پالایشگاه کوچک، اقتصادی است

گروه سوخت و نیرو- در شرایطی که منابع خبری از توافق وزیر نفت برای احداث پالایشگاه‌های کوچک در برخی از کشورهای آفریقایی در حاشیه اجلاس سران کشورهای عدم تعهد خبر داده بودند، پیش از این مخالفت‌هایی با احداث این نوع از پالایشگاه‌ها مطرح بود.

مدتی است که فعالان بخش خصوصی طرح احداث پالایشگاه‌های کوچک در کشور را دنبال می‌کنند، اما برخی از مدیران وزارت نفت اجرای این طرح را اقتصادی نمی دانند. معاون امور پژوهش و فناوری وزارت نفت از جمله کسانی است که با مطرح شدن این پیشنهاد از سوی فعالان بخش خصوصی اعلام کرد این نوع پالایشگاه‌ها کاربردهای خاص دارند و تنها برای مکان‌هایی که دسترسی به خطوط لوله و مراکز توزیع میسر نیست یا خوراک به اندازه کافی وجود ندارد، مناسب هستند. به گفته محمدرضا مقدم، فرآورده‌های این پالایشگاه‌ها با فرآورده‌های پالایشگاه‌های مدرن متفاوت است.

در پالایشگاه‌های مدرن فرآورده‌های سنگین به میزان زیاد تولید نمی شود، در حالی که در پالایشگاه‌های کوچک، فرآورده سنگین نظیر قیر به میزان زیاد تولید می‌شود. به گفته معاون وزیر نفت، در پالایشگاه‌های کوچک برای کاهش تولید فرآورده‌های سنگین باید واحدهای کراکینگ احداث شود که این امر بسیار پرهزینه است. واکنش وزارت نفت به پیشنهاد بخش خصوصی برای احداث پالایشگاه‌های کوچک در حالی است که حسن خسروجردی، رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران، به تولید فرآورده‌های سبک نفتی در پالایشگاه‌های کوچک اشاره می‌کند و می‌گوید: ۸۵ درصد تولیدات این پالایشگاه‌ها را فرآورده‌های سبک مثل بنزین، نفت گاز و نفت سفید تشکیل می‌دهد و تنها ۱۵ درصد از محصولات این پالایشگاه‌ها را فرآورده‌های سنگین تشکیل می‌دهد؛ بنابراین احداث این پالایشگاه‌ها قطعا سودده خواهد بود. بخش دوم گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد»، با وی را می‌خوانید:

مدتی است فعالان بخش خصوصی پیشنهاد احداث پالایشگاه‌های کوچک را با وزارت نفت مطرح کرده‌اند. با توجه به روند کند واگذاری پالایشگاه‌ها به بخش خصوصی مطابق با اصل ۴۴ قانون اساسی، به نظر شما تا چه میزان امکان دریافت مجوز برای ساخت پالایشگاه‌های کوچک وجود دارد؟ در واقع از این جهت این سوال را می‌پرسیم که اخیرا برخی از مسوولان وزارت نفت اعلام کرده‌اند که با توجه به بالا بودن تولید فرآورده‌های سنگین در پالایشگاه‌های کوچک و کند بودن بازگشت سرمایه، احداث این پالایشگاه‌ها صرفه اقتصادی ندارد؟

تا یک سال و نیم قبل این تصور که احداث پالایشگاه‌های کوچک زیان‌ده است، وجود داشت. تعریف پالایشگاه کوچک این بود که چون سرمایه کمی برای احداث آن صرف می‌شود، به جای ۷ تا ۸ برش نفتی، ۲ تا ۳ برش دارد و محصولات آن محدود است. دوم اینکه برای احداث واحدهای جانبی باید هزینه زیادی صرف شود. به طور مثال، هزینه احداث یک واحد گوگردزدایی در پالایشگاه‌های بزرگ و کوچک یکسان است. بنابراین در صورت عدم احداث این واحد باید از نفتی در پالایشگاه کوچک استفاده کرد که سولفور پایینی دارد، اما هم اکنون با ورود تکنولوژی‌های جدید ممکن است که پالایشگاه کوچک ۸ برش محصول نداشته باشد. اما با ۴ تا ۵ برش هم می‌تواند اقتصادی باشد.

چند درصد محصولات پالایشگاه‌های کوچک را فرآورده‌های سنگین تشکیل می‌دهد؟

امروزه پالایشگاه‌های کوچکی طراحی شده که حداکثر فرآورده سنگین آن ۱۵ درصد است؛ یعنی ۸۵ درصد فرآورده سبک شامل بنزین، نفت گاز و نفت سفید تولید می‌کنند. با توجه به اینکه قیمت‌های فرآورده سبک از نفت بیشتر است پالایشگاه سودده می‌شود. قیمت فرآورده سبک از فرآورده‌های سنگین نیز بالاتر است. حالا اگر فرآورده سنگین در یک پالایشگاه زیاد تولید شود، پالایشگاه اقتصادی نخواهد بود. در گذشته هم همین جور بود؛ اما امروز با به کارگیری تکنولوژی‌های جدید سودده شده است.

چرا شما احداث پالایشگاه‌های کوچک را به وزارت نفت پیشنهاد دادید؟

پیشنهاد بخش خصوصی برای احداث این پالایشگاه‌ها در درجه اول به موضوع سودده بودن آنها بر می‌گردد. دومین مساله این است که دولت برای احداث پالایشگاه بزرگ از حضور بخش خصوصی استقبال می‌کند؛ اما به شرط اینکه تمام سرمایه از سوی بخش خصوصی تامین شود. در حال حاضر خود دولت برای احداث یک پالایشگاه علاوه بر سرمایه خود و سیستم بانکی از شرکت‌های دیگر هم کمک می‌گیرد. این در شرایطی است که بخش خصوصی قدرت شرکت‌های دولتی را ندارد و سرمایه‌اش هم محدود است. از سوی دیگر، از تسهیلات بانکی محروم است و نیازمند ضمانت نامه‌های سنگین نیز هست که بانک مرکزی آن را تامین نمی‌کند. بخش خصوصی حتی تضمین تامین خوراک برای احداث پالایشگاه را نیز ندارد و با نرخ بین‌المللی منهای افت آن، نفت دریافت می‌کند. در این میان، فعالان بخش خصوصی چگونه می‌توانند در زمینه احداث پالایشگاه‌های بزرگ سرمایه‌گذاری کند؛ اما در پالایشگاه کوچک، بخش خصوصی سرمایه لازم و توان ساخت را نیز دارد، به طوری که بعد از ارزیابی بازار بین‌المللی، با به‌کارگیری تکنولوژی جدید و سرمایه کم می‌تواند فعالیت کند.

احداث پالایشگاه‌های کوچک چه میزان سرمایه نیاز دارد؟

بخش خصوصی می‌تواند با سرمایه ۵۰ تا ۱۲۰ میلیون دلار اقدام به احداث پالایشگاه کوچک کند. این در حالی است که سرمایه مورد نیاز برای احداث پالایشگاه بزرگ ۲ تا ۳ میلیارد دلار است.

این میزان سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌های کوچک برای چه میزان ظرفیت تولید است؟

۵ تا ۱۰ هزار بشکه در روز.

شما مذاکرات خود را با وزارت نفت برای احداث پالایشگاه‌های کوچک شروع کرده اید؟

فعلا در شروع کار این موضوع هستیم و تنها با نماینده‌ای که وزیر معرفی کرده است، مذاکرات را شروع کردیم. البته اجرای این طرح مخالفانی دارد که باید این موضوع را حل کرد. در حال حاضر هم برخی معتقدند که احداث پالایشگاه سودده نیست و باید صرفا نفت فروخت. این در حالی است که شرکت‌های برتر بین‌المللی بعد از پالایش نفت در پالایشگاه‌های خود، محصولات خود را به بازار عرضه می‌کنند. اگر این کار اقتصادی نبود بسیاری از این شرکت‌ها فعالیت خود را متوقف می‌کردند. باید از ظرفیت‌های بخش خصوصی استفاده شود. امیدواریم که اقتصاد در مسیری قرار گیرد که امکان فعالیت بخش خصوصی فراهم شود. ضرورتی ندارد که دولت در کار اقتصادی فعالیت کند. در حال حاضر فضای ذهنی مسوولان باید عوض شود و جرات داشته باشند. اگر بخش خصوصی و اقتصاد رشد نکند، نمی توان برای نسل آینده اشتغال ایجاد کرد.