در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» تشریح شد:
جزئیات طرح جامع انرژی
گروه انرژی - غزاله طایفه: بر اساس سند چشم انداز در افق ۱۴۰۳ایران باید در بخش انرژی، اولین تولیدکننده محصولات پتروشیمی‌در منطقه از لحاظ ارزش، دومین تولیدکننده نفت در اوپک با ظرفیت ۷ درصد از تقاضای بازار جهانی و سومین تولیدکننده گاز در جهان با سهم ۸ تا ۱۰درصد از تجارت جهانی گاز و فرآورده‌های گازی باشد. بدین منظور بدون مدیریت جامع انرژی به خصوص در بخش عرضه و تقاضا تحقق اهداف فوق امکان پذیر نخواهد بود. در‌این راستا تعریف طرح جامع انرژی در وزارت نفت به درخواست کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی‌آغاز شد و موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی از سوی وزارت نفت مجری پیگیری‌این طرح شد.
راهکارهای مدیریت انرژی
در‌این رابطه دکتر حامد حوری جعفری، کارشناس مدیریت انرژی در موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی در گفتگو با «دنیای اقتصاد» در خصوص‌این طرح توضیح داد: «ایجاد امنیت عرضه انرژی، توجه به اقتصاد، محیط زیست و افزایش کارآیی انرژی، استفاده از انرژی‌های نو، توسعه استفاده از انرژی هسته‌ای و سیاست‌های تشویقی و تنبیهی در بخش انرژی جزو مهمترین راهکارهای مدیریت انرژی محسوب می‌شوند. در‌این میان افزایش کارآیی انرژی با بکارگیری راهکارهای بهینه‌سازی و مدیریت انرژی در قالب اصلاح الگوی مصرف، همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند، از جمله مهمترین و اساسی‌ترین اقدامات لازم در کشور است. در همین راستا در کشورمان، موسسات، وزارتخانه‌ها و سازمان‌های متعددی در قالب اجرای پروژه‌های تحقیقاتی و اجرایی، طرح‌های ارزشمندی را به انجام رسانیده‌اند، اما‌این فعالیت‌ها عمدتا در چارچوب یک طرح جامع که بتواند به صورت همگرا و هم افزا عمل نماید، از کارهای موازی جلوگیری کند و در قالب یک الگوی واحد در کشور اجرا شود، در نیامده است. به همین منظور تدوین طرحی برای اینکه بتوانیم انرژی را در لایه‌های مختلف سیستم انرژی شامل منابع، استخراج و استحصال، تولید، فرآورش و تبدیل، انتقال و توزیع، مصرف انرژی نهایی، تقاضای انرژی مفید و نهایتا خدمات انرژی در کشور کنترل کنیم، یک امر ضروری است.»
طرحی۳۰ ساله
حوری جعفری افزود: «در سی سال گذشته مطالعات طرح جامع انرژی کشور برای اولین بار توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سابق در‌ایران انجام شد و تا حدودی با توجه به مقتضیات بخش انرژی در آن زمان پیش‌بینی‌‌ها و برنامه‌هایی مبتنی بر سناریوهای مختلف رشد اقتصادی و میزان استفاده از گاز طبیعی در کشور برای بلند مدت ارائه داده شد. پس از آن یکی از دانشگاه‌های کشور آن طرح را به روزرسانی نمود، اما متاسفانه این به‌روزرسانی تا سطح فاز اول طرح متوقف و ناتمام ماند.» وی ادامه داد:«این طرح باید یک طرح پویا باشد و با تغییراتی که در سیستم انرژی کشور از نظر فنی و اقتصادی اتفاق می‌افتد به روز رسانی شود. لذا در آن احتیاج به استفاده از روش‌های مبتنی بر مدلسازی انرژی هستیم تا بتوان با داشتن یک مدل یکپارچه برای بخش انرژی کشور به صورت پویا هرساله این مطالعات و برنامه‌ریزی‌ها را به روزرسانی و اصلاح نماییم. با توجه به جایگاه موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی در وزارت نفت و همچنین با عنایت به وضعیت مصرف سوخت در کشور، شدت بالای مصرف انرژی، لزوم بهینه‌سازی و مدیریت انرژی و اهمیت انرژی در دنیای امروز به عنوان یکی از عوامل اساسی تولید در کنار نیروی انسانی و سرمایه، موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی پیشنهاد این طرح را به طور کامل در کشور مطرح و در طول یک سال گذشته بر روی نحوه اجرای‌این طرح، بخش‌های لازم جهت بررسی، برنامه زمانبندی اجرا، نحوه سازماندهی گروه‌های مطالعاتی و تخصصی و استفاده از توانمندی‌های همه سازمان‌ها و وزارت خانه‌های مرتبط و از همه مهمتر متدولوژی اجرای‌این طرح کار کرده و در نهایت با حمایت وزیر نفت و کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی‌موفق گردید تا در اواخر سال گذشته مصوبات و مجوزات قانونی اجرای طرح را اخذ نماید.»
ابعاد طرح جامع انرژی
این کارشناس مدیریت انرژی در موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی در خصوص ابعاد و سطوح این طرح توضیح داد: «طرح جامع انرژی کشور دارای ابعاد و سطوح مختلفی است که باید به آن توجه شود. یکی از ابعاد‌این طرح سیستم انرژی کشور در طرف عرضه و تقاضای انرژی است. بعد دیگر جنبه‌های فنی، اقتصادی، محیط زیستی، اجتماعی، حقوقی و ارزشی طرح است و بعد سوم سطوح استانی، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی بودن طرح است.» وی ادامه داد: «در طرف عرضه انرژی ما حامل‌های اولیه انرژی را مثل نفت، گاز، برق، زغال سنگ، انرژی هسته‌ای، انرژی‌های نو و تجدید‌پذیرها را داریم. در طرف تقاضای انرژی بخش‌های مصرف‌کننده انرژی مثل بخش ساختمان و مسکن، حمل و نقل، صنعت، کشاورزی و سایر بخش‌های اقتصادی-اجتماعی کشور قرار دارند. در بخش انرژی ثانویه نیز نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌های نفت و گاز مطرح هستند. بر‌این اساس ما باید بتوانیم ترکیب بهینه حامل های انرژی را در تک تک‌این بخش‌ها با توجه به رویکرد اصلاح الگوی مصرف در نظر بگیریم.»
وی در مورد اثرات بخش‌های مختلف اقتصادی، بین‌المللی و اجتماعی در عرضه و تقاضای انرژی اظهار داشت: «عواملی چون سطح در آمد جامعه، سطح فعالیت‌ها در جامعه، نرخ تورم، نرخ بهره و... شاخص‌های کلان اقتصادی هستند که سیستم عرضه و تقاضای انرژی را در کشور تحت تاثیر قرار می‌دهند. از سوی دیگر در بخش بین‌الملل قیمت‌های جهانی نفت خام، سهم‌ایران در سبد اوپک، نقش‌ایران در بازارهای جهانی و... می‌تواند روی عرضه و تقاضا و بالانس انرژی در کشور ما تاثیر‌گذار باشد. در بخش اجتماعی نیز فرهنگ و رفتار مصرف‌کننده به خصوص در بخش‌های حمل‌و‌نقل و خانگی و همچنین ضرایب آب و هوایی منطقه‌ای از جمله پارامترهای مهمی‌است که در مصرف تاثیر دارند.»
حوری جعفری در مورد مدل‌سازی‌این طرح تصریح کرد: «در طرح جامع انرژی قرار است تا مدلسازی به طور یکپارچه متشکل از زیرمدل‌های عرضه و تقاضا، بین‌الملل، اقتصاد کلان و اجتماع به صورت پویا و با قابلیت بهینه‌یابی انجام گیرد. از سوی دیگر قابلیت تخمین انرژی مفید و استفاده از روش‌های اقتصادسنجی و فنی برای تخمین تقاضای انرژی مفید در مدل مهم هستند. پایه‌ریزی مدل بر اساس انرژی مفید، امکان جایگزینی تکنولوژی‌ها و انواع انرژی را فراهم خواهد ساخت. علاوه بر موارد فوق باید تاثیر ارزش‌های حاکم در بخش انرژی کشور را بر نتایج مدل دید. در مورد ارزش‌های حاکم در بخش انرژی کشور نیات رهبری، قانون اساسی، ارزش‌ها و سیاست‌های کلان حاکم در بخش انرژی از جمله برداشت صیانتی از منابع کشورمان باید به طور جدی در طرح دیده و تاثیر آنها به عنوان عوامل مهم هدایت کننده در سیاستگذاری بخش انرژی کشور در نظر گرفته شود.»
متدولوژی طرح
وی در مورد متدولوژی انجام‌این طرح گفت: «متدولوژی انجام طرح به‌این ترتیب است که در ابتدا باید وضعیت موجود بخش انرژی را در کشور مشخص کنیم. اینکه در چه جایگاهی در مقایسه با کشورهای منطقه و پیشگامان جهان قرار داریم. گام بعدی‌این است که آینده انرژی را در دنیا ببینیم. در اصل برنامه‌ریزی انرژی بدون پیش‌بینی وضعیت آینده امکان‌پذیر نیست. باید دید که از چه سناریو‌هایی برای برنامه‌ریزی انرژی با نگرش آینده استفاده می‌شود. گام سوم مدل سازی انرژی است. در‌این مرحله با استفاده از مدل که پیشتر به آن اشاره کردم، می‌توانیم آینده انرژی کشور را پیش‌بینی کنیم. در گام چهارم باید شاخص‌های کلان بخش انرژی مانند شدت انرژی، شدت انتشار آلاینده‌ها، ترکیب بهینه حامل‌های انرژی در کشور، روند توسعه تکنولوژی در بخش‌های انرژی، روند سرمایه‌گذاری، تجارت انرژی و... را با توجه به عوامل اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی، فنی، حقوقی و ارزشی مانند نرخ رشد جمعیت، تغییرات جمعیتی، شرایط آب‌وهوایی، سطح فعالیت، نرخ رشد اقتصادی، توزیع درآمد و غیره پیش‌بینی و هدف گذاری کرد. سپس با توجه به وضعیت موجود انرژی در کشور و نتایج آینده نگری بر اساس سناریوهای مختلف، آینده مطلوب انرژی کشورمان را ترسیم کنیم. در نهایت تدوین سند جامع مدیریت انرژی کشور برای رسیدن از وضع موجود به وضع مطلوب‌آینده صورت خواهد پذیرفت.»
شدت بالای انرژی در ایران
وی در ادامه با اشاره به لزوم اصلاح الگوی مصرف در بخش انرژی یادآور شد: «مقایسه ایران با کشورهای دنیا از نظر شاخص‌های انرژی نشان می‌دهد که متاسفانه در رتبه مناسبی قرار نداریم. در حال حاضر شدت مصرف انرژی در کشور ما ۶۷/۱تن معادل نفت خام به ازای هر هزار دلار تولید ناخالص داخلی است، در صورتی که متوسط‌این مقدار در دنیا ۲۴/۰ است و در کشورهای پیشرفته دنیا معادل ۱/۰ است، بنابراین رویکرد اصلاح الگوی مصرف مهمترین رویکردی است که‌این طرح به آن توجه دارد.»
اصلاح قیمت‌ها
وی در پاسخ به‌این سوال که با توجه به اینکه اصلاح قیمت حامل‌های انرژی یکی از محورهایی است که در تدوین‌این طرح می‌تواند موثر باشد، اظهار داشت: «انتخاب روش مدلسازی انرژی در‌این طرح به همین دلیل بوده است که اگر تغییرات قیمتی اتفاق بیافتد، بتوانیم اثراتش را روی پارامترهای دیگر ببینیم. تغییر قیمت حامل‌های انرژی نیز مطمئنا به نفع مملکت است و با اجرای آن ما می‌توانیم اثرات انجام آن را به کمک مدل در بخش‌های دیگر ببینیم. در حال حاضر نیز یکی از ابزارهایی که بتوانیم طرح جامع انرژی را در کشور اجرا کنیم، اصلاح قیمت است وگرنه برنامه‌ریزی در کوتاه مدت و بلند مدت در بخش انرژی کشور بدون داشتن قیمت مناسب و پایین آوردن یارانه‌ها هیچ موقع امکان‌پذیر نیست. یکی از خروجی‌ها در تدوین این طرح نیز قیمت بهینه حامل‌های انرژی است. اینکه چه قیمتی در بهترین حالت در کشورمان می‌تواند کارآیی داشته باشد و تا قیمت حامل‌های انرژی در کشورمان به اندازه واقعی خود نرسد طرح و برنامه‌ای در راستای کاهش و مدیریت مصرف در کشور به درستی نمی‌تواند انجام شود. نکته قابل‌ملاحظه دیگر بحث عدالت اجتماعی است. توزیع عادلانه و هدفمند یارانه‌های انرژی می‌تواند کمک بسیاری در‌این خصوص داشته باشد. چه بسا مطالعات نشان داده است که در حال حاضر دهک‌های بالای اجتماع بیشترین استفاده را از یارانه‌های انرژی دارند و یارانه‌های انرژی توزیع کمتری بین دهک‌های پایین جامعه دارد که‌این امر با طرح هدفمند کردن یارانه‌ها اصلاح خواهد شد.» این کارشناس موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی در ادامه در مورد همکاری همه دستگاه‌های مرتبط با این موضوع اظهار داشت: «برای انجام و اجرای این طرح به همکاری همه دستگاه‌های مرتبط از جمله وزارت نیرو، وزارت نفت، سازمان انرژی اتمی، وزارت مسکن، وزارت صنایع و معادن و... نیازمندیم و از تخصص آنها استفاده خواهد شد.» وی افزود: «برنامه واگذاری‌این پروژه به گروه‌های مطالعاتی مختلف و گروه بندی زیر پروژه‌ها بر اساس تخصص مورد نیاز همچنین سازماندهی‌های لازم برای کنترل پروژه انجام شده و حتی بخشی از مطالعات آینده نگری و طراحی مفهومی‌مدل یکپارچه هم صورت گرفته است. وی در ادامه اضافه کرد: «مدت زمان انجام این طرح ۲ سال است. در سال اول در سطح ملی و در سال دوم در سطح استانی خروجی‌های لازم ارائه خواهد شد.» وی در پایان در خصوص جامعیت این طرح گفت: «این طرح به اندازه کافی جامع دیده شده و پایه آن مبتنی بر مدلسازی انرژی بنا گذاشته شده است. هدف اصلی طرح نیز بهینه‌یابی با رویکرد اصلاح الگوی مصرف در کل سیستم انرژی کشور است.»
ارسال نظر