گروه صنعت و معدن - نخستین«همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن» از امروز یکشنبه توسط روزنامه دنیای اقتصاد، به مدت دو روز (۱۷ و ۱۸ بهمن ماه) در سالن همایش‌های صداوسیما در تهران برگزار می‌شود‌. نگاه اصلی این همایش به بازار فولاد و تحولات مربوط به آن است؛ از همین رو یکی از مسائل مورد توجه در این رویداد، رقابت‌پذیری در تولید و صادرات فولاد است. همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن موضوعاتی همچون رقابت‌پذیری راه‌حل توسعه پایدار صنعت فولاد، ظرفیت واقعی تولید و مصرف در‌ ایران و توانمندی‌های صادراتی‌، نقش‌ این صنعت در مسیر هدفمندسازی یارانه‌ها، انرژی و مواد اولیه‌، مکان‌یابی مناسب و افزایش بهره‌وری و معادن شاهراه توسعه پایدار را بررسی می‌کند.

واردات متنوع

به همین منظور در آستانه برگزاری این رویداد صنعتی‌؛ مهندس «محسن پروان» دبیر اجرایی «همایش صنعت فولادومعدن با نگاهی به بازار» در گفت‌وگو با خبرنگار ما با اشاره به اینکه این همایش به دنبال رهیافت‌های عملی و راهبردی برای ترسیم چشم‌انداز صنعت و بازار فولاد در کشور است، یادآور شد که هم اکنون ایران در سال حدود ۵ میلیون تن محصولات میانی یعنی تختال و شمش و حدود ۴ میلیون تن محصولات نهایی نظیر تیرآهن‌، میلگرد‌، ریل انواع ورق سرد و گرم را وارد می‌کند. با وجود اینکه بخشی از نیاز کشور از طریق واردات تامین می‌شود، اما نباید صرفا به خاطر اینکه میزان مصرف داخلی رو به رشد است‌، چشم‌انداز تولید فولاد را بر اساس مصرف داخلی ترسیم کنیم، چرا که ما نیاز به صنعتی صادرات گرا داریم.»

بازار حاشیه خلیج فارس

«پروان» با اشاره به اینکه در ظرفیت‌سازی برای صنعت فولاد، نباید تنها نیاز داخلی را مورد هدف قرار دهیم‌، افزود: «هم اکنون کشور ترکیه به عنوان کشور همسایه، سالانه ۱۰ میلیون تن محصول نهایی همانند ورق وارد می‌کند یا شماری از کشورهای واقع در منطقه خاورمیانه در سال حدود ۲۳ میلیون تن محصولات فولادی وارد می‌کنند که سهم کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس از این مقدار، حدود ۹۰ درصد است.حال اگر ما امروز از تولیدی حدود ۵۵ میلیون تن (رقمی ‌که باید در چشم‌انداز بیست ساله به آن برسیم) برخوردار بودیم‌، بخشی از این بازار را که در یک قدمی ‌ما قرار دارد می‌توانستیم به آسانی تصاحب کنیم. بنابراین نه تنها نیاز داخلی‌، بلکه «بازار در دسترس» یک مزیت بالفعل برای صنعت فولاد ما محسوب می‌شود.»

مزیت ما و آنها

وی در ادامه با اشاره به مزیت‌های ایران برای توسعه صنعت فولاد در منطقه افزود: «نیروی انسانی ارزان‌، وسعت سرزمین، وجود ذخایر غنی سنگ‌آهن، داشتن انرژی ارزان با وجود اصلاح قیمت حامل‌ها و موارد دیگر از جمله مزیت رقابتی مهم در پیگیری مجدانه چشم‌انداز برنامه توسعه صنعت فولاد است، اما نکته مهمی ‌که نباید فراموش کرد این است که اجرای این برنامه، باید بر اساس الزاماتی باشد که صنعت فولاد را رقابت‌پذیر کند، یعنی با توجه وجود مزیت‌های نسبی در اقتصاد ایران، بتوان در برابر رفتار‌ها و راهبرد‌های صنعتی و تجاری سایر رقبای خارجی، رقابت کنیم و به طور تدریجی از مزایای برنامه‌های حمایتی دولت استفاده نکنیم‌، چون حمایت‌های دولت هم‌اندازه‌ای دارد و پایدار نیست.»

صنعت رقابتی‌؛ چرا و چگونه؟

«پروان» در ادامه با اشاره به پارامترهایی که صنعت فولاد را به یک صنعت رقابت پذیر تبدیل می‌کند، ادامه داد که مکان یابی یا استقرار مجتمع‌های فولادسازی، نقش مهمی‌در تداوم حیات صنعت فولاد با هزینه تولید و قیمت تمام شده اندک دارد. مکان‌یابی صحیح واحد فولادسازی‌، هزینه حمل فولاد را به شدت کاهش می‌دهد. محاسبه انجام شده در صنعت فولاد نشان می‌دهد که تولید یک تن فولاد نیاز به جابه‌جایی چهار تن مواد اولیه یا محصول نهایی دارد. یعنی هزینه حمل‌ونقل در تعیین قیمت نهایی این محصول به شدت تاثیرگذار است.

حال چنانچه بتوان از حمل و نقل ریلی و حمل با کشتی در این صنعت استفاده کرد، می‌توان از نظر قیمت تمام شده‌، صنعت فولاد را به یک صنعت رقابتی نزدیک کرد، اگر چه هم ‌اکنون سهم سنگ‌آهن در حمل‌ونقل بار ریلی کشور، حدود ۶۷ درصد است، اما با توسعه خطوط ریل یا ریل‌گذاری و توسعه ناوگان ریلی کشور، می‌توان قیمت حمل‌ونقل را تنزل داد. از سوی دیگر، استفاده از مزیت مرز آبی و استقرار واحد‌های فولادسازی در جنوب کشور یعنی در نوار ساحلی کشور، می‌تواند یک راهکار جدی برای توسعه سریع و پایدار صنعت فولاد محسوب شود.»

تکنولوژی یا تورم نیروی انسانی

دبیر اجرایی همایش چشم انداز فولاد‌، تغییر تکنولوژی را دومین عامل برای رقابتی شدن صنعت فولاد دانست و گفت که در سال ۱۹۷۰ برای تولید ۵۹۰ میلیون تن فولاد در جهان؛ همان میزان انرژی مصرف شد که در سال ۲۰۱۰ برای تولید یک هزارو ۴۲۳ میلیون تن فولاد‌؛ انرژی مورد استفاده قرار گرفت. این میزان کاهش مصرف انرژی، نشان از آثار تغییرات تکنولوژی در توسعه این صنعت دارد.

وی در ادامه اشاره کرد: «امروز در صنعت فولاد استفاده از سرمایه و فناوری، جایگزین مصرف بی‌‌حد و‌ اندازه انرژی شده است. جدای از این، با وجود اینکه صنعت فولاد یک رشته صنعتی اشتغال‌ساز است، اما در کشور ما این صنعت تا اندازه‌ای با تورم نیروی انسانی رو به رو است .آمار‌ها نشان می‌دهد که در شرکت «پوسکو» کره جنوبی برای تولید یک میلیون و ۶۰۰هزار تن فولاد حدود هزار کارگر کار می‌کنند. یا در شرکت «نیپون» ژاپن، برای تولید دو میلیون و یک صد هزار تن فولاد، حدود هزار نفر کارگر فعالیت دارند. یا در کشورهای صنعتی هم برای هریک تن فولاد حدود هزار نفر کارگر اشتغال دارند‌، اما در ایران برای تولید هر یک میلیون تن فولاد، حدود سه هزار نفر اشتغال مستقیم دارند که این با استاندارد جهانی برای یک شکل‌گیری یک صنعت رقابت‌پذیر فاصله دارد.»

ظرفیت‌سازی با مقیاس اقتصادی

وی در ادامه خاطر نشان کرد که برای دستیابی به برنامه چشم‌انداز تولید صنعت فولاد با الزامی‌ به نام «صنعتی رقابت‌مند» باید برای احداث واحد فولاد‌سازی، ظرفیت اقتصادی یا مقیاس تولید را هم جدی بگیریم. در کشورهای صنعتی‌، امروز توصیه می‌شود که واحد فولادسازی با ظرفیت تولید ۴ تا ۷ میلیون تنی احداث شود یا در چین به این نتیجه رسیده‌اند که ظرفیت تولید واحدها باید بین ۷ تا ۱۰ میلیون تن در سال باشد. اما در ایران، واحدها با ظرفیت کمتر از این میزان، در حال احداث هستند که به نظر می‌رسد باید استاندارد جهانی را هم ملاحظه کرد.