توسعه صنعتی و جهانی شدن

مرتضی الویری

دهکده جهانی که روزگاری وعده آن را مارشال مک لوهان داده بود اکنون عینیت پیدا کرده است.

پدیده جهانی شدن با شتابی حیرت‌انگیز و خارج از اراده دولت‌ها به راه خود ادامه می‌دهد و جهان را به دهکده جهانی مک‌لوهان نزدیک و نزدیک‌تر می‌کند. این پدیده آثار خود را بر فرهنگ، اقتصاد سیاست و همچنین فعالیت‌های صنعتی بر جای گذاشته و این روند ادامه خواهد یافت. گسترش تجارت سرمایه‌گذاری و وابستگی‌های بین‌المللی، توسعه بازارهای مالی، گسترش بازار و رقابت بین‌المللی جهانی شدن، فعالیت‌های بنگاهی و بین‌المللی شدن تولید، شکل‌گیری نظام‌های سازماندهی صنعتی را‌ می‌توان از ویژگی‌های جهانی شدن اقتصاد تلقی کرد که هر کدام از آنها بر فعالیت‌ها و مسیر توسعه صنعتی کشورهای جهان تاثیرگذار بوده‌اند.

نگارنده معتقد است اگر ایران قصد دارد در آینده و در فرآیند جهانی شدن جایگاه مناسبی داشته باشد و از گردونه پیشرفت جهانی بیرون نیفتد نیازمند دسترسی به توسعه صنعتی به معنای ژرف آن است. توسعه صنعتی با این تعریف که شامل توسعه فرهنگ، سیاست داخلی و خارجی دانش و علوم پایه و صنایع نوین و سیاست و تجارت خارجی است، یک ابزار نیرومند برای رسیدن به جایگاه مطلوب در فرآیند جهانی شدن است. واقعیت این است که ایران در گذشته و در شرایط فعلی از این توانایی استفاده نکرده است و به همین دلیل در فرآیند جهانی شدن نقش و سهم قابل توجه و پررنگی ندارد. تردید ندارم اگر همین امروز و در کوتاه‌ترین زمان ممکن تکلیف توسعه صنعتی ایران مشخص نشود و روزمرگی بر فعالیت‌های صنعتی همچنان ادامه یابد حتما در آینده نه چندان دور تاسف خواهیم خورد. توسعه صنعتی به معنای عام‌ این توانایی و قدرت را دارد که ایران را در فرآیند جهانی شدن به یک بازیگر ممتاز تبدیل کند.

اگر توسعه صنعتی ایران با تحولات جهانی سازگار شود چند اتفاق می‌افتد اولا راه برای جذب سرمایه‌های بین‌المللی به صورت واقعی هموار می‌شود. ثانیا انتقال تکنولوژی روزآمد و مدرن و جذب آن در فعالیت‌های صنعتی آسان و ممکن می‌شود. ثالثا ایران در چرخه تجارت جهانی کالاهای صنعتی قرار می‌گیرد و ناگزیر به رقابت‌پذیری خواهد شد. رابعا امکان استفاده از فضای سیاسی بین‌المللی و کاهش تنش‌های منطقه‌ای برای کشور فراهم می‌شود. در این صورت می‌توان امیدوار شد ایران از گردونه جهانی شدن بیرون نیفتد و در مسیری قرار گیرد که متناسب با توانایی‌هایش در جهان امروز جایگاه مطلوبی پیدا کند. برای روشن شدن آنچه نگاشته شد می‌توان از یک مثال استفاده کرد. ایران قدیمی‌ترین صنعت خودروسازی در منطقه و حتی آسیا به غیر از ژاپن و تا حدی کره جنوبی را دارد.

در صورتی که رشد و توسعه این صنعت در مسیر درست و کارآمدی قرار داشت امروز می‌توانستیم تامین کننده اتومبیل برای عراق، افغانستان، پاکستان، آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان، ازبکستان، کویت، عربستان، اردن، سوریه در آسیا و برخی کشورهای آفریقایی باشیم و افزایش دادوستد و تجارت فقط در همین یک صنعت از طرف دیگر با خودروسازان معتبر جهانی می توانست ایران را به پایگاه اتومبیل سازی در آسیا کند و به وابستگی متقابل منجر شود. اگر این اتفاق می‌افتاد حتما برخی صنایع مثل لاستیک‌سازی، شیشه سازی، روغن اتومبیل و ... نیز رشد را تجربه و جایگاهی ممتاز پیدا می‌کردند. ایران در صورتی که توسعه صنعت اتومبیل خود را در شرایط طبیعی تجربه می‌کرد در صنعت اتومبیل سازی جهان، جایگاه ممتازی پیدا می‌کرد. در این صورت شاخص‌های یاد شده در سطور قبلی حتما محقق می‌شد. توسعه صنعتی را جدی بگیریم.

ادامه دارد...