«دنیای اقتصاد» بررسی می‌کند:
تشکل‌ها، زینت المجالس یا اثرگذار؟
گروه صنعت و معدن- تقویت، توسعه و انتظام تشکلی در فعالیت‌های اقتصادی بخش خصوصی در حالی بر اساس قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار به یکی از وظایف محوری اتاق ایران در سال جاری بدل شده که تصدی‌گری دولت از یک سو و آماده نبودن تشکل‌های تولیدی از سوی دیگر موجب شده تا با گذشت نزدیک به یک قرن هنوز سهم تشکل‌های خصوصی در تصمیمات دولتی نامشخص و غیر موثر باشد. این در حالی است که سهم تشکل‌های تولیدی در بهبود فضای کسب وکار و رفع مشکلات بخش تولید در کشورهای توسعه یافته روز به روز بیشتر و نقش آنها اثرگذارتر می‌شود، اما این بخش در کشور ما هنوز به دنبال تثبیت حقانیت خود است و نتوانسته جایگاه خود را در ساختار پیچیده و بوروکراتیک دولتی بیابد.
تفاوت ساختاری تشکل‌ها در ایران و کشورهای توسعه یافته موجب شده تا کارشناسان بازتعریف رابطه تشکل‌ها با دولت را بهترین راهکار برای حل این معضل عنوان کنند، راهکاری که اعضای اتاق بازرگانی ایران نیز بر آن تاکید داشته و معتقدند که در سال جاری تشکل‌ها باید یک اساسنامه منسجم، همسو و یک شکل در اتاق به ثبت برسانند تا با تحقق این امر به نظام‌مند شدن و تقویت تشکل‌ها کمک شود.
۲ عامل ضعف تشکل‌ها
آرمان خالقی، عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ضمن اینکه سهم تشکل‌های صنعتی در تصمیم‌گیری‌ها را ناچیز ارزیابی می‌کند بر ضرورت تقویت نقش تشکل‌ها در راستای بهبود فضای کسب‌و‌کار تاکید می‌کند و می‌گوید: در رابطه با اینکه چرا تشکل‌ها و انجمن‌های صنعتی به جایگاه واقعی خود دست نیافته‌اند، چند موضوع مطرح است. اولین موضوع این است که با وجود برنامه و قوانینی که در رابطه با واگذاری اختیارات دولت به بخش خصوصی وجود دارد، عملا این موضوع از سوی بدنه دولت اجرایی نمی‌شود.
وی در گفت و گو با «دنیای اقتصاد» با بیان اینکه واگذاری اختیارات دولتی منجر به کاهش مراجعات و احتمالا منافع مالی می‌شود، اظهار کرد: واگذاری کار ذی‌نفعان به تشکل‌های آنها عملا از اختیارات دولت کم می‌کند، به همین دلیل برخی در بدنه دولت علاقه‌ای به کاهش این اختیارات ندارند.
عضو کارگروه حمایت از تولید دلیل دوم سهم پایین تشکل‌های صنعتی در تصمیم‌گیری‌ها را تفکر موجود مبنی بر انجام کلیه کارها از سوی دولت دانست و گفت: به دلیل مقاومت‌های مکرر و فرهنگ موجود که کارها باید از سوی دولت انجام شود، آمادگی و امکانات لازم در تشکل‌ها برای پذیرش مسوولیت شکل نگرفته است.
وی با بیان اینکه در حال حاضر واگذاری امور واحدهای صنعتی به تشکل‌های مربوطه‌شان جزو برنامه‌های کارگروه حمایت از تولید است، افزود: امیدواریم در سال جاری به نقطه‌ای برسیم که امور کاری واحدهای صنعتی به تشکل‌هایشان واگذار شود. البته در رابطه با این موضوع طی جلساتی که با مسوولان وزارتخانه داشتیم، آنها نیز از کاهش تصدی‌گری دولت استقبال کرده‌اند.
خالقی با بیان اینکه هم‌اکنون صدور پروانه کسب به شورای اصناف واگذار شده است، گفت: این موضوع قابل‌تعمیم به سایر حوزه‌ها نیز هست.
خالقی ادامه داد: علاوه بر موارد مطرح شده برای تقویت تشکل‌ها در فضای کسب‌و‌کار لازم است که آنها صاحب رای در روند تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری‌ها نیز شوند تا بعد از ابلاغ و تدوین تصمیمات نیازی به بازنگری و اصلاح آن نباشد.
حضور کمرنگ بخش خصوصی در تصمیمات
عبدالحمید قدیمی، دبیر انجمن صنفی صنایع ریخته‌گری نیز در این خصوص با اشاره به اینکه تشکل‌ها در ایران حکم‌های کاغذی هستند، می‌گوید: آنچه مسلم است تشکل‌ها یکی از ارکان مهم هر جامعه مردم سالاری محسوب می‌شوند، اما در کشور ما از جایگاه اساسی برخوردار نیستند که این امر نیز به مسائل فرهنگی و به فضای محیطی باز می‌گردد.
به گفته قدیمی، تشکل‌ها برای رسیدن به جایگاه خود نیازمند فراهم کردن فضای مناسب از سوی دولت هستند.
قدیمی تصریح می‌کند: در جوامعی که منابعی طبیعی وجود ندارد، بخش اعظمی از نیاز دولت از طریق مالیات‌های اخذ شده از سوی بخش خصوصی تامین می‌شود، اما در کشور ما به دلیل اینکه نیاز مالی و قدرت اقتصادی دولت از طریق نفت تامین می‌شود، دولت کمترین وابستگی را به لحاظ مالی به بخش خصوصی دارد که این امر موجب شده تا این بخش حضوری کمرنگ در تصمیمات دولتی داشته باشد.
حضور کمرنگ بخش خصوصی در تصمیمات دولتی در حالی است که هم‌اکنون تمام گروه‌های صنعتی حداقل دارای یک تشکل تولیدی در کشور هستند، با این حال امکانات تصمیم‌گیری از این بخش سلب شده است.
دبیر انجمن صنفی صنایع ریخته‌گری ایران می‌گوید: تشکیل تشکل‌های تولیدی در اصل یک الگو برداری از کشورهای دیگر بوده که قرن‌ها از قدمت آن می‌گذرد، اما با وجود راهیابی چنین الگویی به کشور هنوز چرایی تشکیل آنها در کشور ما مشخص نشده و اصناف هیچ نقشی در تصمیمات دولتی ندارند. از سوی دیگر، دولت تحمل حضور شریک در تصمیمات دولتی را ندارد که این امر موجب شده تا فعالیت این بخش مثمر ثمر نباشد.
همچنین قدیمی معتقد است که عدم تعهدات دولت به وعده‌های داده شده مبنی بر حضور تشکل‌های خصوصی در تصمیمات کشور یکی از عمده دلایل منفعل شدن تشکل‌های تولیدی است و موجب شده تا نمایندگان بخش خصوصی نتوانند به تعهدات خود در قبال تولیدکنندگان عمل کنند.
معضل اقتصاد دولتی
پیش از این نیز دبیرکل کنفدراسیون صنعت در مورد سهم و جایگاه تشکل‌ها در تصمیمات دولتی به «دنیای اقتصاد» گفته بود: وقتی اقتصاد دولتی داشته باشیم طبیعی است که در چارچوب و مکانیزم‌های دولتی تصمیم‌گیری می‌شود. در اقتصادهای دولتی روش‌های تصمیم‌گیری مشخص است، به طوری که مسائل بعد از طرح در دولت به صورت لایحه به مجلس ارسال می‌شود و بعد از تصویب دوباره به دولت برای ابلاغ آن ارجاع داده می‌شود. در این فرآیند جایگاهی برای مشارکت بخش خصوصی یا تشکل‌ها وجود ندارد.
حسین ساسانی با بیان اینکه در حال حاضر کنفدراسیون صنعت، خانه صنعت، خانه معدن و سایر تشکل‌های فراگیر دیگر سهمی در تصمیمات دولت و مجلس ندارند، اظهار کرده بود: به همین دلیل تشکل‌ها برای مشارکت در تصمیمات اجرایی کشور ضعیف هستند؛ چرا که مسیر تمرین برای آنها وجود نداشته است.
ضرورت تقویت تشکل‌ها در فعالیت‌های اقتصادی در حالی است که اعضای اتاق ایران نیز تقویت، توسعه و انتظام تشکلی در فعالیت‌های اقتصادی بخش خصوصی را که در قانون بهبود مستمر محیط کسب‌و‌کار آمده است جزو برنامه‌های راهبردی سال ۹۱ می‌دانند.
تدوین راهبرد تقویت بخش خصوصی
فاطمه مقیمی، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران و مشاور رییس اتاق ایران در امور زنان کارآفرین از جمله کسانی است که به ضرورت وجود تشکل‌ها اشاره کرده و با دفاع از اقدام اتاق در جهت تقویت تشکل‌ها، می‌گوید: اگر اتاق یک چنین جایگاهی را برای تشکل‌ها تعریف کرده، به این علت است که اتاق تشکل تشکل‌ها بوده؛ بنابراین باید به منظور تقویت عملکرد بخش خصوصی در اقتصاد، روشی روشن ایجاد و تعریف کند.
پرهیز از تناقض گویی
جمشید عدالتیان، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران نیز درباره موضوع تشکل‌ها و اهمیت پرداخت به این موضوع در سال جدید، گفت: باید نقاط ضعف تشکل‌ها را برطرف کرده و آن را به نقطه قوت تبدیل کنیم و از این پس با حضور نماینده هر تشکل در مراجع و سازمان‌های تصمیم‌گیر، از ابتدا سنگ بنای جدیدی را برای توسعه اقتصادی کشور بگذاریم.
وی ادامه داد: تشکل‌ها باید همسو باشند و در طرح دیدگاه‌های خود اتفاق نظر داشته باشند و از تناقض‌گویی بپرهیزند، ضمن اینکه باید همه چیز را از منابع خودشان حل کنند.
به اعتقاد وی تشکل سازی‌های پراکنده، کاری از پیش نخواهد برد.
نهادهای مردمی را دریابید
ابراهیم جمیلی نیز در خصوص لزوم توجه بیشتر به تشکل‌ها در اتاق، می‌گوید: تشکل‌ها در جاهای مختلفی مانند وزارت کشور، وزارت کار، اتاق ایران و وزارت صنایع به صورت پراکنده ثبت می‌شوند و هنوز نتوانسته‌اند در ساختار مدیریت اقتصادی نقش آفرینی کنند.
وی با اشاره به اینکه حمایت اتاق از تشکل‌ها باید بیشتر باشد، افزود: نمی‌شود گفت که اتاق متولی تمامی تشکل‌ها است. اتاق بیشتر تشکل‌های صادراتی و تولیدکنندگان را پوشش می‌دهد. در حالی که باید تشکل‌های خدماتی و صنوف همه در کنار یکدیگر قرار گیرند و مرکز ثبت تشکل‌ها هم باید متمرکز باشد. وی افزود: اگر دولت بخواهد کوچک شود باید کارهایش را به نهادهای مردمی واگذار کند و در قوانین و اساس‌نامه‌ها هم دخالت دولت محدود شود. دولت تنها باید نظارت راهبردی داشته باشد و اگر کار مهمی وجود دارد، آن را به تشکل‌ها تفویض اختیار کند.
تشکل‌ها، عامل رشد اقتصادی در کشورهای پیشرفته
عباس وطن پرور، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران نیز تشکل‌ها و نهادهای مردمی را عامل رشد و توسعه در کشورهای پیشرفته صنعتی دانست و یادآور شد: با نگاهی به اقتصاد کره و آلمان خواهید دید که در آلمان ۲/۹۹ درصد از صنعت و اقتصاد در دست بنگاه‌های کوچک و متوسط است و تنها ۸/۰ درصد اقتصاد آلمان در اختیار بنگاه‌های کلان و بزرگی است که در انحصار یا خدمت دولت هستند. در کره جنوبی نیز همین طور است. وی با تاکید بر اینکه تشکل افزایی باید برخواسته از نیاز جامعه باشد؛ یعنی جامعه باید احساس نیاز کند تا یک تشکل بتواند به وجود بیاید، تصریح کرد: اکنون مشکل ما این است که در یک شاخه صنعت چندین تشکل موازی با اسامی مختلف داریم و چیزی را که یک تشکل می‌گوید، تشکل دیگر تایید نمی‌کند، در نتیجه زمانی که روسای این تشکل‌ها با دولت وارد مذاکره می‌شوند، یکدیگر را خنثی می‌کنند.
تشکل‌های تعارفی و زینت المجالس!
مسعود دانشمند، از دیگر اعضای هیات نمایندگان اتاق نیز معتقد است که تشکل‌ها در ایران بیشتر نقش تزئینی دارند.
وی تاکید کرد: بارها گفته‌ایم که با اعطای تسهیلات، کنترل بازار و هر اقدامی که در ارتباط با واحدهای تولیدی و صنعتی است، باید از طریق تشکل‌ها پیگیری شود.
دانشمند ضمن بیان این مطلب که باید تشکل‌ها را به بازی گرفت و به آنها اختیار داد، افزود: به این ترتیب تشکل‌ها گسترده می‌شوند، اما اگر بگوییم ما کار خودمان را می‌کنیم و یک تشکل هم برای خالی نبودن عریضه باشد، همین وضعیت فعلی ادامه خواهد یافت.
دانشمند عنوان کرد: باید به تشکل بها، مسوولیت و اختیار داد و در آن صورت است که جایگاه خود را پیدا می‌کند و اثر خود را روی تولید نیز نشان می‌دهد.
سهراب شرفی، عضو هیات نمایندگان اتاق شیراز نیز با اشاره به این نکته که تشکل‌ها اهرم‌های ابزاری و زینت‌المجالس هستند، خاطرنشان می‌کند: اگر اتاق بخواهد به تشکل‌ها جان بدهد، باید بیش از این آنها را به بازی بگیرد. باید دیدگاه تشکل‌های تمام اتاق‌های شهرستان‌ها به اتاق مادر منتقل شود و اتاق ایران به آنها بها بدهد.
وی با اشاره به اینکه حدود ۸ ماه تاسیس یک تشکل صادراتی کالاها و فرآورده‌های کشاورزی به تاخیر افتاده است، ادامه داد: اتاق به تشکل‌ها نگاه نوینی دارد، اما در عمل و اجرا خیلی عقب‌تر از آن است. تشکل‌ها می‌توانند با پویایی به‌عنوان بازوی اتاق عمل کنند و اتاق نیز باید با استفاده از ایده‌های جدید، آنها را جدی بگیرد، اما اگر تشکل‌ها نقش ابزاری داشته باشند، همان بهتر که به سمت آنها نرویم.
تشکل‌ها باید فرابنگاهی فکر کنند
به اعتقاد حسین طوسی، رییس اتاق البرز نیز ایجاد، توسعه و فعال‌تر کردن تشکل‌ها یکی از اقداماتی است که به رشد و توسعه اقتصاد ایران و بهبود فضای کسب‌و‌کار کمک می‌کند.
وی مهم‌ترین تمهید برای ارتقای نظام تشکل‌ها را ایجاد فرهنگ تشکل گرا در کشور دانست و گفت: در این زمینه ضعف‌هایی وجود دارد و حتی تشکل‌های فعلی موجود نیز چندان فعال نیستند و تعامل اثرگذار ندارند.
طوسی با تاکید بر لزوم برخورداری تشکل‌ها از یک دید فرابنگاهی، ادامه داد: یک تشکل باید فرا بنگاهی فکر و عمل کند و اهدافش از سطح بنگاه فراتر برود.
ماحصل دیدگاه‌های متنوع فعالان اقتصادی این است که تشکل‌ها در صورتی می‌توانند اثرگذار باشند و زینت‌المجالس به شمار نیایند که به نهادهایی مستقل از دولت و در عین حال قدرتمند تبدیل شوند.
ارسال نظر