محسن پروان

سرانجام پس از حرف و حدیث‌های فراوان با پرداخت وجه خرید فولاد هرمزگان از سوی فولاد مبارکه، این معامله قطعی شد و فولاد هرمزگان به سایت شماره سه فولاد مبارکه تبدیل شد (سایت۱: فولاد مبارکه-سایت ۲: فولاد سبا-سایت ۳: فولاد هرمزگان) حال در این شرایط گذشته از تاثیراتی که این معامله روی ارزش سهام شرکت فولاد مبارکه در بورس می‌گذارد، تاثیرات این خرید بر چشم انداز صنعت فولاد در کشور نیز حائز اهمیت است. پیش از آنکه به بحث در این زمینه بپردازیم نگاهی گذرا به اتفاقات این چنینی در صنعت فولاد جهان خصوصا کشور چین خواهیم داشت.پیش از سال ۱۹۹۰ استراتژی توسعه در صنعت چین توسعه پراکنده و ظرفیت‌های محدود بود که در نتیجه آن به وجود آمدن صدها شرکت کوچک تولیدکننده فولاد، کوره بلندهایی با ظرفیت محدود و نوردهای کوچک بود؛ سیاستی که می‌توان گفت در حال حاضر در ایران دنبال می‌شود، اما با ورود به دهه پایانی سال ۲۰۰۰ چینی‌ها به این جمع‌بندی رسیدند که تولیدکنندگان کوچک نمی‌توانند آنها را به هدف‌های بزرگ تعریف شده برسانند و با تغییر سیاست در این دهه شرکت‌های کوچک را ترغیب به ادغام نموده‌اند و با اجرای سیاست‌های جدید از توسعه پراکنده واحدهای کوچک (زیر دو میلیون تن تولید در سال) جلوگیری به عمل آوردند. که به وجود آمدن شرکت‌هایی چون Shougang بزرگترین تولیدکننده فولاد در چین نتیجه این سیاست بود. این در حالی بود که دنیا نیز به این نتیجه رسید که ظرفیت اقتصادی تولید در مجتمع‌های تولید فولاد حداقل بین ۴ تا ۷ میلیون تن در سال است و چینی‌ها که امروز با تولید نزدیک به ۴۴.۵ درصد فولاد دنیا شریان این محصول استراتژیک را در اختیار دارند ظرفیت اقتصادی را ۷ تا ۱۰ میلیون تن برشمرده‌اند و این موضوع به چینی‌ها کمک کرد تا در حالی که در سال ۱۹۹۰ تنها ۶۳ میلیون تن فولاد در سال تولید می‌کردند در سال ۲۰۱۰ به تولید ۶۲۶ میلیون تن فولاد دست یابند. اما در ایران همچنان در سال‌های گذشته توسعه‌های پراکنده و کوچک در دستور کار قرار گرفت تا آنکه با اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها دست‌اندرکاران تولید فولاد در ایران را به این فکر واداشت که به ظرفیت‌های بهینه و اقتصادی در تولید فولاد فکر نمایند.

حال در این شرایط اگر ظرفیت فعلی فولاد مبارکه (۲/۵ میلیون تن در سال) را با ظرفیت فولاد هرمزگان جمع کنیم، می‌توان فولاد مبارکه را اولین تولیدکننده فولاد با ظرفیت ۷ میلیون تن در سال نامید؛ هرچند این عدد تنها ظرفیت است و تا رسیدن به تولید فاصله قابل ملاحظه‌ای خواهد داشت. اما فولاد مبارکه از این پس می‌تواند خود را تنها تولید کننده فولاد با ظرفیت اقتصادی تولید در ایران بداند که این موضوع چند رویداد مهم در روند فولاد مبارکه ایجاد می‌کند.

۱- افزایش قدرت و امکان توسعه در فولاد مبارکه به خاطر ورود به ظرفیت اقتصادی تولید و در نتیجه افزایش سود تولید که منجر به افزایش ارزش سهام این شرکت خواهدشد.

۲- خروج شرکت فولاد هرمزگان از لیست شرکت‌های آسیب‌پذیر به خاطر افزایش قیمت حامل‌های انرژی به دلیل ادغام با فولادمبارکه که آن را می‌توان توسعه و امکان افزایش بهره‌وری به دلیل ظرفیت تجمعی بالا دانست و می‌توان آن را به برداشتن باری از دوش دولت تعبیر کرد.

۳- سرعت گرفتن موتور توسعه فولاد مبارکه به خاطر کاهش هزینه توسعه با این خرید؛ چرا که تاخیر در امر توسعه به دلایل کنونی از جمله محدودیت بانک‌ها و خرید‌های خارجی و تامین نقدینگی خود منجر به افزایش قیمت تمام شده طرح‌های توسعه‌ای می‌شود و علاوه بر آن منجر به رخدادهای زیر در چشم‌انداز صنعت فولاد ایران خواهد شد:

- با توجه به آنکه به دلیل حذف یارانه حامل‌های انرژی در ایران قیمت تمام شده فولاد در ایران افزایش خواهد یافت و با این حرکت به دلیل افزایش ظرفیت تولید، فولاد مبارکه می‌تواند بخش مهمی از این افزایش قیمت‌ها را با کاهش هزینه‌های ثابت جبران نماید می‌توان پیش‌بینی نمود که فولاد مبارکه امکان ماندن بر مدار سود‌دهی و ادامه تولید را خواهد داشت و این موضوع منجر به افزایش قدرت رقابت‌پذیری مبارکه خواهد شد و در نتیجه سایر تولید کنندگان را نیز ناگزیر به ادغام یا افزایش ظرفیت تولید خواهد نمود اتفاقی که در مدل بزرگ‌تر پس از به‌وجودآمدن شرکت آرسلور میتال بزرگ‌ترین تولید کننده فولاد در دنیا با تولید بیش از ۱۱۳ میلیون تن در سال از ادغام چند شرکت چند ملیتی در جهان افتاد و رقبا را ناگزیر به توسعه یا ادغام نمود که نهایت آمال دست‌اندرکاران صنعت فولاد است.

- با توسعه شرکت‌های موجود دولت به خاطر محدودیت منابع مالی از اصرار بر توسعه‌های کوچک و پراکنده دست بر خواهد داشت و روند توسعه فولاد بر اساس ظرفیت اقتصادی منطقی خواهد شد. اما تمامی این موارد منوط به رعایت یکسری موارد از سوی شرکت فولاد مبارکه خواهد بود:

۱- فولاد مبارکه از امروز باید خود را یک شرکت جدید بداند و از روش‌های متداول و سنتی موجود خصوصا در چارت سازمانی پرهیز کرده و با ایجاد چارت ماتریسی به عنوان یک شرکت واحد عمل نماید تا این موضوع منجر به کاهش هزینه‌های ثابت تولید در مبارکه شود که این امر اتفاقات بالا را رقم خواهد زد.

۲- فولاد مبارکه تکلیف خود را با خصوصی بودن یا دولتی بودن روشن نماید تا مجبور به اتخاذ تصمیم‌هایی شبیه افزایش یکباره نیروی انسانی نشود که در این صورت نه‌تنها هیچ کدام از اتفاقات مثبت پیش‌بینی شده رخ نمی‌دهد، بلکه فولاد هرمزگان باری بر گردن مبارکه خواهد شد که مشکلات حذف یارانه حامل‌های انرژی خصوصا گاز طبیعی را افزایش خواهد داد.