مبادلات بین‌المللی چند ارزی می‌شود؟

گروه صنعت و معدن- افزایش چشمگیر نرخ دلار در ماه‌های اخیر تصمیم‌گیران اقتصادی کشور را بر آن داشته تا زمزمه حذف این واحد پولی از چرخه تجاری کشور را آغاز کنند.

سال ۹۰ را می‌توان سال رکورد شکنی ارزش دلار در بازار آزاد نامید، به طوری که در این مدت دلار که بیشترین مبادلات تجاری کشور به واسطه آن صورت می‌گیرد رشد ۳۴ درصدی را تجربه کرد، رشدی که رایزنی برای حذف این پول رایج در مبادلات بین‌المللی ایران و جهان را به همراه داشته و خبرها حاکی از آن است که مذاکراتی نیز در این خصوص با برخی از کشورهای طرف معامله صورت گرفته است. زمزمه حذف احتمالی دلار از مبادلات تجاری کشور در حالی به گوش می‌رسد که بیشترین مبادلات تولیدی و صنعتی کشور به منظور تامین مواد اولیه و ادوات صنعتی با کشورهای اروپایی صورت می‌گیرد که پول رایج در این مبادلات نیز برپایه یورو و دلار است که با این شرایط حذف دلار از مبادلات تجاری با مشکلاتی مواجه خواهد شد با این حال مسوولان سعی دارند تا با گسترش ارزهای رایج در مبادلات وابستگی به دلار را کاهش دهند.

این زمزمه‌ها از آنجا قوت می‌گیرد که پس از تصمیم دولت برای جایگزینی یورو و چند واحد ارزی معتبر دیگر به جای دلار در چند سال گذشته، این ذهنیت کماکان ادامه داشته و در هفتمین اجلاس کمیسیون مشترک دو روزه همکاری اقتصادی و فنی ایران و ویتنام این کشور نیز پس از روسیه با حذف دلار و یورو از مبادلات تجاری ایران با خود موافقت کرد.

وزیر صنعت، معدن و تجارت با اعلام این خبر گفته است: حذف دلار و یورو از مبادلات تجاری ایران و ویتنام تصمیم مشترک روسای کمیسیون مشترک اقتصادی و فنی دو کشور بوده است.مهدی غضنفری در ادامه با اشاره به تدابیر ویژه بانک مرکزی برای ایجاد آرامش بیشتر در بازار ارز در جمع خبرنگاران گفت: هیچ‌گونه کمبود منابع ارزی در کشور وجود ندارد و بانک مرکزی در روزهای آینده، تدابیر خود را برای آرامش بیشتر در بازار ارز اعلام خواهد کرد.

وزیر صنعت، معدن و تجارت افزود: کمبود ارز وجود ندارد و تنها باید شیوه تخصیص و توزیع ارز مدیریت شود تا التهابات به حداقل رسد.

وی تصریح کرد: بانک مرکزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و نیز وزارت امور اقتصادی و دارایی در هماهنگی‌های به عمل آمده طی جلسات سه‌جانبه، مجموعه تدابیری را برای کنترل و آرامش در بازار ارز طراحی کرده‌اند.وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه این تدابیر از سوی بانک مرکزی اطلاع‌رسانی می‌شود، افزود: این تصمیم‌گیری‌ها نیازمند تایید نهایی از سوی بانک مرکزی است و به زودی اعلام می‌شود.

به گفته غضنفری تمامی تصمیمات و اجرای آنها با محوریت بانک مرکزی و مدیریت موثر آن بانک اجرایی خواهد شد.

کاهش دامنه مبادلات

موسی غنی‌نژاد، استاد اقتصاد نیز در پاسخ به این پرسش که آیا حذف دلار از مبادلات تجاری کشور امکان‌پذیر است به «دنیای‌اقتصاد» گفت: در صورتی که دو کشور به تغییر ارز موافقت کنند اجرای این روش امکان‌پذیر خواهد بود، اما باید توجه کرد که مبادله صورت گرفته قابل انتقال به سایر کشورها نخواهد بود ممکن است که کشورهای دیگر با طرح مذکور موافقت نکنند.

به گفته غنی‌نژاد، استفاده از پول رایج در مبادلات تجاری امکان مبادله با تمام کشورها را به وجود می‌آورد؛ اما در صورت تغییر ارز، مبادله تنها با کشورهایی که با این امر موافقت کرده‌اند صورت خواهد گرفت و به این طریق دامنه مبادلات تجاری کاهش خواهد یافت.

این استاد دانشگاه در ادامه می‌گوید: اجرای این روش برای کشورهای طرف مبادله مشکل‌ساز نخواهد شد؛، چرا که امکان مبادله با تمام ارزها برای این کشورها وجود دارد، اما آنچه مسلم است تجار و تولید کنندگان ما در این زمینه با مشکل مواجه خواهند شد که این امر روند افزایش هزینه وارد کنندگان را نیز در پی خواهد داشت.

غنی نژاد در پاسخ به این پرسش که اجرای روش مذکور با چه کشورهایی امکان پذیر است نیز اظهار کرد: بخش تولید و صنعت ما برای تامین برخی از کالاهای واسطه‌ای و مواد اولیه خود نیازمند سایر کشورها است و در صورتی که کشور طرف مقابل طرح مذکور را بپذیرد، بخش تولید سود خواهد کرد؛ در غیر این صورت این بخش در تامین مواد اولیه با مشکل مواجه خواهد شد. با این حال وابستگی بخش صنعت و تولید داخلی به کشورهای اروپایی از جمله مشکلاتی است که این استاد دانشگاه به آن اشاره کرده و معتقد است که در مبادلات با این کشورها با مشکل مواجه خواهیم شد.

هدف، کاهش وابستگی به دلار

در همین خصوص مسعود دانشمند، عضو اتاق صنایع و معادن بازرگانی ایران نیز گفت: با این طرح می‌توان تنها از نوسانات ارزی دلار فاصله گرفت و مبادلات را با ارزی که نوسانات کمتری دارد، انجام داد.

وی با تشریح ارزهای رایج در مبادلات بین‌المللی ایران گفت: در مبادلات با ترکیه از لیر ترکیه و ریال ایران استفاده می‌شود، در اتحادیه اروپا یورو پرداخت می‌کنیم، با کشور پاکستان دلار محاسباتی پرداخت می‌کنیم، با کشور امارات نیز با واحد پول درهم مبادله می‌شود و در حال حاضر به دنبال راه حلی هستیم تا با دیگر کشور‌ها نیز از ارز‌های متفاوتی استفاده شود تا وابستگی کشور به دلار کاهش پیدا کند.وی با اشاره به اینکه حذف کامل دلار از تمام مبادلات یک شعار است و امکان‌پذیر نخواهد بود، گفت: مبادلاتی همچون نفت به ناچار با دلار انجام می‌شود، مبادلات دیگر همچون فلزات که از سوی سازمان‌های جهانی مشخص می‌شوند نیز با دلار صورت می‌گیرد.

دانشمند تصریح کرد: تغییر ارز، افزایش هزینه را برای تجار به همراه دارد؛ اما اگر قرارداد‌های دو جانبه یا چند جانبه بسته شود، می‌توان از افزایش این هزینه‌ها جلوگیری کرد.

وی با بیان اینکه ما باید فرمولی پیدا کنیم تا در مبادلات تجاری بعد از تغییر از دلار به سایر ارز‌ها دچار زیان نشویم، اظهار کرد : اگر بین اعضای اکو یک ارز رایج همانند اتحادیه اروپا محور قرار گیرد و اگر با کشور‌های عضو «آ سه آن» نیز با یک ارز غیر از دلار مبادلات انجام شود، وابستگی تمام کشور‌های عضو در گروه اکو و آسه آن به دلار به شدت کاهش می‌یابد.

تغییر ارز امکان‌پذیر است

اظهارات مطرح شده در حالی است که شاهین شایان آرانی، کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» گفت: تغییر دادن ارز در مبادلات بین‌المللی امکان پذیر است؛ اما این تغییرات، مشکلاتی را نیز به همراه دارد.

وی ادامه داد: تغییر ارز در واردات و صادرات، به طور حتم افزایش هزینه‌ها را به همراه دارد؛ زیرا وقتی مبادلات با نرخی غیر از ارز مرجع انجام می‌شود، نیاز به واسطه‌ها برای انجام مبادلات با ارز جدید تشدید می‌شود.

وی تصریح کرد: به طور مثال کسی که با ارز دیگر به غیر از دلار، مبادلات تجاری خود را انجام دهد، باید با واسطه‌ای مبادله کنند که ارز را از دلار به ارز مورد نظر - مثلا یوآن چین یا ین ژاپن - تبدیل کند.

شایان آرانی با اشاره به اینکه تغییر ارز در مبادلات تجاری فقط مبادله را سخت می‌کند، افزود: به دلیل وجود تحریم‌های جهانی، می‌توان گفت این موضوع یکی از راه‌حل‌های مناسب محسوب می‌شود که می‌تواند شرایط موجود در بازار را آرام کند.

این کارشناس اقتصادی درخصوص تاثیر حذف دلار بر مبادلات تجاری و تولید نیز توضیح داد: تغییر نرخ ارز در مبادلات تجاری بر روی کیفیت کالاهای وارداتی تاثیر نمی‌گذارد؛ زیرا سازمان استاندارد، نظارت‌های لازم را در این خصوص به عمل می‌آورد و از ورود کالاهای بی‌کیفیت جلوگیری می‌کند.