گروه انرژی- اگرچه قیمت حامل‌های انرژی پس از اجرای قانون هدفمند‌سازی یارانه‌ها هنوز به طور رسمی‌اعلام نشده، اما تعدیل قیمت حامل‌های انرژی به دلیل کاربردهای وسیع و پیچیده آن در اقتصاد، دارای اثرات اساسی بر اقتصاد و فعالیت‌های مختلف اقتصادی خواهد بود.

در این بین مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در درجه اول به دنبال این هستند که پس از اجرای این قانون به ویژه افزایش قیمت بنزین و گازوئیل، قیمت کالاها و خدمات چقدر خواهد شد و هزینه زندگی چقدر افزایش می‌یابد؟
سیاست‌های قیمتی و غیر قیمتی
به گزارش خبرنگار ما، در سال‌های اخیر دولت به منظور کنترل مصرف فرآورده‌های نفتی، در کنار تعیین قیمت آنها، اقدام به سهمیه‌بندی مصرف بنزین و گازوئیل با کارت سوخت و ارائه لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها به مجلس کرده است. در ماده یک لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها دولت مکلف شده قیمت حامل‌های انرژی را اصلاح کند. در واقع دولت در کنار سیاست‌های غیرقیمتی (سهمیه‌بندی سوخت)، اقدام به تدوین و اصلاح سیاست‌های قیمتی نیز کرده است، اما سوال این است که اجرای سیاست‌های قیمتی در زندگی مردم چه اثراتی دارد؟
براساس پژوهشی که از سوی «اسفندیار جهانگرد»، استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی انجام شده و در فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات اقتصاد انرژی در بهار امسال منتشر شده است؛ برای پاسخگویی به این سوال قیمت حامل‌ها در 4 گزینه مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.
در گزینه اول قیمت بنزین از ۱۰۰۰ ریال در سال ۸۸ به حدود ۴۰۰۰ ریال که تقریبا قیمت آزاد بنزین فعلی کشور است، خواهد رسید که حدود ۳۰۰ درصد افزایش قیمت خواهیم داشت و در واقع قیمت بنزین ۴ برابر خواهد شد.
در این زمینه قیمت گازوئیل نیز از 165 ریال به 3500 ریال خواهد رسید. در واقع قیمت گازوئیل 21 برابر خواهد شد.
طبق این گزینه، نتایج تغییر قیمت بنزین به میزان ۳۰۰ درصد، منجر به افزایش متوسط هزینه تولید (PPI) به میزان ۱/۷ درصد می‌شود.
پیامد این افزایش قیمت، افزایش بیشتر هزینه تولید در بخش‌های حمل و نقل جاده ای به میزان 7/2 درصد، سایر خدمات به میزان 84/0 درصد، ساختمان و انواع ماشین‌آلات و تجهیزات هر کدام به میزان 66/0 درصد است.
همچنین متوسط افزایش شاخص هزینه زندگی نیز برابر ۹/۶ درصد افزایش خواهد داشت.
طبق گزینه اول، نتایج تغییر قیمت گازوئیل به میزان 2021 درصد، منجر به افزایش متوسط هزینه تولید به میزان 3/6 درصد می‌شود.
از سوی دیگر، پیامد این افزایش قیمت، افزایش بیشتر هزینه تولید در حمل و نقل جاده‌ای ۴۵/۱ درصد، محصولات غذایی و آشامیدنی ۷۸/۰ درصد، ساختمان ۵۴/۰ درصد و انواع ماشین‌آلات و تجهیزات ۵۱/۰ درصد است.
در مجموع می‌توان این طور نتیجه گرفت که نتایج تغییر قیمت گازوئیل و بنزین به میزان 2021 و 300 درصد، منجر به افزایش متوسط هزینه تولید به میزان 4/13 درصد می‌شود.
مطابق این گزینه، میزان افزایش شاخص هزینه زندگی که با در نظر گرفتن سهم سبد کالاها در مصرف خانوارها به دست آمده است، برابر ۹/۱۳ درصد افزایش خواهد یافت.
افزایش قیمت طبق لایحه
در گزینه دوم، قیمت هر دو حامل مذکور همانند لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها معادل ۹۰ درصد قیمت جهانی تعیین شده است. بر اساس این گزینه قیمت بنزین حدود ۳۶۰۰ ریال و قیمت گازوئیل ۳۱۵۰ ریال تعیین می‌شود.
طبق این گزینه در اثر تعدیل قیمت بنزین 4/6 درصد شاخص هزینه تولید فعالیت‌های اقتصاد ایران افزایش می‌یابد که با لحاظ ضریب تعدیل مصرفی خانوارها این افزایش به رقم 2/6 درصد خواهد رسید.همچنین پیامد این افزایش قیمت، افزایش بیشتر هزینه تولید در بخش‌های حمل و نقل جاده‌ای به میزان 35/2 درصد، سایر خدمات به میزان 75/0 درصد است.همچنین نتایج تغییر قیمت گازوئیل منجر به افزایش متوسط هزینه تولید به میزان 6/5 درصد می‌شود. پیامد این افزایش قیمت، افزایش بیشتر هزینه تولید در حمل و نقل جاده‌ای، محصولات غذایی و آشامیدنی، ساختمان و انواع ماشین آلات و تجهیزات است و کمترین تاثیر در محصولات جنگلداری و محصولات توتون و تنباکو خواهد بود.طبق این گزینه، نتایج تغییر قیمت گازوئیل و بنزین به میزان 1809 و 260 درصد، منجر به افزایش متوسط هزینه تولید به میزان 1/12 درصد می‌شود. همچنین پیامد این افزایش قیمت، افزایش بیشتر هزینه تولید در حمل و نقل جاده‌ای به میزان 67/3 درصد، سایر خدمات به میزان 14/1 درصد، ساختمان و انواع ماشین‌آلات و تجهیزات به ترتیب به میزان 08/1 و 04/1 درصد است.
میزان افزایش شاخص هزینه زندگی که با لحاظ سهم سبد کالاها در مصرف خانوارها به دست آمده نیز برابر ۵/۱۲ درصد خواهد بود.
بنزین و گازوئیل در سال اول برنامه
بر اساس این مطالعه، گزینه سوم، گزینه قیمتی مربوط به مصوبه کمیسیون مجلس شورای اسلامی‌ است که البته هنوز برای اجرا نهایی نشده است. در این گزینه، قیمت‌ها برای سال اول برنامه پنجم توسعه تعیین شده که در آن قیمت بنزین ۲۵۰۰ ریال و گازوئیل ۸۰۰ ریال است. به عبارت دیگر در این گزینه، قیمت بنزین ۲/۵ برابر و قیمت گازوئیل ۴/۸ برابر سال ۸۸ خواهد شد.
در اثر تعدیل قیمت بنزین در این گزینه، شاخص هزینه تولید فعالیت‌های اقتصاد ایران 5/4 درصد افزایش می‌یابد که با لحاظ ضریب تعدیل مصرفی خانوارها این افزایش به رقم 3/4 درصد خواهد رسید. پیامد این افزایش قیمت، افزایش بیشتر هزینه تولید در بخش‌های حمل و نقل جاده‌ای، سایر خدمات، ساختمان، انواع ماشین‌آلات و تجهیزات است و کمترین افزایش هزینه تولید هم در محصولات جنگلداری و محصولات توتون و تنباکو خواهد بود.
نتایج تغییر قیمت گازوئیل به میزان ۳۸۵ درصد نیز نشان می‌دهد که متوسط هزینه تولید به میزان ۴/۱ درصد افزایش می‌یابد. پیامد این افزایش قیمت، افزایش بیشتر هزینه تولید در حمل و نقل جاده‌ای، محصولات غذایی و آشامیدنی، ساختمان و انواع ماشین‌آلات و تجهیزات است و کمترین تاثیر در محصولات جنگلداری و محصولات توتون و تنباکو مشاهده می‌شود.
در مجموع طبق این گزینه نتایج تغییر قیمت گازوئیل و بنزین به میزان 385 درصد و 150 درصد، منجر به افزایش متوسط هزینه تولید به میزان 9/5 درصد می‌شود.
همچنین پیامد این افزایش قیمت، افزایش بیشتر هزینه تولید در حمل و نقل جاده‌ای، سایر خدمات و انواع ماشین‌آلات و تجهیزات است. مطابق این گزینه، میزان افزایش شاخص هزینه زندگی که با لحاظ سهم سبد کالاها در مصرف خانوارها به‌دست آمده است، برابر ۹/۵ درصد خواهد بود.گزینه چهارم مربوط به تعدیل قیمت دو حامل (بنزین و گازوئیل) مطابق قیمت‌های بین‌المللی تحت شرایط خاص قیمت نفت و نرخ ارز است.
قیمت بر مبنای فوب خلیج‌فارس
بر اساس گزینه چهارم، قیمت بنزین و گازوئیل، بر مبنای قیمت متوسط فوب خلیج فارس در تاریخ پنجم خرداد ۸۷ با نرخ تسعیر ارز ۹۴۰۰ ریال، تعیین شده است. در این تاریخ قیمت نفت‌خام در بازارهای جهانی حدود ۱۲۸ دلار در هر بشکه بوده است و از آنجا که قیمت نفت در بازارهای جهانی تقریبا پیش‌بینی‌ناپذیر است، نمی‌توان قیمت خاصی را وارد محاسبات کرد.
اگر قیمت‌های نفت و ارز در سال 87 را در نظر بگیریم، در اثر تعدیل قیمت بنزین، 8/10 درصد شاخص هزینه تولید فعالیت‌های اقتصاد ایران افزایش می‌یابد که با لحاظ ضریب تعدیل مصرفی خانوارها این افزایش به رقم 4/10 درصد خواهد رسید.طبق این گزینه نتایج تغییر قیمت گازوئیل به میزان 5018 درصد، منجر به افزایش متوسط هزینه تولید به میزان 1/15 درصد می‌شود. همچنین نتایج تغییر همزمان قیمت گازوئیل و بنزین، منجر به افزایش هزینه تولید به میزان 9/25 درصد می‌شود. مطابق این گزینه میزان افزایش شاخص هزینه زندگی که با لحاظ سهم سبد کالاها در مصرف خانوارها به دست آمده، برابر 4/27 درصد خواهد بود.یافته این مطالعه نشان می‌دهد که بیشترین افزایش شاخص هزینه زندگی و شاخص هزینه تولید در مورد تعدیل قیمت بنزین و گازوئیل به نسبت قیمت‌های بین‌المللی است و کمترین آن مربوط به قیمت بنزین 2500 ریالی و گازوئیل 800 ریالی؛ یعنی گزینه سوم در بین گزینه‌های مورد بررسی است.