محسن ایلچی

مدیرعامل شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از «احتمال افزایش سرمایه‌گذاری بیشتر دولت برای ساخت پالایشگاه‌های بنزین خبر داده است» تا به این ترتیب بخشی از عقب ماندگی صنعت نفت در احداث پالایشگاه جبران شود و پیشنهاد جدید برای سرمایه‌گذاری دولت در توسعه پالایشگاه‌ها و عبور از تفسیر جدید اصل ۴۴ قانون اساسی برای جبران این غفلت تاریخی است. ایران با وجود داشتن یکصد سال سابقه صنعت نفت، داشتن رکوردهای دیگری نظیر چهارمین تولید‌کننده نفت در جهان، دومین تولید‌کننده نفت اوپک، شانزدهمین مصرف‌کننده انرژی در جهان و دومین واردکننده بنزین در جهان، از نظر تولید و مصرف بنزین، در بدترین موقعیت جهان قرار دارد. هم‌اکنون میانگین مصرف روزانه بنزین در کشور بیش از ۶۶ میلیون لیتر است که از این مقدار، روزانه حدود ۵/۴۴میلیون لیتر(۶۶درصد) از سوی ۹ پالایشگاه داخلی تولید می‌شود. ۹ پالایشگاهی که غالبا قبل از انقلاب احداث شده‌اند. پیش از انقلاب اسلامی ‌به ترتیب پالایشگاه‌های آبادان (۱۲۸۸)،‌ تهران(۱۳۴۷)، کرمانشاه (۱۳۴۷)، شیراز(۱۳۵۲)، لاوان(۱۳۵۴)، اصفهان (۱۳۵۵) و تبریز(۱۳۵۵) براساس نیاز روز افزون کشور احداث شد. به بیان ساده‌تر، طی یک دهه پیش از انقلاب، شش پالایشگاه احداث شد.بعد از انقلاب نیز به دلیل جنگ تحمیلی و وجود محدودیت‌های قانونی که بر سر راه احداث پالایشگاه برقرار شد (اصل ۴۴)، فقط دو پالایشگاه اراک (۱۳۷۲) و بندرعباس(۱۳۷۶) در زمان دو دولت «هاشمی» احداث شد. در واقع از کل تولید ۵/۴۴میلیون لیتری در روز حدود ۱۴‌میلیون لیتر آن سهم پالایشگاه‌هایی است که طی سی سال اخیر به بهره‌برداری رسیده‌اند.با وجود انتقادهای تندی که از سال ۱۳۸۴ نسبت به اهمال و کوتاهی دولت «خاتمی» ‌در خصوص عدم ساخت پالایشگاه صورت گرفته است، اما از این سال تاکنون، روبان افتتاح هیچ پالایشگاهی در کشور قیچی نخورده است. در این وضعیت از یک سو، بنزین به اهرمی برای تشدید تحریم‌های تجاری از سوی غرب علیه ایران مبدل شده و از سوی دیگر نیاز کشور به همکاری با برخی از کشورها را خواسته یا ناخواسته افزایش داده است. دولت هم به منظور برون رفت از وضع کنونی، از سال ۱۳۸۶ احداث ۷ پالایشگاه را مدنظر قرار داد که توسط بخش خصوصی اجرا شود، اما حال فقط پالایشگاه خلیج فارس تاکنون ۳۵‌درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.سیاستگذار برای رهایی از چالش تولید بنزین و منطقی جلوه دادن انتقادهایی که از دولت‌های پیشین داشته است، دو خطای راهبردی انجام داده که حال در فکر جبران آنها است. اول این که، برخلاف سال‌های ابتدایی انقلاب،‌ با باز تعریف اصل ۴۴، سهم عمده احداث پالایشگاه‌های جدید (۸۰درصد) را بر دوش بخش خصوصی انداخت و خود را کنار کشید. دوم اینکه این تصمیم را قبل از اصلاح قیمت حامل‌های انرژی،‌ جذاب‌سازی سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و تشدید تحریم‌های فنی اتخاذ کرده است. حال به نظر می‌رسد که سیاست‌گذار با پیشنهاد جدید خود به مجلس در صدد جبران یک خطا در تصمیم‌گیری است.