گزارشی از چشم‌انداز تولید، مصرف و چالش‌های صنعت سیمان
تعدیل قیمت‌های سیمان، اصلی‌ترین عامل توجیه‌پذیری تولید
صنعت سیمان زمانی برای تامین نقدینگی مشکل نخواهد داشت که نرخ این ماده معدنی، تعدیل شده باشد و از انحصار دولت بیرون آمده باشد.
در این صورت طرح‌ها علاوه بر برخوردار شدن از توجیه اقتصادی امنیت سرمایه‌گذاران را نیز تامین خواهند کرد.
گروه عرش با سابقه‌ای طولانی در معدن و صنایع معدنی با ارائه گزارشی چشم‌انداز تولید، مصرف، صادرات و چالش‌های آن را رصد کرده است.
در حال حاضر ۴۱ کارخانه سیمان با ظرفیتی بیش از ۳۴میلیون تن در کشور فعال هستند و میزان تولید آنها در سال گذشته به ۳۲میلیون و ۶۵۰هزار تن رسیده است.
کمبود نقدینگی واحدها، فرسوده بودن ماشین آلات برخی از خطوط تولید، قیمت‌گذاری دولتی، توزیع نامناسب، چندگانگی قیمت، توقف صادرات و غیره از مشکلاتی است که در حال حاضر صنعت سیمان با آن روبه رو است.
با این وجود تسهیلاتی که دولت از محل حساب ذخیره ارزی برای احداث کارخانه‌های سیمانی در نظر گرفته، آینده روشنی را پیش روی این صنعت متصور کرده است به‌گونه‌ای که قرار است ظرفیت تولید سیمان تا پایان برنامه چهارم به بیش از ۷۰میلیون تن برسد، لذا باید اکنون برنامه‌ای برای صادرات سیمان داشت.
سرانه مصرف سیمان در کشور برای هر فرد از چیزی حدود ۳۶۰ کیلوگرم به رقمی‌حدود ۱۰۰۰ـ۸۰۰ کیلوگرم در ۲۰ سال آینده، پیش‌بینی می‌شود. براساس محاسبات انجام شده، عرضه و تقاضای سیمان در کشور باعث ایجاد مازاد عرضه در آتیه خواهد شد که امکان صدور آن به خارج از کشور باید فراهم شود. مازاد عرضه سیمان ایران در سال ۱۳۸۸، به حدود ۱۹میلیون تن خواهد رسید.
علاوه بر بازارهای صادراتی کشورهای حوزه خلیج فارس و نیز دریای خزر، امکان پیوستن افغانستان و عراق به کشورهای واردکننده سیمان از ایران کاملا قابل پیش‌بینی است و بنابراین توسعه و رشد تولید سیمان نیازمند الزاماتی است که همچنان باید در مورد آن برنامه‌ریزی کرد. برنامه‌ریزی دقیق و جدی برای امکانات خاص بارگیری و تجهیز بنادر و نیز امکانات نگهداری و دپوی مناسب با توجه به شرایط آب و هوایی باید مدنظر قرار گیرد زیرا در غیر این صورت کارخانه‌های تولیدکننده سیمان، با کاهش قیمت سیمان ناشی از عرضه زیاد در سال‌های آتی، ناگزیرند تولید را کاهش داده و یا با رقابتی ناسالم در بازار فعالیت کنند. در این صورت احتمال بحران در این صنعت استراتژیک افزایش خواهد یافت.
پیش‌بینی‌ها از رشد صنعت ساختمان در جهان حکایت دارد. احداث ساختمان در جهان تا سال ۲۰۰۷ از متوسط 6/4درصد رشد سالانه برخوردار خواهد بود. در مجموع انتظار می‌رود که تقاضای جهانی و تولید سیمان در خلال دهه آینده با نرخ رشد ۲ الی ۴درصدی رشد یابد. تقاضا برای سیمان حتی ممکن است در شرایطی که مصارف جدیدی برای سیمان کشور شود بیش از آن میزان نیز رشد یابد. مسائلی از قبیل گرم شدن کره زمین و بالا آمدن سطح آب دریاها می‌تواند اثرات مهمی‌بر افزایش نیاز به سیمان داشته باشد.
با توجه به پیش‌بینی تولید سیمان و تقاضای آن در آینده میزان کسری یا کمبود آن برای مصارف داخلی به دست می‌آید.
روش‌های محاسبه مصرف
میزان پیش‌بینی مصرف سرانه در سال‌های آتی را می‌توان از سه روش زیر محاسبه کرد.
متوسط مصرف سرانه به دست آمده از جدول مبنای پیش‌بینی تقاضای سیمان در آینده در نظر گرفته می‌شود که مقادیر آن با استفاده از میزان جمعیت که در آغاز گزارش تخمین زده شده، محاسبه و ارائه شده است.
به عبارت دیگر تا سال ۱۴۰۰ باید ۶۲ واحد ۳هزار و ۳۰۰ تنی در روز به جز پروژه‌های در دست اقدام به بهره‌برداری برسد. یعنی تقریبا به طور متوسط سالی ۴ واحد، هر چند براساس تجربه سقف برنامه باید ۵ ساله دیده شود. با توجه به همه تاخیرهای ناشی از عوامل محاسبه نشده (از قبیل نبود نقدینگی و طولانی شدن پروسه بانکی پروژه‌ها) در سال ۸۴ که پیش از این برآورد می‌شد ۱۳ پروژه به بهره‌برداری برسد، تنها ۹ پروژه فعال شده است، بر همین مبنا تا سال ۱۳۹۰ باید ۲۲ پروژه ۳هزار و ۳۰۰ تنی و تا سال ۱۳۹۵ باید ۴۲ پروژه ۳هزار و ۳۰۰تنی به بهره‌برداری برسد که این کار نیاز به یک برنامه‌ریزی اساسی جهت افزایش ظرفیت تولید سیمان کشور دارد.
پیش‌بینی امکانات تولید
امکانات تولید آینده سیمان، شامل دو بخش زیر خواهد بود:
الف: جمع ظرفیت عملی واحدهای موجود
ب: جمع ظرفیت عملی طرح‌های فعال سیمان (پروژه‌های فعال در دست اجرا)
که از حاصل جمع دو بخش، ظرفیت کل تولید حاصل می‌شود.
الف. جمع ظرفیت عملی واحدهای موجود
تعداد کارخانه‌های موجود سیمان کشور در حال بهره‌برداری ۴۱ واحد با مجموع ظرفیت اسمی سالانه حدود ۳۴میلیون و ۱۰۴هزار و ۷ تن است که ۳۴میلیون تن آن خاکستری است.
حال با توجه به دوره استفاده طولانی از چند کارخانه در گذشته و هزینه‌های گزاف جایگزینی یک کارخانه به جای کارخانه‌ای قدیمی، دوره استهلاک فیزیکی یک کارخانه سیمان در کشور را به طور متوسط حدود ۳۵ سال در نظر می‌گیریم. بر مبنای این دوره استهلاک، تا پایان سال ۱۳۸۴ حداقل واحد اول سیمان صوفیان به ظرفیت اسمی‌روزانه ۶۰۰ تن، یک واحد سیمان تهران و دو واحد ۳۰۰ تنی سیمان دورود مستهلک و از دور خارج خواهند شد.
به عبارت دیگر اگر تا پایان سال ۸۴ مجموعا رقمی‌حدود ۳۶۰هزار تن سیمان خاکستری از مجموع ظرفیت اسمی‌کنونی کسر شود، جمع ظرفیت اسمی‌سیمان خاکستری واحدهای دایر موجود در سال ۱۳۸۴، حدود ۳۴میلیون و ۷هزار و ۱۰۴ تن پیش‌بینی می‌شود.
با احتساب ۹۶درصد به عنوان نسبت ظرفیت عملی به ظرفیت اسمی، جمع ظرفیت عملی تولید سیمان خاکستری واحدهای موجود در پایان سال ۸۴ حدود ۳۲میلیون و ۶۴۶هزار و ۸۲۰ تن پیش‌بینی می‌شود.
با توجه به ایجاد تحول بزرگ در صنعت سیمان و ظرفیت سازی قابل توجهی که در حال شکل گرفتن است، در حال حاضر برای ۶۳ طرح سیمانی با ظرفیت تولید روزانه ۱۸۸هزار و ۵۰۰ تن مجوز احداث صادر شده است. در صورتی که از پایان سال ۱۳87 راه‌اندازی کلیه طرح‌ها را در حد فاصل بین ۳ تا ۷ سال پیش‌بینی کنیم، تا پایان سال ۱۳۹۱ میزان تولید حدودا برابر با ۵۹میلیون و ۳۷۷هزار و ۵۰۰ (۱۸۸۵۰۰×۳۰۰×05/1) تن در سال خواهد بود.
طی ۳ الی ۴ سال آینده با حرکتی که در صنعت سیمان انجام گرفته است وضعیت سیمان ایران در جهان به این صورت است (از آنجا که در مورد کشور چین رقم بسیار بالا و نزدیک ۹۸۰ـ۹۷۰میلیون تن در سال بود) با این حال موقعیت ایران را مشاهده می‌کنید که چگونه پس از بهره‌برداری ظرفیت سازی‌های گشایش اعتبار شده به چهارمین تولیدکننده سیمان صعود خواهد کرد.
اگر قرار است که از بزرگ‌ترین صادرکنندگان سیمان باشیم قطعا باید به فکر باشیم و از امروز سرمایه‌گذاری کنیم. برای صادرات باید در زیرساخت‌های لازم بندرگاه و کشتی‌های حمل و تجهیزات لازم برای تخلیه و بارگیری و انبار سرمایه‌گذاری کنیم و به شناخت بازارهای بین‌المللی بپردازیم.
نگاهی به طرح‌هایی که به بانک‌ها رفته‌اند ولی گشایش اعتبار نکرده‌اند، نشان می‌دهد این طرح‌ها برای حدود ۲۰ واحد دیگر با ظرفیتی حدود ۱۸میلیون تن در سال طراحی شده‌اند. این طرح‌ها تعیین قیمت شده‌اند و در مراحل گشایش اعتبار هستند و از جداول قبلی حذف شده بودند و احتمال اینکه واحدهای دیگری به این گروه بپیوندند نیز هست. بخش دیگری از طرح‌ها که موافقت گرفته‌اند و در حال تقاضا از بانک هستند تا به مراحل گشایش اعتبار برسند. حجم این طرح‌ها به ۱۴۷میلیون تن ظرفیت تولید می‌رسد که رقم بسیار بزرگی در تولید سیمان در آتیه خواهد بود.
میزان تولید سیمان در حال حاضر (۳۲میلیون و ۶۴۶هزار و ۸۲۰ تن) به علاوه میزان سیمانی که از بهره‌برداری از طرح‌های در مرحله گشایش اعتبار شده حاصل می‌شود (۵۹میلیون و ۳۷۷هزار و ۵۰۰ تن) به علاوه طرح‌هایی که پروفرم‌های آنها تایید قیمت شده است (۱۷میلیون و ۲۱۵هزار و ۶۵ تن) به علاوه طرح‌هایی که جهت پذیرش به بانک‌های عامل ارجاع شده‌اند (۳۸میلیون و ۴۶۱هزار و ۵۰۰ تن) به جمع کل ظرفیت احتمالی تولید سیمان به میزان ۱۴۷میلیون و ۷۰۰هزار و ۸۸۵ تن در سال خواهیم رسید که در صورت تحقق، رقم بسیار عظیمی خواهد بود.
اکنون هزینه سرمایه‌گذاری یک طرح ۳هزار و ۳۰۰ تنی در روز یعنی با ظرفیتی حدود یک‌میلیون تن در سال ۱۳۰۰میلیارد ریال می‌شود.
نیاز اولیه صنعت سیمان، تامین منابع ریالی است یعنی در حقیقت مشکل اصلی صنعت سیمان با تولید بیشتر و عرضه بیشتر برطرف خواهد شد. عرضه بیشتر تنها با به نتیجه رسیدن سرمایه‌گذاری‌هایی که در صنعت سیمان انجام شده قابل دسترس است. سرمایه‌گذاری‌هایی که انجام شده زمانی به بهره‌برداری خواهند رسید که نقدینگی آن فراهم باشد. طرح‌هایی که گشایش اعتبار شده‌اند بیش از 5/1میلیارد دلار ارز به خود تخصیص داده‌اند و برای به بهره‌برداری رسیدن آنها تنها مشکل، مشکل نقدینگی است و نقدینگی هم موقعی تامین خواهد شد که قیمت سیمان مناسب باشد و طرح‌ها توجیه اقتصادی داشته باشند. اگر نقدینگی لازم برای این طرح‌ها تامین نشود سوابق گذشته نشان داده به جای ۴ سال مدت زمان لازم برای رسیدن به مرحله بهره‌برداری، ۶ تا ۸ سال زمان نیاز خواهد بود و مشکلات عرضه سیمان و نتیجتا افزایش قیمت آن نیز بیشتر خواهد شد.
و به طور خلاصه:
مشکل کمبود سیمان با تولید بیشتر و عرضه بیشتر آن حل خواهد شد. عرضه بیشتر تنها با به نتیجه رسیدن سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در صنعت سیمان قابل دسترسی خواهد بود.
سرمایه‌گذاری‌های انجام شده زمانی تسریع و زودتر به بهره‌برداری خواهد رسید که نقدینگی آن تامین شده باشد. نقدینگی زمانی به موقع تامین خواهد شد که قیمت سیمان تعدیل شده باشد و طرح‌ها از توجیه اقتصادی مناسبی برخوردار باشند و ضمن امنیت سرمایه، سرمایه‌گذاران با رغبت بیشتری در این صنعت سرمایه‌گذاری کنند.
ارسال نظر