روح‌ا... شرفیان اردکانی

بررسی وضعیت موجود

در چند دهه گذشته به ویژه در سال‌های اخیر، تحقیق و توسعه تکنولوژی به عنوان یک ابزار قدرتمند در خدمت بقا و موفقیت شرکت‌های صنعتی بوده و تشخیص، ایجاد و تعریف راهکارهای صحیح در این زمینه از مشخصات یک مدیر موفق به شمار آمده است. آثار و نتایج تصمیم‌گیری‌ها در حیطه تحقیق و رشد دانش و فن، به صورت آشکار در بیلان‌های سود و زیان و موفقیت‌های شرکت‌ها نمودار است. این مبحث تقریبا چهار دهه قبل مطرح شد. در ادامه جایگاه تکنولوژی و ارتباط آن با نیاز شرکت‌های صنعتی و تجاری دایر در محیط کسب و کار به طور مناسب تعریف شده و مبانی آن کاملا منطبق با دنیای انتفاعی و سود شکل گرفته است. در سال‌های جدید و با پایان یافتن دوره رشد و توسعه و نتیجه‌گیری در چندین زمینه تکنولوژیک، سرفصل‌های جدیدی در راهکارهای شرکت‌ها قرار گرفته است. به این ترتیب صورت جدیدی از نگاه به آینده شرکت‌ها به همراه روند تحقیق و توسعه به وجود آمده است. مشخصه‌های بازار ایران و منطقه، روند باز شدن اقتصاد ارائه شرایط جدید اقتصاد جهانی در خلق عرصه صددرصد رقابتی، شرکت‌ها را مجبور به اتخاذ نگرش خاصی می‌کند همان‌طور که این مساله برای شرکت‌هایی که به طور صددرصد در جریان صنعتی قرار دارند کاملا آشکار و روشن است. امر تحقیق و توسعه به عنوان یک اصل در تدوین برنامه‌های آتی شرکت‌های داخلی، نیازمند یک رویکرد جدید با توجه به شرایط بازار و صنعت ایران، شرایط جهانی و روند تولید و توسعه تکنولوژی‌های جهانی است. کلیاتی شامل جایگاه ایران از بابت ارتباطات صنعتی و تکنولوژیک، روند صنعتی شدن، توسعه بازار و دیگر شرایط اقتصادی از یک سو و تحولات تکنولوژی در دیدگاه جهانی و شروع و اتمام دوره‌های تکنیکی از سوی دیگر، می‌تواند مبنای نگرش و تدوین استراتژی تحقیق و توسعه شرکت‌های فعال در بازار داخلی باشد.

به این ترتیب با توجه به دو تکه بودن روند پیشرفت در صنعت داخلی و خارجی و تفاوت در محتوای اهداف اقتصادی در زمان حال و نیز وجود یک مهلت زمانی پیش‌ رو تا هماهنگ شدن و در یک مسیر قرار گرفتن، می‌توان راهکار فراگیری دانش را به دو بخش کلی تقسیم کرد. دو بخش کاری از نظر محتوایی و مفاهیم کاملا جدا هستند. بدیهی است هر دو بخش دارای جزییات هزینه و سودآوری خود به طور جداگانه خواهند بود. بنابراین عرصه بازار در حال توسعه و حمایتی داخلی و در حال اتصال به عرصه بازار رقابتی و مبتنی بر تکنولوژی و فن خارجی نیازمند دو نگرش متفاوت در جهت‌گیری‌های سازمانی است.

استراتژی

در نظر اول بازار داخلی با ویژگی سیستم حمایتی و پشتیبانی دولتی، برای تفکر انحصارزده شرکتی به صورت مانعی در راه پیشرفت و توسعه است، اما مولفه‌های اولیه رشد در همین مساله نهفته است. به این ترتیب به نوعی مولفه‌های هزینه و زمان در این نوع بازار، در درجه کمتر اهمیت قرار دارند. فرصت سعی و خطا، تحصیل سود و کسب تجربه بدون احساس خطر از حذف شدن امتیازی است که می‌تواند به بسترسازی فعالیت‌های شرکت کمک کند. مناسب‌ترین راهکار در راستای تحقیق و توسعه با استفاده از فرصت‌های دولتی، کسب هر چه بهتر و زودتر تجربه است. ویژگی دومی‌ که می‌توان برای بازار داخلی متصور شد، مشخصه رو به رشد بودن این بازار است. چنین بازاری نیاز فراوانی به تکنولوژی و کالاهای با ارزش تکنولوژیک بالا دارد. بنابراین فراگیری دانش و ارائه آن کاملا اقتصادی است اما روش فراگیری و تثبیت دانش از مهم‌ترین چالش‌های این دوره است. بازار و صنعت رو به رشد دارای این خصوصیت است که خواهان مطالب جدید است به طوری که این مباحث پرکننده خلا موجود بین کشورهای در حال توسعه و کشورهای توسعه یافته هستند. به این ترتیب کسب تجربه‌های صنایع خارجی و انجام درست و صحیح این پروژه‌ها در سطح وسیع در داخل کشور و بعضا به همراه بهینه سازی و یا ایجاد تغییرات مناسب در راستای انطباق با نیازهای صنایع داخلی و یا بازارهای قابل دسترسی، می‌تواند به عنوان راهبردی محکم و درست پیشنهاد شود. فعالیت‌ها در راستای مالکیت و بدست گرفتن دانش و تجربه در زمینه‌های موردنظر و فهم و توانایی انجام پروژه‌های تکمیلی در زمینه‌های صنعتی که برای کار انتخاب شده‌اند، می‌تواند به عنوان یک رویکرد در تحقیق و توسعه در این مبحث در نظر گرفته شود.شناخت نیازهای داخلی همراه با مشخصه‌ها و ویژگی‌های بازار کشور با مبناها و رویکرد صنعتی شدن، روند رو به رشد توسعه و نیل به توسعه پایدار، ویژ‌گی‌ها و تجربیات کشور در فراهم آوری دانش و اطلاعات، ایجاد پیوستگی و فرآوری دانش به نوعی می‌تواند خلا و فاصله دانش و صنعت مورد درخواست صنایع داخلی را پر کند. این امر بدون نیاز به صنایع پیشرفته دنیا تحت کنترل شرکت‌های خارجی با تکنولوژی‌های گران قیمت و البته بالاتر از انتظارات درخواستی، بر مبنای مهندسی و عملیات‌های نرم‌افزاری و بعضا سخت افزاری با تکیه بر توانایی محلی تحقق پذیر خواهد بود.

کارشناس ارشد مکانیک

sharafianar@alum.sharif.edu

ادامه دارد