به‌رغم دارا بودن منابع غنی و محصولات مرغوب کشاورزی و دامی در ایران، مشکلات در خرید و عرضه این محصولات و فرآورده‌‏ها زیاد است و به‌رغم کشش بازار برای خرید این محصولات، منابع بسیار غنی کشور در زمینه‌‏های متعدد هدر رفته و در نتیجه شکوفایی در تولید و عرضه محصولات با مدت زمان ماندگاری طبیعی به امری دشوار بدل شده است. در تمام دنیا محصولات کشاورزی و دامی به دو صورت تازه‌‏خوری و تبدیلی به بازار عرضه می‌‏شود، از این رو است که صنایع تبدیلی کشاورزی و لبنی در دنیا راهی برای جلوگیری از اتلاف منابع و هدر روی پتانسیل محصولات کشاورزی و دامی به حساب می‌‏آید.

در ایران نیز رویکرد برای به‌‏ کارگیری صنایع تبدیلی چند سالی است که ترسیم شده، به نحوی که در سال ۸۴ زمینه ایجاد ۱۳‌هزار و ۷۵۰ فرصت شغلی در صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی به وجود آمده، ضمن اینکه زمینه بهره‌‏برداری از ۱۲۷ واحد تولیدی صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی نیز فراهم شده است.

به گزارش ایلنا، در سال ۸۵ یک‌هزار و ۸۷۰ فرصت شغلی در صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی، بالغ‌بر ۵/۴۲۵‌میلیارد ریال سرمایه‌‏گذاری در انواع صنایع این بخش، تهیه و تدوین طرح جامع کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، ۲هزار شغل در مناطق روستایی از طریق تخصیص اعتبار توسط صندوق قرض‌‏الحسنه توسعه اشتغال روستایی و نیز ۱۲ طرح توسعه پایدار اقتصادی، ‌‏اجتماعی بخش کشاورزی در ۷ استان کشور ایجاد شده است.

در این میان،‌‏ با تبدیل ۲۰۷‌هزار تن محصولات دامی، به همراه ۳۰۴‌هزار تن محصولات زراعی،‌‏ ۷۳‌هزار تن محصول باغی و ۲۵‌هزار تن محصول شیلاتی، ‌‏زمینه تبدیل و فرآوری بیش از ۶۱۰‌هزار تن محصول فراهم خواهد شد.

این گزارش حاکی است، بحث به ‌‏کارگیری و نهادینه شدن صنایع تبدیلی در صنعت شیر و لبنیات کشور بحثی جدی است که می‌‏تواند ارزش افزوده بسیاری را برای این صنعت و در نهایت اقتصاد کشور ایجاد کند.

دلیل ضرورت به‌‏ کارگیری این امر را نیز می‌‏توان قدرت ماندگاری پایین محصولات لبنی دانست، چرا که محصولی نظیر شیر که به عنوان ماده اولیه اساسی در تولید لبنیات محسوب می‌‏شود، قدرت ماندگاری اندکی داشته و حداکثر ۲۴ ساعت در حالت معمولی و نهایتا اندکی بیشتر در حالتی نظیر استرلیزه شده و با ترکیب مواد نگهدارنده قوی می‌‏توان آن ‌‏را نگهداری کرد، بنابراین لزوم توجه به بکارگیری صنایع تبدیلی بیش از پیش احساس می‌‏شود، ضمن اینکه به‌‏ کارگیری صنایع تبدیلی در مورد محصولات دامی می‌‏تواند صنعت فرآورده‌‏های لبنی را از مرگ حتمی نجات دهد.

دبیر انجمن صنایع فرآورده‌‏های لبنی ایران، با گوشزد کردن احتمال ورشکستگی صنایع لبنی ایران می‌‏گوید: برای جلوگیری از ورشکستگی صنایع لبنی، ابزارهای مدیریتی باید در دست بوده و به خوبی مورد بهره‌‏برداری قرار گیرد.

جدایی صنایع تبدیلی از وزارت صنایع

وی، به‌‏ کارگیری صنایع تبدیلی در صنعت شیر و فرآورده‌‏های دامی را به عنوان ضرورت حیات صنایع لبنی عنوان کرد و گفت: البته به کارگیری این صنایع در کشور نیاز به برنامه‌‏ریزی و مدیریت قوی دارد و به طورکلی بسیاری از کارشناسان معتقدند که بخش صنایع تبدیلی باید از وزارت صنایع و معادن جدا شده و به وزارت جهاد کشاورزی منتقل شود، چرا که وزارت صنایع در مواردی پروانه برای صنعتی تبدیلی صادر می‌‏کند که منطقه در نظر گرفته شده برای احداث آن صنعت،‌ ‏با اقلیم سازگار نبوده و امکان کشت و یا ایجاد ارزش افزوده برای محصولات دامی یا کشاورزی وجود ندارد.

شاهرخ ظهیری، کارشناس صنایع غذایی نیز اعتقاد دارد، ایران دارای مزیت‌‏های فراوانی در تولید محصولات کشاورزی و دامی است که این امر به اقلیم و آب و هوای منحصر به فرد ایران برمی‌‏گردد که در مقابل این محصولات بی نظیر، به استناد آمارهای وزارت جهاد کشاورزی ۳۰‌درصد محصولات تولید کشور ضایع شده و از بین می‌‏رود که این رقم معادل غذای ۱۵‌میلیون نفر است، این جاست که نقش صنایع تبدیلی در بخش کشاورزی و محصولت لبنی خود را نشان می‌‏دهد.

وی، اعلام کرد: صنایع تبدیلی از ضایعات جلوگیری کرده و از آنجایی که محصولات لبنی از جمله شیر امکان جابه‌‏جایی در مسافت‌‏های طولانی را ندارد، صنایع تبدیلی می‌‏تواند با تغییر و تحول در این ماده خام از فاسد شدن و ضایع شدن این محصول جلوگیری کرده، ضمن اینکه ارزش افزوده بالایی را نیز برای کشور تولید کند.

ظهیری معتقد است، اصولا به طور کلی اگر بر روی هر ماده خامی که پرورده نشده، فعل و انفعالات فیزیکی صورت گرفته شود، ‌‏هزینه‌‏ای نسبت به جنس اولیه به مصرف‌‏کننده تحمیل می‌‏شود که به اصطلاح ارزش افزوده محصول نامیده می‌‏شود، ضمن اینکه هزینه اشتغال را نیز افزایش می‌‏دهد.

وی تصریح می‌‏کند: بسیاری از محصولات لبنی از جمله شیر را به دلیل فسادپذیری بالا نمی‌‏توان به صورت تازه نگهداری کرد، شیر در فضای باز در کمتر از ۲۴ ساعت فاسد می‌‏شود، ولی زمانی که نقش صنایع تبدیلی در مورد این محصول لحاظ شود، نه تنها از ضرر جلوگیری می‌‏کند، بلکه در نقل و انتقال به نقاط مختلف نیز به صورت راحت‌‏تر می‌‏توان، عمل کرد.

بنابراین با توجه به ضرورت‌‏های فوق می‌‏توان، نتیجه گرفت که به‌‏ کارگیری صنایع تبدیلی مزیت‌‏های فراوانی برای کشور داشته که این مزیت‌‏ها در فرآورده‌‏های لبنی و مشتقات شیر،‌‏ بیش از سایر محصولات جلوه می‌‏کند، از سوی دیگر با توجه به درنظرگرفتن سند چشم‌‏انداز بیست ساله و ضرورت توسعه صادرات غیرنفتی، می‌توان با اهتمام جدی بر روی به کارگیری صنایع تبدیلی در صنعت شیر کشور سهمی از تحقق صادرات غیرنفتی را به این رشته اختصاص داد.

همچنین، ابلاغ سیاست‌‏های کلی اصل ۴۴ نیز راه را برای سرمایه‌‏گذاری در بخش‌‏های مختلف اقتصادی از جمله صنایع کشاورزی بیش از گذشته باز کرده و بر این اساس می‌‏توان با مدیریتی قوی و برنامه‌‏ریزی دقیق در به‌‏ کارگیری تکنولوژی‌‏های روز دنیا در محصولات کشاورزی و دامی، ‌‏شاهد ایجاد ارزش افزوده بیشتر در این صنایع و در نهایت رونق اقتصادی کشور بود.