غزاله طایفه

چرا دومین دارنده ذخایر گازی در جهان فاقد راهبرد برای توسعه منابع خود است؟ ایران با داشتن ۶۱/۲۹ تریلیون مترمکعب ذخیره قابل استحصال گاز طبیعی به عنوان دومین دارنده ذخایر گازی جهان، یکی از مهمترین وزنه‌ها در بازار انرژی دنیا است. این درحالی است که هنوز استراتژی مشخص و مدونی برای این کالای راهبردی ندارد.رویکردهای موقعیت‌مند در حوزه سیاستگذاری و اجرا نشان می‌دهد که صنعت و تجارت گاز ایران براساس رویداد‌های پیرامونی در حال حرکت افتان و خیزان است. یک روز از برنامه‌ریزی برای ایجاد ۶ پروژه «ال.ان.جی» جهت صادرات گاز خبر می‌رسد و روز دیگر اعلام می‌شود که اولویت صادرات گازی کشور بر اساس «ال.ان.جی» نیست. یک روز، هند و پاکستان بازارهای هدف برای صادرات گاز ایران هستند و روز دیگر سوئیس و کشورهای غربی. حالا هم مذاکرات سه‌جانبه گازی بین «ایران-عراق -سوریه» به منظور صادرات گاز به این دو کشور در دستور کار قرار گرفته است.واقعیت این است که اگرچه هریک از تصمیمات فوق دارای استدلال‌های خاص خود در مقطع زمانی است ، مثل اینکه کشورهای مختلفی بازار هدف صادرات گاز برای تبدیل ایران به یک «هاب» گازی است، اما اگر بخواهیم گوی سبقت را از رقبایی چون ترکمنستان، همسایه شمالی (که برنامه صادرات گاز خود را تا چین و جنوب آسیا گسترش داده) و قطر رقیب ایران در پارس جنوبی (به عنوان مهمترین منابع گازی کشور) بگیریم، باید سند رسمی با عنوان «استراتژی گازی ایران» داشته باشیم. سند جامعی که بگوید گاز استحصالی را باید درداخل کشور بسوزانیم یا اینکه می‌خواهیم آن را صادر کنیم؟گاز پارس جنوبی را می‌خواهیم مصرف کنیم یا به قطر (رقیب) بفروشیم؟ گاز حلقه وتعامل ایران با اروپا است یا آَسیاوشرق دور؟ در واقع پرسش اینجا است که دومین دارنده گاز در جهان که عنوان چهارمین کشور تولیدکننده و سومین کشور مصرف‌کننده گاز طبیعی را هم از آن خود کرده، آیا برای بهره گیری از منابع گازی خود در افزایش توانمندی دیپلماتیک، افزایش نقش آفرینی در نقشه انرژی منطقه، دستیابی به تراز مثبت تجاری گاز، گرفتن گوی سبقت از رقبایی چون قطر، ترکمنستان و غیره نیاز به راهبرد ندارد؟آیا برای تحقق تولید ۳/۱ میلیارد مترمکعب گاز در روز (پیش از دو برابر ظرفیت کنونی) و افزایش سهم کشور در تجارت گاز تا پایان برنامه پنجم توسعه، همچنین دستیابی به جایگاه دوم جهانی در ظرفیت تولید گاز طبیعی در سند چشم انداز ۱۴۰۴، نباید سندی تدوین شود که بهره‌برداری بهینه و هدفمند را از منابع گازی (با عمر باقیمانده ۱۶۰ سال) کشور در دستور کار قرار دهد؟ به نظر می‌رسد بدون راهبرد، دومین دارنده گاز در جهان نمی‌تواند وارد «عصر گاز» شود. وقتی قطر برای خرید گاز پارس جنوبی با همتای ایرانی وارد مذاکره می‌شود، آیا می‌توان تصور کردکه حتی این تصمیم مقطعی و آنی آنها، بدون پشتوانه راهبردی است؟بعید است.