احمد پورفلاح*

نوشته حاضر پاسخ دیگر به فراخوان ۲۸تیر ماه صفحه «صنعت و معدن» در مورد اینکه در شرایط فعلی ایران، آیا تدوین و اجرای توسعه صنعتی ضرورت دارد، است. بی تردید برای فعالیت‌هایی که رسیدن به هدف یا اهدافی را نشانه می‌رود نقشه دستیابی به نتایج مورد نظر از ضروریات است. شاید اولین باور به‌صورت سیستمی در جنگ‌های منظم و حتی نامنظم بود که استراتژی (تاکتیک، تکنیک و نقشه راه) به کار گرفته شد. بعدها در سایر تحرکات همانند دریانوردی، تجارت، ورزش، عمران و آبادانی، دستیابی به بازارهای هدف (صادرات و واردات) و ده‌ها رشته از این دست به شکل‌های مختلف (دستورالعمل، شیوه نامه، طراحی پروژه و .... ) راه و نحوه تحقق برنامه‌های مورد نظر به‌صورت یک سیستم زمانبندی شده و بودجه‌گذاری شده متجلی شد.

در ایران که از دیرباز بعد از فلاحت، تجارت پیشه مردمان آن بود و شاید هم قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم از نظر فرهنگی این نیاز را تقویت کرد، حقوق تجارت یا قانون تجارت یا قانون کسب و پیشه به‌صورت مدنی و بیش از ۷ دهه است که به‌صورت جزوه و کتاب مدون، در اختیار دست‌اندرکاران این حرفه گذارده شده است، ولی در صنعت که شاید عمر آن به بیش از ۵ دهه بر می‌گردد متاسفانه طراحی سیستمی به عمل نیامده و به‌صورت طرح‌های جدا جدا و منفصل تنظیم و در نهایت کارآیی لازم را به‌دست نداده است.

از روزهای ابتدایی انقلاب موضوع نیاز به این استراتژی در کابینه‌های مختلف و از سوی تشکل‌های صنعتی مختلف مطرح و در مواردی نیز منجر به مطالعه، تنظیم و تدوین استراتژی صنعتی شد که علاوه بر وزارتخانه‌های صنعتی گوناگون پاره‌ای از تشکل‌ها، از جمله انجمن مدیران صنایع ایران با برخورداری از اندیشمندان متخصص و مطالعه قوانین و استراتژی صنعتی کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی مبادرت به تدوین آن کرد، ولی قانونی کردن آن همواره و توسط کابینه‌های مختلف (به‌ویژه وزارتخانه صنعت و معدن یا صنایع و معادن و ... ) دستخوش نگرش‌ها و سلایق گوناگونی شد و بعد از ترک هر وزیر، وزیر بعدی دوباره از مرحله صفر شروع به طراحی استراتژی کرد؛ به طوری که بعد از ۳۵ سال هنوز صنعت ایران که در حال حاضر ۲۲درصد تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور را شامل می‌شود، فاقد استراتژی است. نبود این استراتژی و نقشه راه لطمات و صدمات زیادی در توزیع منابع، اشتغال، تولید خالص ملی و صادرات صنعتی زده است. و باز در دولت حاکم نیز کارگروهی برای جمع آوری نظریات و اطلاعات تشکیل و اقداماتی برای طراحی این استراتژی به عمل آمده که بعید است به عمر این دولت نیز کفاف دهد، شاید وقتی دیگر و به وسیله کابینه‌ای دیگر.

* رییس کمیسیون صنایع اتاق ایران