به گزارش «ایمیدرو»، لیتیوم در صنایع مختلف مانند باتری‌سازی، سرامیک و شیشه، روان‌کارها، تهویه مطبوع، دارویی، پلیمر، متالورژی و... کاربرد دارد. کاربرد عمده لیتیوم در باتری‌‌‌های لیتیوم‌-یون است که برای خودروهای الکتریکی به کار می‌رود. این در حالی است که روند رو به رشد تولید خودروهای الکتریکی موجب اهمیت روزافزون این ماده معدنی برای کشورهای جهان شده است.

سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) به‌منظور حرکت هدفمند در حوزه مواد معدنی حیاتی و راهبردی اقدام به تهیه نقشه راه کرده و بر این اساس انجام اقدامات منسجم در راستای توسعه فعالیت‌‌‌های اکتشاف و فرآوری را آغاز کرده است. از جمله مواد معدنی هدف در برنامه ایمیدرو، لیتیوم است. پیش از بررسی آخرین اقدامات ایمیدرو، برخی توضیحات کلی برای شناخت بهتر این صنعت در ادامه آمده است.

مروری بر عرضه و تقاضای لیتیوم

طبق اطلاعات منتشرشده، تولید جهانی لیتیوم در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۰۰‌هزار تن (به‌استثنای تولید لیتیوم آمریکا) تخمین زده شده که نسبت به سال ۲۰۲۰ (۸۲هزار و ۵۰۰تن) ۲۱‌درصد افزایش داشته است.

تولید جهانی لیتیوم در پاسخ به تقاضای شدید بازار باتری‌‌‌های لیتیوم-یونی و افزایش قیمت لیتیوم، افزایش یافته است. مصرف جهانی لیتیوم در سال ۲۰۲۱ حدود ۹۳‌هزار تن برآورد شد که نسبت به ۷۰‌هزار تن در سال ۲۰۲۰ افزایش ۳۳درصدی را نشان می‌دهد.

با توجه به افزایش مجدد تقاضا و افزایش قیمت لیتیوم در سال ۲۰۲۱، عملیات توسعه ظرفیت تولید لیتیوم در دنیا ادامه یافت که در پاسخ به همه‌گیری جهانی کووید-۱۹ در سال ۲۰۲۰ به تعویق افتاده بود. استرالیا با ۵۵‌هزار تن لیتیوم استخراج‌شده، بزرگ‌ترین تولیدکننده لیتیوم در سال ۲۰۲۱ بود و پس از آن شیلی (۲۶‌هزار تن)، چین (۱۴‌هزار تن) و آرژانتین (۶‌هزار و ۲۰۰تن) قرار داشتند.

با توجه به روند رو به رشد تقاضای این فلز حیاتی، امنیت عرضه لیتیوم به اولویت اصلی شرکت‌های فناوری در آسیا، اروپا و آمریکا تبدیل شده است. در راستای توسعه اکتشاف و تولید لیتیوم اقدامات زیر انجام شد:

۱. اتحادهای استراتژیک و سرمایه‌گذاری‌‌‌های مشترک بین شرکت‌های فناوری و شرکت‌های اکتشافی برای اطمینان از عرضه قابل اعتماد و متنوع لیتیوم برای تامین‌کنندگان باتری و سازندگان خودرو ایجاد شد.

۲. منابع لیتیوم شورابه‌‌‌ای در آرژانتین، بولیوی، شیلی، چین و آمریکا توسعه یافت.

۳. منابع لیتیوم معدنی در استرالیا، اتریش، برزیل، کانادا، چین، کنگو (کینشاسا)، چک، فنلاند، آلمان، مالی، نامیبیا، پرو، پرتغال، صربستان، اسپانیا، ایالات‌متحده آمریکا و زیمبابوه و همچنین منابع لیتیوم رسی در مکزیک و ایالات‌متحده در مراحل مختلف توسعه قرار گرفتند. در مورد ذخایر آرژانتین، استرالیا و سایر کشورها هم براساس اطلاعات جدید تجدیدنظر شد.

با ادامه فعالیت‌‌‌های اکتشافی، منابع لیتیوم شناسایی‌شده به‌طور قابل‌توجهی در سراسر جهان افزایش یافته و در مجموع به حدود ۸۹میلیون تن رسیده است. منابع لیتیوم شناسایی‌شده در آمریکا از شورابه‌‌‌ها، شورابه‌‌‌های زمین‌گرمایی، هکتوریت، شورابه‌‌‌های میدان نفتی و پگماتیت‌‌‌ها ۱/ ۹میلیون تن است.

رویکرد ایمیدرو برای توسعه صنعت لیتیوم در کشور

با توجه به ضرورت‌‌‌های موجود و رویکرد توسعه‌‌‌ای سازمان ایمیدرو، از مهم‌ترین برنامه‌‌‌های سازمان در این زمینه می‌‌‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

- توسعه فعالیت‌‌‌های اکتشافی لیتیوم؛

- گسترش فعالیت‌‌‌های تحقیق و توسعه برای بهره‌برداری از منابع کم‌عیار لیتیوم و تولید کربنات‌‌‌ها، اکسیدها و هیدروکسیدهای لیتیوم و تولید باتری‌‌‌های لیتیومی؛

- توسعه همکاری‌‌‌های بین‌المللی برای بهره‌برداری از منابع لیتیوم داخلی با استفاده از تکنولوژی‌‌‌های روز دنیا؛

- بررسی امکان‌‌‌پذیری استحصال لیتیوم از منابع ثانویه و بازیافتی؛

- منابع موجود لیتیوم و استفاده از تجارب بین‌المللی.

در حال حاضر در کشور منابع شورابه‌‌‌ای متعددی وجود دارد که براساس مطالعات اکتشافی انجام‌شده تاکنون، مقادیری از لیتیوم در آنها مشاهده شده است. نکته حائز اهمیت در خصوص این منابع، عیار پایین لیتیوم در آنهاست و بر این اساس استفاده از روش‌های صنعتی متداول برای استحصال لیتیوم از این منابع با چالش‌‌‌هایی همراه است. بنابراین نیاز است از تکنولوژی‌‌‌های جدید بر مبنای جداسازی انتخابی استفاده شود. از مهم‌ترین منابع کشور می‌‌‌توان به شورابه‌‌‌های قم، خور و بیابانک، مهرجان، میانی، ترود و حاج علیقلی اشاره کرد.

همکاری با شرکت‌های روسی

با توجه به برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های انجام‌شده در ایمیدرو و با راهبری «طرح مواد معدنی حیاتی و راهبردی» و همکاری شرکت‌ها و مجتمع‌‌‌های زیرمجموعه سازمان، برنامه‌‌‌های مختلفی در زمینه توسعه فعالیت‌‌‌های تحقیقاتی به‌منظور استحصال لیتیوم با استفاده از ظرفیت علمی و دانشگاهی کشور و همچنین به‌‌‌طور موازی استفاده از تجارب شرکت‌های بین‌المللی آغاز شد.

براساس برنامه مذکور در نخستین اقدام برای تعیین وضعیت ذخایر موجود و استفاده از تجارب بین‌المللی شرکت‌های روسی دارای دانش فنی و تجارب کافی شناسایی شده و پس انجام مذاکرات، نخستین گام از همکاری‌‌‌های طرفین برای انتقال تجارب، توسعه همکاری‌‌‌ها و بررسی امکان انتقال فناوری برای تولید لیتیوم از ذخایر داخلی آغاز شد.

در نخستین برنامه اجراشده پس از حضور متخصصان روسی در کشور، نمونه‌برداری از منابع شورابه‌‌‌ای قم، خور و بیابانک، مهرجان، میانی، ترود و حاج‌علیقلی انجام شد. در این برنامه اجراشده ضمن تبادل تجربیات در زمینه نمونه‌برداری، آنالیز، استحصال و فرآوری مقرر شد پس از آنالیز نمونه‌‌‌ها و انجام آزمایشات متالورژیکی درباره انتقال فناوری و انجام سرمایه‌گذاری مشترک در فازهای بعدی تصمیم‌گیری شود.