حسین حقگو

نحوه رفتار با حساب ذخیره ارزی در دوران تشکیل آن، مطلوبیت و اصالت این حساب را تا حدودی زیر سوال برده است. چنانکه حتی به باور گروهی از کارشناسان اقتصادی با توجه به روابط و مناسبات سیاسی حاکم بر فضای اقتصادی کشور این حساب اسبابی شده است برای ریخت و پاش بیشتر دولت‌ها و مفری برای خروج از ناکارآمدی و عدم اجرای اهداف برنامه‌های توسعه. اما آنچه به صنعت و معدن مربوط می‌شود آن است که این حساب در همین اندازه‌های کوچک و در همین مدت اندک از حیات خود در اقتصاد سراسر آغشته به نفت کشورمان و حتی به‌رغم عدم اعطای سهم قانونی بخش‌خصوصی (دولت اختیار آن را داشت که تا سقف ۵۰درصد این حساب را به طرح‌های تولیدی و کارآفرینی بخش‌خصوصی اختصاص دهد) توانست بزرگ‌ترین خدمت و شاید تحول اقتصادی در طول دو سه دهه اخیر را در بخش صنعت و معدن کشور رقم زند. گشایش اعتبار بیش از ۷میلیارد دلار برای حدود یک‌هزار طرح صنعتی و معدنی از ابتدای تشکیل این حساب تاکنون که حدود ۹۵درصد منابع تخصیص یافته به بخش‌خصوصی در کل بخش‌های اقتصادی کشور را شامل می‌شود عددی نیست که بتوان به راحتی از آن چشم پوشید. واقعیت آن است که از محل همین تسهیلات ارزی بوده است که امکان دوبرابر شدن ظرفیت تولید سیمان کشور از ۳۰ به ۶۰میلیون تن و ظرفیت‌سازی بالا در زمینه تولید مواداولیه، شمش و محصولات فولادی و همچنین سایر رشته‌های صنعتی نظیر صنایع کانی غیرفلزی، غذایی و دارویی، شیمیایی، نساجی و ... فراهم شده است. این همه البته در کنار بیش از چند ده‌هزار شغلی است که به واسطه این فعالیت‌ها ایجاد شده است و همچنین ظهور طبقه جدید خلاق صنعتی است که نوید تحول عمده‌ای را در ساختار نرم‌افزاری و سخت‌افزاری صنعت کشور می‌دهد. اهمیت این دستاوردها زمانی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم منابع اختصاص‌یافته از محل حساب ذخیره ارزی به بخش‌خصوصی از جنس منابع مفت و مجانی و ارزان‌قیمت معمول نبوده است، بلکه بازپرداخت آن توام با ریسک بالا و بعضا با شرایط دشواری همراه بوده است که از جمله می‌توان به بازگشت اصل و سود تعیین شده به صورت ارزی اشاره کرد. اگر صنعتگران این خطرات را به جان خریده و اشتیاق و میل و توانمندی بالای خود را برای استفاده از این حساب نشان داده‌اند دولت نیز باید بیش از پیش این منابع را در خدمت توسعه صنعتی قرار دهد.چرا که به قول مسوول سابق صنعت کشور که در همان زمان از نامهربانی‌های سایر اعضای هیات امنای حساب ذخیره ارزی با اعطای تسهیلات به صنعتگران گلایه‌مند بود: «... این انصاف نیست. ما به بخش‌خصوصی انگیزه کار دادیم. این همه تبلیغ کردیم که بیایید سرمایه‌گذاری کنید. طرح ارائه دهید و امروز...». مطمئن باشیم هارمونی ایجاد شده بین سه مقوله توسعه صنعتی، منابع طبیعی و سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی بهترین هارمونی در مصرف منابع حساب ذخیره ارزی است، آهنگی که می‌تواند مانع مصرف درآمدهای نفتی در بودجه‌های جاری و چرخه هزینه‌های دولت شود و با اصلاح رشد اقتصاد مبتنی بر منابع طبیعی به رشد مبتنی بر تولید صنعتی نه فقط به اصلاح فضای اقتصادی کشور کمک کند، بلکه توانمندی آن را داشته باشد که در ادامه به اصلاح مناسبات اجتماعی و روابط دولت و مردم نیز مدد رساند. باید سهم بیشتر و بیشتری از حساب ذخیره ارزی را برای توسعه صنعتی کشور مطالبه کرد!