رشد 100‌درصدی استخراج ازمعادن در 9 سال گذشته

گروه صنعت و معدن -علیرضا بهداد: بررسی وضعیت معادن از سال ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۵ (۹ سال) نشان‌دهنده رشد بخش معدن در زمینه استخراج، اکتشاف و اشتغال است.

در سال ۱۳۷۷، در حالی که وزارت معادن و فلزات هنوز ادغام نشده بود، نزدیک به ۱۰۰‌میلیون تن انواع مواد معدنی از معادن کشور استخراج شده است. در سال ۱۳۷۸، همزمان با شروع برنامه پنج‌ساله سوم توسعه، پس از شکل‌گیری وزارت صنایع و معادن این رقم به حدود ۱۱۰‌میلیون تن افزایش می‌یابد که نشان‌دهنده رشدی معادل ۱۰‌درصد است. میزان استخراج معادن در سال ۱۳۷۹، افزایش چندانی ندارد به‌طوری که تنها یک‌میلیون تن بیشتر از سال ۷۸، ماده معدنی به استخراج می‌رسد که رشدی یک‌درصدی را به دنبال دارد.

با آغاز دهه ۸۰، میزان استخراج از معادن کشور افزایش می‌یابد به‌طوری که در این سال نسبت به سال ۷۹، استخراج مواد معدنی از رشد ۶/۷‌درصدی برخوردار می‌شود. این روند در سال ۸۱ نیز ادامه دارد به‌طوری که استخراج ۱۱۹‌میلیون تنی در سال ۸۰ به بیش از ۱۳۰‌میلیون تن در سال ۸۱ افزایش یافته و رشدی ۱۰‌درصدی در خصوص استخراج را به‌دنبال دارد.

در سال ۱۳۸۲، بیش از ۱۳۹‌میلیون تن انواع مواد معدنی از معادن کشور استخراج می‌شود تا نسبت به سال قبل از آن رشدی ۳/۶‌درصدی داشته باشد. در سال ۱۳۸۳، میزان استخراج به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد به‌طوری که این میزان به حدود ۱۵۶‌میلیون تن می‌رسد و نسبت به سال ۸۲، رشدی ۱۲‌درصدی را ایجاد می‌کند. در این سال برنامه سوم توسعه پایان می‌یابد.

سال ۱۳۸۴ آغاز برنامه چهارم توسعه و ابلاغ سند چشم‌انداز ۲۰ ساله کشور است. از طرفی هم در این سال، با ابلاغ بند «ج» سیاست‌های اصل ۴۴ بحث خصوصی‌سازی معادن آغاز می‌شود. در این سال میزان استخراج مواد معدنی به حدود ۱۷۳‌میلیون تن رسید و رشدی ۱۱‌درصدی را در پی داشت.

در سال ۱۳۸۵، نزدیک به ۲۰۰‌میلیون تن ماده معدنی از معادن کشور استخراج می‌شود که نسبت به سال ۸۴، رشدی ۶/۱۵‌درصدی را به همراه دارد.

اما آنچه که در بررسی میزان استخراج مواد معدنی طی سال‌های ۷۷ تا ۸۵ به چشم می‌خورد رشد ۱۰‌درصدی سالانه میزان استخراج از معادن کشور است.

از طرفی طی ۹ سال گذشته در مجموع یک‌میلیارد و ۱۲۵‌میلیون تن ماده معدنی به صورت کانسنگ از معادن کشور استخراج شده که با توجه به ذخایر قطعی ۳/۳۷ میلیارد تنی کشور، در این سال‌ها ۳‌درصد از میزان ذخایر قطعی معادن ایران، استخراج شده و همچنین میزان استخراج مواد معدنی در سال ۸۵ نسبت به سال ۱۳۷۷، صددرصد رشد داشته است.

البته میزان استخراج مواد معدنی در معادن کشور، به هیچ‌وجه قابل مقایسه با کشورهای بزرگ تولیدکننده مواد معدنی مانند چین، استرالیا و کانادا نیست چرا که در این کشورها تنها میزان تولید یک نوع ماده معدنی آنها چند برابر کل استخراج بیش از ۶۵ نوع ماده معدنی در ایران است.

برخی از کارشناسان، دلیل این امر را عدم اکتشاف مواد معدنی طی سال‌های گذشته، نبود ماشین‌آلات مدرن و نداشتن مطالعات کافی بر روی چگونگی اکتشاف و استخراج ماده معدنی در اعماق زمین می‌دانند.

میزان ذخیره

در سال ۱۳۷۸، میزان ذخایر قطعی معادن کشور ۸/۲۱‌میلیارد تن برآورد شده که با انجام اکتشافات طی سال‌های گذشته این میزان در سال ۱۳۸۵ به ۳/۳۷‌میلیارد تن رسیده که نشان‌دهنده رشدی معادل ۱/۷۱‌درصد است.

نکته جالب توجه اینکه، طی سال‌های ۷۷ تا ۸۵، نسبت استخراج به ذخیره قطعی به‌طور میانگین ۵/۰‌درصد بوده این در حالی است که براساس نرم‌های جهانی باید سالانه یک‌درصد از ذخایر معدنی کشورها به استخراج برسد که با توجه به این موضوع میزان استخراج در سال ۸۵ باید به بیش از ۳۷۰‌میلیون تن می‌رسید که حدود ۲۰۰‌میلیون تن از این رقم تحقق یافت.

وضعیت اشتغال

در سال ۱۳۷۸، ۵۱ هزار و ۲۲۳ نفر در معادن کشور مشغول به کار بوده‌اند که این تعداد در سال ۱۳۸۵ به حدود ۸۷ هزار نفر افزایش یافته است که نشان‌دهنده ۷۰‌درصد رشد در بخش اشتغال معادن است.

پیش‌بینی سال ۸۶

با توجه به میزان رشد ۱۰‌درصدی استخراج طی سال‌های ۷۷ تا ۸۵، پیش‌بینی می‌شود در سال ۸۶، میزان استخراج از معادن کشور به ۲۲۰‌میلیون تن برسد.

اگر همین ‌درصد رشد را در ذخایر معدنی نیز در نظر بگیریم، ذخایر قطعی معادن کشور به ۴۱‌میلیارد تن و تعداد معادن به ۴هزار و ۸۰۰ فقره خواهد رسید.