت این است که بدون وزیر ماندن این وزارتخانه بیش از این به زیان دولت خواهد بود و بی‌تردید موجب تاخیر در زمان عملی شدن شعارهای دولت خواهد شد که زیان نهایی این مهم نیز، بدون شک به مردم وارد خواهد آمد.

البته ناگفته نماند فدا کردن کیفیت در انتخاب وزیر برای رسیدن به کمیت را توصیه نمی‌کنیم و معتقدیم اگر سرعت به خرج دادن در انتخاب وزیر نفت، باعث انتخاب فردی به عنوان وزیر نفت شود که نتواند کشتی نفت را به سرمنزل مقصود برساند، همان بهتر که وزیر نفت، خیلی زود انتخاب نشود.

اما پرسش بسیار جدی این است که وزیر پیشنهادی نفت باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد که بتواند در پیشبرد امور این حوزه استراتژیک موفق باشد؟

برای یافتن پاسخ این پرسش باید دو سال گذشته را به صورت ساختاری مرور کنیم و ابتدا به دلایل عدم رای اعتماد نمایندگان مجلس شورای اسلامی به سه وزیر پیشنهادی رییس‌جمهور برای تصدی مسوولیت وزارت نفت بپردازیم.

دو سال پیش، علی سعیدلو یار نزدیک رییس‌جمهور در شهرداری، صادق محصولی، مشاور کنونی رییس‌‌جمهور و محسن تسلطی به مجلس معرفی شدند اما مخالفت نمایندگان با آنها موجب شد دو نفر از آنها رای اعتماد نگیرند و یک کاندیدای دیگر هم خود انصراف دهد.

عدم آشنایی با وزارت نفت، برخوردار نبودن از تخصص لازم و کافی برای مدیریت این مجموعه عظیم و عدم تطابق با مشی و روش رییس‌جمهور، از دلایل مختلف نمایندگان با سه وزیر پیشنهادی رییس‌جمهور بود که موجب تاخیر در فرآیند انتخاب وزیر نفت شد.

بی‌تردید هر یک از افراد ذکر شده می‌توانند مدیرانی موفق و همکارانی خوب برای رییس‌جمهور باشند اما تشخیص نمایندگان مجلس این بود که اگر آنها در حوزه‌ای به غیر از وزارت نفت خدمت کنند، بهتر و بیشتر می‌توانند منشا خدمات ارزنده باشند و دولت را یاری رسانند.

نکته دیگری که در انتخاب وزیر جدید نفت باید مدنظر قرار گیرد، نوع عملکرد وزیری هامانه در وزارت نفت است که سرانجام باعث قطع همکاری او با دولت در این وزارتخانه شد. رییس جمهور همان‌گونه که عملکرد وزیر نفت را در طول دوره فعالیت خود زیر ذره‌بین قرار داد و به این نتیجه رسید که نیازمند انتخاب فردی مناسب‌تر، کارآمدتر و هماهنگ‌تر برای تصدی وزارت نفت است،‌ باید از این تجربه برای انتخاب وزیری مطلوب بهره گیرد تا نقاط ضعف وزیر مستعفی، یا معزول، در وزیر جدید دیده نشود.

بی‌تردید فردی باید به عنوان وزیر انتخاب شود که خود، انسان بزرگی باشد و در همین بزرگی دارای خلوص، پاکی و سلامتی روح باشد. چرا که به فرمایش حضرت علی (ع) کارهای بزرگ را باید به انسان‌های بزرگ سپرد واقعیت این است که واگذاری امور بزرگ به انسان‌های کوچک بدون هیچ تردیدی، شکستی تلخ و عاقبتی نافرجام را برای بزرگ‌ترین وزارتخانه دولت به همراه خواهد آورد. وزیر پیشنهادی نفت باید از تجربیات و سوابق روشن و طولانی در عرصه نفت برخوردار باشد. نکته ظریفی که در این میان ذکر آن ضروری است اینکه وزارت نفت در برهه حساس کنونی محل آزمون و خطا نیست بلکه، در این شرایط ضرورت دارد از تجربه و تخصص و تحصیلات مرتبط با نفت تعهد درکنار افراد تجربه و سوابق روشن استفاده کرد تا آرمان‌های بلند رهبر کبیر انقلاب حضرت امام‌خمینی (ره)، مقام معظم رهبری و ریاست محترم جمهوری به سر منزل مقصود رهنمون یابد. نکته دیگری که درانتخاب وزیر نفت بسیار مهم و حساس است، همراه و همگام بودن وزیر پیشنهادی با تفکرات دولت نهم و مشی رییس‌جمهور است. وزیر پیشنهادی نفت قرار است در همین دولت فعالیت کند و بدون شک اگر اعتقادی به برنامه‌های رییس‌جمهور نداشته باشد و ساز مخالف یا ناهمگونی را کوک کند، نه تنها خود در نیل به برنامه‌های موردنظر خود ناکام خواهد ماند، بلکه دولت را نیز از مسیر تحقق اهداف خود دور می‌کند که زیان آن، همان‌گونه که پیش از این هم ذکر شد، در نهایت به مردم می‌رسد و چشمان مردم را به درد خواهد آورد. وزیری هماهنگ با رییس‌جمهور، بهتر می‌تواند برنامه‌های دولت را اجرا کند. علاوه بر ویژگی‌های فردی که برای وزارت برشمردیم، وزیر منتخب رییس‌جمهور باید دارای بازوانی قوی از جنس تفکرات رییس‌جمهور در دستگاه خود باشد. انتخاب مدیرانی هماهنگ و همفکر با تفکرات رییس‌جمهور محبوب می‌تواند بسیار مثمرثمر و پیشرو باشد. وزیر پیشنهادی نفت باید آرامش و امنیت روانی را در حوزه تحت امر خود حاکم سازد. درهای اتاق وزیر باید به روی همه پرسنل وزارت نفت باز باشد و برخورد با کارکنان و مدیران فعال در مجموعه نباید به صورت گزینشی صورت گیرد. ارزش گذاشتن بر فعالیت‌های نیروهای قدیمی وزارت نفت و تجلیل از آنها در کنار حمایت از پرسنل کارآمد نیروهای جوان و ساعی، می‌تواند آرامش و امنیت روانی را در تمام بخش‌های وزارت نفت حاکم کند و در نهایت موجب افزایش بازدهی کارکنان و مدیران و به تبع آن، بهبود عملکرد وزارت نفت باشد. مساله‌ای که ذکر آن بسیار ضروری است اینکه، انتصاباتی که از سوی وزیر جدید صورت می‌گیرد باید حساب شده و با اتکا به تخصص و تجربه و کارآمدی افراد باشد تا افرادی که کوچکترین آشنایی با نفت ندارند و از خارج از مجموعه قصد ورود به آن را دارند، محملی برای فعالیت نیابند.وزیر آینده، باید در تمام شرایط و مقاطع زمانی، از تخصص این متخصصان استفاده کند، چرا که طی کردن مسیر پیشرفت و تعالی، بدون تکیه بر دو بال تجربه و تخصص امکان‌پذیر نخواهد بود. انتخاب معاونان و مدیران کل کارآمد، متخصص، با تجربه و هماهنگ با برنامه‌های وزیر و منویات دولت نهم، ضروری است که وزیر جدید نفت باید به آن توجه ویژه‌ای مبذول کند. در این میان انتخاب مدیران کل دفتر وزارتی و روابط عمومی و معاون وزیر در امور برنامه‌ریزی و معاون در چهار شرکت اصلی بی‌تردید از حساسیت بیشتری نسبت به دیگر حوزه‌ها برخوردار است. همچنین روابط عمومی، آیینه تمام نمای عملکرد هر مجموعه‌ای است و هر قدر این آیینه شفاف‌تر باشد، بازتاب بهتری از عملکرد آن مجموعه در منظر دید عموم قرار می‌گیرد. ارتباط بهتر با رسانه‌ها و ایجاد تعامل شایسته با پرسنل وزارت نفت و ارگان‌های داخلی و خارجی که با وزارت نفت ارتباط دارند، بدون در پیش گرفتن‌سیاست آزمون و خطا، در نهایت به سود وزارت نفت و دولت خواهد بود. در نظر گرفتن ویژگی‌های فوق برای وزیر پیشنهادی نفت - که در حقیقت پنجمین وزیر پیشنهادی احمدی‌نژاد برای تصدی مسوولیت وزارت نفت محسوب می‌شود - می‌تواند روند امور در وزارت نفت در مدت زمان باقی‌مانده تا پایان دوره چهارساله دولت نهم را تسریع کند- امید است هرچه سریع‌تر با انتخاب وزیری متخصص، باتجربه، کارآمد و هماهنگ با تفکرات رییس‌جمهور، شاهد بهبود روند امور در وزارت نفت و تحقق شعارهای عدالت‌محور دولت نهم باشیم.

*کارشناس مسائل نفتی