به نظر می‌رسد حذف تعرفه واردات کنجاله عجولانه و بدون بررسی دقیق کارشناسی و همه جانبه بوده است

گروه صنعت و معدن - مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در تازه‌ترین تحقیقات خود پیرامون وضعیت صنایع کشور، گزارشی از علل زیان‌دهی کارخانه‌های روغن‌کشی تهیه کرده است.

در این گزارش با ارائه آمار و ارقام مستند دلایل زیان‌ده شدن این کارخانه‌ها بررسی شده است.

این گزارش را بخوانید: قیمت تضمینی خرید دانه‌های روغنی با توجه به هزینه‌های تولید و مقدار عملکرد محصول در واحد سطح تعیین می‌شود.

در‌حال‌حاضر قیمت تضمینی خرید دانه در کشور بالاتر از قیمت‌های بازار جهانی این محصولات است.

پایین بودن قیمت در بازار جهانی ناشی از پرداخت یارانه سنگین به صورت مستقیم به کشاورزان تولیدکننده دانه در آن کشورها است که باعث می‌شود محصول را به قیمت کم عرضه کنند و همچنین با توجه به این که بیش از ۸۰درصد استحصالات دانه‌های روغنی (روغن و کنجاله) از خارج وارد می‌شود. لذا ایجاد تعادل قیمت بین دانه تولید داخل و دانه یا استحصالات وارداتی نیاز به پرداخت یارانه (مابه‌التفاوت قیمت تضمینی و قیمت توافقی خرید توسط کارخانه‌ها) دارد.

تامین این یارانه از محل تعرفه دانه و یا استحصالات دانه وارداتی همواره مسائلی را به دنبال داشته و متولیان امور را مجبور به تغییرات مکرر در قوانین مربوطه کرده است.

در سال جاری براساس مصوبه شورای اقتصاد یارانه مورد نیاز جهت خرید تضمینی دانه‌های روغنی تولید داخل می‌بایست از محل بخشودگی تعرفه واردات دانه خارجی (۳ کیلو دانه وارداتی به ازای خرید یک کیلو داخلی) تامین شود.

به طور قطع این بخشودگی باید بتواند جوابگوی یارانه مورد نیاز خرید دانه داخلی باشد.

دانه‌های روغنی تولید داخل که در چرخه تولید روغن نباتی وارد می‌شود شامل کلزا، سویا، آفتابگردان و مقدار ناچیزی گلرنگ است.

این گزارش می‌افزاید: تحویل دانه کلزا به کارخانه‌ها از اواخر فروردین ماه شروع و تا اواخر مرداد ماه ادامه یافت.

هر چند بهای محصول توسط کارخانه‌های تحویل گیرنده در این دوره به طور کامل پرداخت نشده است اما منطقی به نظر می‌رسد محاسبات مربوط به سود و زیان و میزان یارانه مورد نیاز خرید دانه براساس قیمت استحصالات (روغن و کنجاله) در ۶ ماه اول سال انجام گیرد.

محاسبات در این دوره نشان می‌دهد خرید هر کیلو دانه کلزا حدود ۵/۱۲۴۲ ریال یارانه نیاز داشته است.

کل خرید دانه کلزای تولید داخل برابر ۲۸۵هزار تن و مجموع ضرر و زیان (یارانه مورد نیاز) برابر ۳۵۴میلیارد و ۱۱۲میلیون و ۵۰۰هزار ریال برآورد می‌شود.

همچنین تحویل دانه سویا و آفتابگردان از شهریور ماه شروع و تا آذر ماه ادامه داشته است بنابراین استحصالات آنها در نیمه دوم سال به فروش می‌رسد (پرداخت بهای محصول توسط کارخانه‌ها نیز در نیمه دوم سال انجام می‌شود) و محاسبات مربوطه باید بر مبنای قیمت استحصالات در نیمه دوم سال انجام شود. براین اساس ضرر و زیان خرید هر کیلو دانه سویای داخلی برابر ۲۸۱ریال و مجموع ضرر و زیان حاصله برای خرید ۱۶۰هزار تن دانه تولید داخل ۴۴میلیارد و ۹۶۰میلیون ریال برآورد می‌شود.

دولت (سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، وزارت جهاد کشاورزی و نمایندگان ریاست‌جمهوری) در جهت حمایت از صنایع روغن‌کشی و تامین یارانه توافق کرده بودند که به ازای خرید یک کیلو دانه روغن داخلی ۴کیلو دانه روغن وارداتی مشمول بخشودگی تعرفه شود و همچنین حقوق ورودی کنجاله سویا از ۲۵درصد به ۳۰درصد افزایش یابد. مشروط بر آنکه کنجاله سویای تولیدی داخلی زیر قیمت ۳۰۰۰ریال توزیع شود. اگرچه این موضوع مورد توافق کتبی وزیر جهاد کشاورزی هم قرار گرفت ولی به اجرا درنیامد و تعرفه کنجاله سویا ۲۵درصد و معافیت یک‌کیلو به ازای ۳کیلو باقی ماند و مصوبه شورای اقتصاد به گمرکات ابلاغ نشد.

دولت بدون مقدمه، بررسی و کار کارشناسی در تاریخ ۲۸/۹/۱۳۸۵ به‌رغم توافق قبلی تعرفه وارداتی کنجاله سویا را تا پایان فروردین ماه سال ۱۳۸۶ از ۲۵درصد به صفر کاهش داد که براساس اطلاعات دریافتی تاکنون میزان حدود ۵۰۰هزار تن ثبت واردات کنجاله انجام شده است که احتمال افزایش آن بعید به نظر نمی‌رسد بر این اساس انگیزه لازم برای واردات دانه روغنی به شدت کاهش یافته و حتی تولیدکنندگان در جهت کسب سود بیشتر تمایل به واردات کنجاله سویا دارند که احتمال غیرفعال شدن صنایع روغن‌کشی بعید به نظر نمی‌رسد مضافا بر اینکه حذف تعرفه کنجاله سویا طی دو ماه گذشته تاکنون سبب کاهش قیمت کنجاله در بازار به میزان کاهش قیمت تعرفه آن نیز نشده است.

نتیجه‌گیری

به نظر می‌رسد حذف تعرفه واردات کنجاله عجولانه و بدون بررسی دقیق کارشناسی و همه جانبه بوده و باید میزان تعرفه با مطالعات جامع تعیین شود.

اگرچه مصوبه اخیر باعث شده تا برای واردات حدود ۵۰۰هزار تن کنجاله سویا ثبت سفارش شود. اما این واردات بی‌رویه اثرات منفی برای کارخانجات روغن‌کشی در بر داشته و منابع لازم برای پرداخت یارانه توسط دولت به این کارخانه‌ها نیز وجود ندارد. لذا به نظر می‌رسد به منظور حمایت از صنایع روغن‌کشی باید به فوریت برای اصلاح تعرفه واردات کنجاله سویا و دانه روغنی اقدام لازم به عمل آید.