استاد آبیاری دانشگاه فردوسی مشهد گفت: نبود مطالعه جامع در احداث سدها باعث شده برخی سدها احداث شده‌اند، ولی ۸ سال منتظرند تا آب در پشت آن جمع شود، زیرا مردم بالادست با کارهای آبخیزداری جلوی رسیدن آب به پشت سد را گرفته‌اند.

به گزارش فارس، امین علیزاده افزود: گرچه میانگین بارندگی در سال زراعی ۸۵-۸۶ رقم ۲۸۵میلی‌متر است، ولی میانگین بارندگی در پهنه ایران در طول سال‌های مختلف همان ۲۵۰میلیمتر است، بنابراین نباید روی ۲۸۵میلیمتر حساب کرد. وی گفت: این وضع در شرایطی است که گرمایش زمین و ناهنجاری‌های اقلیمی به یک مساله جهانی تبدیل شده و با مدل‌های آن پیش‌بینی می‌شود گرمای زمین باعث کاهش ۲۰‌درصدی بارندگی در سال در پهنه‌ای مانند ایران می شود.

استاد آبیاری دانشگاه فردوسی مشهد افزود: اگر کاهش ۲۰‌درصد بارندگی بر اثر گرم شدن زمین رخ دهد، خشکسالی مزمن در کشور اتفاق می‌افتد و سطح بارندگی ۴۰ تا ۵۰میلیمتر کاهش می‌یابد.

علیزاده گفت: گرم شدن زمین باعث شده شکل بارندگی تغییر کند و از بارش برف به سمت بارش‌ باران‌های شدید و سیل‌آسا تغییر کرده و مکان‌ بارندگی هم نامناسب شده است.

وی گفت: باید روی آب‌هایی که به کویر یا به دریای خلیج‌فارس می‌ریزد، برنامه‌ریزی کرد.

وی گفت: ‌در همه جای دنیا با کارهایی نظیر مالچ‌پاشی و غلطک‌کشی سعی می‌کنند آب را در زمین حفظ کنند و از تبخیر آن جلوگیری کنند.

علیزاده گفت: هم‌اکنون کارنامه‌ مستندی نیست که چه منافعی از سدهای زده شده و کارهای آبخیزداری برد‌ه‌ایم.

افت سالانه ۵/۱ متر سطح آبهای زیرزمینی

استاد آبیاری دانشگاه فردوسی مشهد گفت: هر سال بین یک تا ۵/۱متر سطح سفره‌های آب زیرزمین‌ افت پیدا می‌کند، احداث سد هم باعث شده جابه‌جایی مصرف آب در حوضه‌های آبریز شود، یعنی عده‌ای را در پایین دست از آب محروم می‌کنیم، عده دیگر صاحب آب می‌شوند، قنات‌ها خشک می‌شوند، سطح آب چاه‌ها پایین می‌رود.

علیزاده گفت: نبود مطالعه جامع در احداث سدها باعث شده برخی سدها احداث شده‌اند، ولی ۸ سال منتظرند تا آب در پشت آن جمع شود، زیرا مردم بالادست با کارهای آبخیزداری جلوی رسیدن آب به پشت سد را گرفته‌اند.

وی مثال سد شهید یعقوبی را ذکر کرد و گفت: سد شیرین دره در بجنورد هم در آینده به این مشکل دچار می‌شود.

علیزاده گفت: مردم با هزینه کمتری در بالادست برخی سدها چندین‌هزار هکتار زمین را زیرکشت برده‌اند، در حالی که دولت با هزینه‌های فراوان نتوانسته زمینهای پایین دست سدها را شبکه‌های آبیاری مدرن مجهز کند.

این استاد آبیاری با اشاره به این که آبخیزداری مقوله پیچیده فنی و اجتماعی است، ‌گفت: نمی‌توان حکم صادر کرد، مردمی که در بالادست هستند، حق استفاده آب نداشته باشند، بحث مدیریت حوضه آبریز بسیار پیچیده و مهم است و باید با دید کلان و ملی به آن نگریسته شود.

سدسازی آسان،‌ آثار سد پیچیده

علیزاده خاطرنشان ساخت: گرچه ساخت یک سد آسان است، ولی اتفاقاتی که آثار سدسازی است، پیچیده و مشکل است،‌گاهی مردمی که در پایین‌دست سدها قرار دارند، کم‌کم به دلیل افت آب چاه‌ها و خشک شدن قنات،‌ درآمد کشاورزی و دامداری را از دست می‌دهند، مجبور به مهاجرت و جابه‌جایی می‌شوند. وی معتقد است: نگاه صرف فیزیکی به ساختن سدها و عملیات آبخیزداری صحیح نیست، زیرا با این کارها مردمی را متکی به آب جدید می‌کنیم که اعتمادی به بقای آن نیست.

علیزاده گفت: اختصاص ۱۰۰۰‌میلیارد تومان به آبخیزداری در صورتی موثر می‌افتد که قبلا آزمایش شده باشد که کارهای آبخیزداری تا کجا مفید بوده است.

۴۰‌هزار رشته قنات توسط سدها خشک شد

علیزاده گفت: پیامدهای چندین سال سدسازی باعث شد ۶۰‌هزار رشته قنات موجود کشور تبدیل به ۲۰‌هزار رشته قنات شود و ۴۰‌هزار رشته قنات خشک شود، عمق چاه‌ها به بالای ۲۵۰ متر رسیده است.

وی گفت: در بسیاری جاها سد ساخته شده قنات‌های پایین دست خشک شده یا قنات‌هایی که قبلا خشک شده بود و مردم آن دیار کوچ کرده بودند، دوباره پرآب شد و کسی نبود بهره‌برداری کند.

علیزاده گفت: منظر سدسازی خوب است،‌ اکثر مردم ظاهر قضیه را می‌بینند می گویند خوب است، ولی آب که در پشت سد جمع شد، پیامدهای زیست‌محیطی را کسی نمی‌بیند، بعد از ۶-۵ سال قنات‌های پایین‌تر خشک می‌شود کمتر کسی می‌داند که سد علت آن بوده است.

وی با اشاره به این که تغییر چرخه هیدرولوژی مانند سد و آبخیزداری نیاز به زمان دارد، افزود: وظایف طبیعت را نباید دست کم‌ گیریم، تنها منافع کوتاه مدت یک منقطه را در نظر نگیریم، بلکه منافع بلندمدت و جامع کشور نگریسته شود.