فرصتی برای تحول یک نگرش

حسین حقگو

در خبرها آمده است که هیاتی به سرپرستی مهندس محرابیان وزیر صنایع و معادن کشورمان به مصر عزیمت کرده است.

در این سفر که اولین سفر یک وزیر صنعتی و از معدود سفرهای یکی از اعضای دولت به این کشور است قرار است توافقنامه همکاری بین دو کشور به امضا رسیده و کارخانه پژو پارس نیز در این کشور افتتاح شود. این اقدام علاوه بر وجهه سیاسی که در جای خود حائز اهمیت بسیار است اما در بعد صنعتی در مجموعه اقدامات و جهت‌گیری «صدور خدمات فنی و مهندسی» معنا می‌یابد که حرکتی است که علاوه بر کسب درآمدهای ارزی تجارب ایرانی و بسیاری محاسن دیگر امکانی فراهم می‌آورد تا «صنعت»‌ از خانه خارج شده و سری به بیرون بزند و ریه‌هایش را از هوای آزاد پر و خالی کند.

چرا که اگر بپذیریم برای ایجاد ارزش افزوده بالاتر و اشتغال کامل و رفاه جامعه «توسعه صنعتی» امری لازم و ضروری است آن گاه باید شنوای «مصرع» بعد این «بیت» نیز باشیم که چنین توسعه‌ای تنها در ابعاد و اندازه‌ای جهانی امکان پیشرفت و دوام دارد.

از سوی دیگر «صدور خدمات فنی و مهندسی» در شرایطی که سیاست کشور «توسعه صنعتی» است هم فضا و بازار مناسبی برای این خدمات می‌یابد و هم در داخل به برتری و هژمونی این گرایش بر سایر گرایشات غیرمولد ماقبل صنعتی کمک می‌کند.

به نظر می‌رسد فعالیت‌های صنعتی کشور در موضوع «صدور خدمات فنی و مهندسی» که البته عمدتا نیز دولتی بوده است حتی در همین شکل و ساختار توانسته است رضایت مشتریان محدود خود را در مراحل مختلف از بررسی فنی و اقتصادی تا طراحی خط تولید، راه‌اندازی ماشین‌آلات و بهبود مدیریت اجرای پروژه‌های صنعتی و ... کسب کند.

اما قضاوت در مورد میزان توانمندی صنعت و صنعتگر ایرانی در رقابت با سایرین در بازارهای خارجی منوط به آن است که اولا این بازارها از محدوده شرکت‌های دولتی بلکه در دایره وسیعی تمامی صنعتگران ایرانی ساماندهی شود.

نفوذ در بازار «مصر» به عنوان پایتخت سیاسی و فرهنگی جهان عرب که در مجموعه کشورهای هوادار غرب و به خصوص متحد استراتژیک آمریکا در منطقه محسوب می‌شود قطعا گامی مهم در خروج از دایره محدود شرکای اقتصادی فعلی ایران است.

اما برای آن که این حرکت در حد یک اقدام تک و منفرد باقی نمانده و حرکتی مداوم و تاثیرگذار در افزایش درآمد کلی کشور باشد، لازم است نکات ذیل مورد توجه قرار گیرد:

۱ - ارتباط و تعامل مثبت با جهان و توسعه صنعتی آن‌چنان امروزه روز بدیهی فرض می‌شود که بسیاری این دو را دارای تناظر بک به یک می‌دانند. چرا که در واقع راهبرد توسعه صنعتی در اصلی‌ترین مسوولیت خود، چگونگی تعامل بین صنایع داخلی و بازارهای جهانی را مشخص می‌کند. لذا می‌بایست سیاستی را در خارج در پیش گرفت که این پیوند و تعامل را ایجاد کند. به نظر می‌رسد الگوی مبتنی بر «برون‌گرایی» این هدف را تامین کند.

۲ - فایق‌آمدن بر مشکل بیکاری و حفظ موقعیت قابل قبول در عرصه بین‌‌المللی و تحقق اهداف سند چشم‌انداز ایجاب می‌کند که درآمد سرانه کشور طی بیست سال آینده به سه‌برابر میزان کنونی افزایش پیدا کند. تحقق این هدف از یک سو نیازمند ارتباط و تعامل قوی کشور از نظر بازار صادراتی، نیازهای سرمایه‌ای و به ویژه فناوری با جهان پیشرفته صنعتی است و از سوی دیگر تحکیم ارتباط بسیار گسترده تجاری- خدماتی با کشورهای اطراف است. لذا صدور خدمات فنی و مهندسی در محدوده یک فعالیت بخشی باقی نمانده و می‌‌تواند بهترین لوکوموتیو تسریع و تعمیق تعاملات و همکاری‌های کشورمان با سایر کشورهای منطقه و جهان در ابعاد سیاسی و تجاری و فرهنگی باشد.

۳ - مطالعه روندهای بازار بین‌المللی نشان می‌دهد که اگرچه لازمه گسترش صادرات صنعتی قرار گرفتن در زنجیره تولید جهانی است، اما مطلوب‌تر آن است که توسعه فعالیت صنعتی با اتکا بر فناوری‌های پیشرفته صورت پذیرد. صنعت خودروسازی از جمله صنایعی است که در صورت وجود استراتژی مشخص که مهم‌ترین آن همکاری با خودروسازان بزرگ و برندهای مشهور جهان است می‌تواند این وظیفه را بر دوش کشد به اضافه اینکه در ارتابط با داخل کشور نیز این صنعت به سبب وجود رشته‌های صنعتی جانبی قابلیت ایجاد یک حوزه بزرگ اشتغال را نیز به همراه خواهد داشت. از آنچه گفته شد می‌توان نتیجه گرفت که : «تعامل مثبت با جهان»، «انتخاب صنعت به عنوان حامل این پیام» و «تکیه به فناوری‌های پیشرفته و نه مواد خام و طبیعی» سه ضلع حرکت به سوی افزایش درآمد ملی و حضور در بازارهای جهانی است.

صنعتگران ایرانی در همین اندک فضای ایجاد شده نشان داده‌اند که می‌توانند محصولاتی تولید نمایند که بازار آن نه بازاری حاشیه‌ای بامشتریان محدود بلکه بازاری وسیع با مشتریان پرتعداد باشد. مشروط بر آنکه این توانایی از سوی برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیریان باور شود و امکانات لازم برای ظهور این توانایی در حدود امکانات یک دولت مدرن فراهم شود. صنعت ایرانی می‌تواند نه فقط از خانه بلکه از کوچه و محله نیز خارج شده و به هر جای جهان سر زند.

تجربه حضور در بازار پررقابت کشور «مصر» آزمونی بسیار ارزشمند و البته بس دشوار برای سنجش میان این توانایی و رقابت‌پذیری حداقل برای بزرگ‌ترین بخش صنعت کشور یعنی خودروسازی است! آزمونی که در آن رو سفید شویم قطعا امکان حضور سایر رشته‌های صنعتی و معدنی و اصولا فعالیت‌های اقتصادی آن هم در قالب بخش‌خصوصی را در کشور میزبان یعنی مصر به دست خواهیم آورد. پیش از این البته یادمان باشد که کلید حضور و دعوت شدن به این مهمانی در دست دستگاه دیپلماسی کشور است!