وزیر نیرو در یک نشست خبری مطرح کرد
شرح تنظیم آب و برق ۱۴۰۱
برای نمونه وی معتقد است تولید برق برای سرمایه‌گذاران باید سودآور باشد، آب باید با بهره‌‌‌وری بالا و دقت نظر به بخش کشاورزی تخصیص پیدا کند و احیای سفره‌‌‌های زیرزمینی نیز ضروری است. محرابیان در پاسخ به سوال خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» درباره سیاست وزارت نیرو برای حل ساختاری مساله خاموشی، وعده داد: «سرمایه‌گذاری در برق سودآور می‌شود.» اصلاح الگوی توزیع آب در بخش‌‌‌های کشاورزی و صنعت به شیوه‌‌‌ای که بازچرخابی آب و استفاده از پساب در صنایع باب شود و الگوی کشت در بخش کشاورزی مبتنی بر بهره‌‌‌وری بیشتر تغییر کند، از جمله مسیرهایی بود که وزیر نیرو از عزم دولت برای تحقق آنها خبر داد. دفاع از طرح تعادل‌‌‌بخشی و احیای سفره‌‌‌های زیرزمینی که در دولتهای گذشته اجرایی شد، تمرکز روی دیپلماسی آب برای رفع برخی از عدم‌تعادل‌‌‌های زیستمحیطی کشور با همسایگانی همچون ترکیه و افغانستان یا توسعه روابط برقی با ارمنستان، جمهوری‌آذربایجان، روسیه و... از جمله مسیرهای توسعه روابط خارجی در وزارت نیرو بود.
اما نشست خبری وزیر نکات دیگری نیز داشت. استفاده از آب‌‌‌های ژرف به شکلی که محیطزیست صدمه نبیند، طبق گفته محرابیان در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته و در سیستان و بلوچستان مراحل اجرایی اولین پروژه مدت‌هاست آغاز شده است. وزیر نیرو در این نشست اعلام کرد که در پی بازگشایی صادرات برق است و ایجاد ۳۵هزار مگاوات ظرفیت برق جدید، محور اصلی برنامه‌‌‌های برقی وزارت نیروست. وی در این جلسه از تهیه و تدوین طرحی چهاربخشی برای تحول در نظام حکمرانی آب کشور با توجه به مقوله‌های مشارکت ذی‌نفعان، حفظ عدالت و رعایت قانون به صورت شفاف خبر داد. تعهد به تامین آب و برق و زیرساخت‌‌‌های فاضلاب طرح دولت برای ساخت ۴میلیون واحد مسکونی از جمله نکات دیگری بود که وزیر نیرو در این جلسه آنها را تشریح کرد. البته به نظر می‌رسد چکیده جلسه خبری سه‌ساعته وزیر نیرو با خبرنگاران را در دو بخش کلی می‌‌‌توان خلاصه کرد. نخست، نحوه مدیریت صنعت برق برای خروج از بحران دوم و شیوه هدایت بخش آب از زیر سایه بارگذاری‌‌‌های گسترده. برنامه علی‌اکبر محرابیان که گویا با توافق رئیسجمهور در دولت در دست تهیه است، کلید زدن تغییرات بنیادین در بخش کشاورزی است تا مساله تاراج آبی در دشت‌‌‌های مختلف مهار شود. از آنجا که شمار وسیعی از شهرهای کشور، به‌ویژه در استان‌های خوزستان و سیستان و بلوچستان با تنش آبی روبه‌رو هستند، وزیر وعده داد آب پایدار و سالم را برای همه شهروندان کشور در این مناطق به شکلی تامین کند که تا سال‌ها چالشی در زمینه قطع آب بروز نکند. بازتخصیص آب‌‌‌های مصرفی صنایع و شهرها پس از تسویه، از جمله اقدامات دیگری است که وزیر نیرو بر عزم خود برای تحقق آنها طی سال‌های آتی در اقتصاد کشور تاکید کرد و توجه به اقتصاد چرخه‌‌‌ای در بخش صنعت را رویکرد جدی و مسوولانه از سوی دولت و بخش خصوصی برای کنار آمدن با شرایط پرتنش کشور در بخش آب دانست. پایداری صنایع برای دسترسی به آب در پروژه‌‌‌های تولیدی تنها یک‌بخش داستان اصلاح حکمرانی آب کشور است. بخش دیگر که کلان، و دارای آثار و ابعادی متنوع است، بازتعریف ساختاری روابط در بازار آب است که وزیر از این طرح با عنوان حکمرانی نوین آب یاد کرد. وی با اشاره به مدیریت آب چاه‌‌‌های کشاورزی و نیز نصب کنتورهای هوشمند عنوان کرد: امیدواریم با توجه به این چند محور و ارتقای حکمرانی آب بتوانیم مدیریت بهتری بر منابع و مصارف آب اعمال کنیم.
وزیر نیرو با اذعان به روند تصاعدی ناترازی برق در کشور طی سالیان اخیر از شکاف ۱۹ تا ۲۰هزار مگاواتی میان عرضه و تقاضای برق در کشور سخن گفت؛ موضوعی که عمدتا طی سالیان گذشته به دلیل فقدان سرمایه‌گذاری یا بی‌‌‌توجهی به اصلاح، تعمیر، تقویت و بازطراحی نیروگاه‌‌‌ها رخ داده است. محرابیان در این باره گفت: در سال ۱۴۰۰ با ناترازی حداقل به میزان ۱۵هزار مگاوات روبه‌رو بودیم که این ناترازی سال به سال رو به افزایش است، بر همین اساس نیز افزایش ظرفیت ۳۵هزار مگاواتی نیروگاهی در دستور کار قرار گرفته که ۱۰هزار مگاوات آن به احداث نیروگاه‌‌‌های اختصاصی صنایع، ۱۰هزار مگاوات به توسعه نیروگاه‌‌‌های تجدیدپذیر و ۱۰هزار مگاوات به افزایش ظرفیت نیروگاه‌‌‌های دولتی اختصاص دارد. محرابیان با اشاره به اینکه اجرای این پروژه‌‌‌ها در مراحل اولیه پیشرفت خود قرار دارد، اظهار کرد: در بخش نیروگاه‌‌‌های دولتی تاکنون ۴۲۰۰مگاوات به بهره‌‌‌برداری رسیده است و امیدواریم تا پایان نیمه نخست سال ۱۲۰۰مگاوات دیگر هم به بهره‌‌‌برداری برسد. دراین خصوص، زمان بهره‌‌‌برداری سایر طرح‌‌‌ها نیز مشخص است. وی ادامه داد: احداث ۶هزار مگاوات از نیروگاه‌‌‌های صنایع نیز شروع شده که در این زمینه نیروگاه سمنان هماکنون با شبکه سنکرون شده و امیدواریم تا پایان سال دو نیروگاه کلاس F فولادمبارکه نیز به بهره‌‌‌برداری برسند.
محرابیان هشدار داد که تابستان تمام نشده و هنوز خطر بازگشت خاموشی در روزهای آتی به دلیل اوج‌گیری دما وجود دارد.
نمای رسمی بحران آب
وزیر نیرو در بخش دیگری از صحبت‌‌‌های خود به وضعیت کشور از نظر آب اشاره و چالش حل و فصل تاراج آبی برای تولید محصولات کشاورزی را عنوان کرد. محرابیان گفت: نسبت به میانگین ۵۲ساله ۱۷درصد کاهش بارش داریم، ولی در افق ۱۵ساله این وضعیت شدیدتر و حجم خشکیدگی کشور بیشتر نمایان است. سرانه آب هر ایرانی هم در نیم‌قرن اخیر از ۶۵۰۰مترمکعب در سال به ۱۲۰۰مترمکعب رسیده که همه اینها از وضعیت سخت پیش‌‌‌روی کشور حکایت دارد. وزیز نیرو دو ابزار وزارت نیرو برای بخش آب را «مدیریت مصرف با متر افزایش بهره‌‌‌وری» و «ارتقای قدرت مدیریت آب با تکمیل طرح‌‌‌های نیمه‌تمام» دانست. وی گفت: ۵درصد افزایش در بهره‌‌‌وری بخش کشاورزی ۵میلیارد مترمکعب آب مصرفی این بخش را آزاد می‌کند. همین میزان میتواند بخش بزرگی از عدم‌تعادل‌‌‌ها را کاهش دهد. وی به صنایع توصیه کرد که بازچرخانی آب و استفاده از پساب را به‌عنوان منبع پایدار آب مصرفی خود جدی بگیرند.
در این جلسه، محرابیان از دو اصل اساسی سیاست آب دولت سیزدهم که مورد تاکید رئیسجمهور نیز هست، پرده برداشت. اصلاح الگوی کشت در کنار استفاده از فناوری‌‌‌های نوین با هدف کاهش مصرف آب، افزایش سطح زیر کشت و رشد راندمان مبتنی بر بهره‌‌‌وری ضمن تحول تولید کشاورزی، تغییرات جدی در مصرف آب کشور به وجود می‌آورند. به عقیده وزیر نیرو، این رویه، هم منافع کشاورز را بیشینه می‌کند، هم تولید انبوه کالاهای استراتژیک کشاورزی را ممکن می‌کند، هم مصرف آب را کم می‌کند و هم تنظیم بازار اقتصاد و کشاورزی را ممکن می‌سازد. وی راه‌حل کلان تعادل‌‌‌بخشی به بخش آب کشور را احیای حکمرانی آب با چهار رکن مشارکت ذی‌نفعان، توجه به عدالت، اعمال قانون و گسترش شفافیت دانست؛ مواردی که در قالب لایحه‌‌‌ای در دولت تنظیم شده و در شرف تصویب هستند.
برق؛ نیازمند رسیدگی فوری
سیاستگذاری برای هدایت صنعت برق مختصاتی دارد که در نشست خبری محرابیان با خبرنگاران عنوان شد. وزیر نیرو سه گام کاهش مصرف برق در تابستان ۱۴۰۱ را خاموشی صفر منازل، کاهش ۳۰درصدی مصرف برق ادارات و مدیریت تزریق برق به صنایع و اصناف عنوان کرد. مهم‌ترین متر وزارت نیرو برای تنظیم صنعت برق، تامین رضایت مصرف‌کنندگان خرد و مشترکان خانگی است. به همین منظور نیز در سه‌ماه اخیر طرحی از سوی دولت برای قطع برق منازل یا صنایع تولیدی-صنفی اجرایی نشده است. دیگر مورد، توجه به تبعات تغییرات اقلیمی بر مدیریت بخش برق است. به عقیده وزیر نیرو، گرمای روزافزون و خشکیدگی اقلیم در کنار کاهش بارندگی، موجب شده‌اند تا نیاز به مصرف برق بیشتر شود. اما این موضوع تنها یکی از الزامات تامین پایدار برق کشور از سوی وزارت نیروست. محرابیان در این باره گفت: میانگین دمای کشور امسال ۵/ ۱درجه بیشتر شده که به معنی افزایش نیاز کشور به حداقل ۲۵۰۰مگاوات ظرفیت جدید برای تولید برق و ۱۵۰۰مگاوات عرضه برق بیشتر است. رشد مصرف سالانه کشور در سال ۱۴۰۱ از میانگین رشد معمول کشور طی سالیان اخیر بیشتر بوده و به ۸۵/ ۴درصد رسیده است. همچنین ناترازی برق کشور امسال ۱۹ تا ۲۰هزار مگاوات بوده است. به گفته وزیر نیرو مصرف برق امسال رکورد زده و در روزهای گذشته تا ۶۹هزار و ۲۷۸مگاوات هم بالا رفته که ۲۲۰۰مگاوات بیشتر از روزهای مشابه سال گذشته است. وزیر نیرو تصریح کرد: در راستای پاسخگویی به نیاز مصرف‌کنندگان که برای ما برمبنای الگوهای مصرف متعارف، محترم است، روی ظرفیت‌‌‌سازی تاکید داریم و در همین مدت کوتاه، سه‌برابر ظرفیت‌‌‌سازی برق دولتهای یازدهم و دوازدهم کار انجام شده است.
محرابیان با تقدیر از عملکرد صنعت برق کشور گفت: امسال صنعت برق در دو جبهه «تامین و توزیع برق کشور» و «اقدامات عملیاتی در مناطق سیل‌‌‌زده» فعالیت داشت. حدود ۲۱ استان کشور امسال درگیر سیل شدند و تلاشگران صنعت برق همزمان مشغول تامین برق پایدار کشور و خدمات‌‌‌رسانی به مناطق سیل‌‌‌زده بودند. وزیر نیرو با اشاره به برنامه‌‌‌های وزارت نیرو در راستای مدیریت مصرف، اظهار کرد: از اواخر شهریور ۱۴۰۰ در اتاق فکری با حضور متخصصان، کارشناسان، شرکت‌های دانش‌بنیان و... یک برنامه ۱۰۰ اقدامی تدوین و تصویب شد که این برنامه به عنوان سند همکاری و میثاقی با صنعت برق کشور بود. وی افزایش ظرفیت تولید برق کشور، استفاده از ظرفیت‌‌‌های موجود در نیروگاه‌‌‌ها و مدیریت مصرف را از مهم‌ترین محورهای برنامه ۱۰۰ اقدامی وزارت نیرو دانست و افزود: متوسط عملکرد افزایش تولید برق در دولتهای یازدهم و دوازدهم ۲۰۶۷مگاوات بود، در حالی که در دولت سیزدهم ۶هزار مگاوات برای تابستان امسال وعده داده شده که تا پایان مدت یکساله به شبکه برق متصل خواهد شد. به گفته وزیر نیرو، عمر شبکه انتقال برق کشور بالا بوده و نیازمند اقدامات اصلاحی است. البته بخشی از این شبکه جوان و بخشی نیز پیر است که این موضوع برای سال جدید یکی از اولویت‌‌‌های مهم وزارتخانه خواهد بود. محرابیان با بیان اینکه نقطه ایده‌‌‌آل مدیریت مصرف زمانی است که هم مردم رضایت کافی داشته باشند و هم تامین برق آنها به صورت کامل انجام شود، گفت: امسال در بخش خانگی محدودیتی اعمال نشد و خاموشی صفر بود؛ چرا که رضایت مردم در صدر اولویت‌‌‌هاست. وی با اشاره به کنترل مصرف برق ادارات نیز عنوان کرد: با انجام اقدامات مختلف از جمله تغییر ساعت کاری دستگاه‌‌‌های دولتی، استفاده از مولدهای برق در کشور و تنظیم درجه حرارت توانستیم ۳۰درصد در مصرف برق این حوزه صرفه‌‌‌جویی کنیم. این مقام مسوول با بیان اینکه اتفاقی ویژه در بخش خانگی رخ داد، گفت: در بخش خانگی، حدود ۴۰درصد مشترکان به عبارتی حدود ۱۱میلیون نفر مصرف برق خود را نسبت به سال گذشته کاهش داده و صرفه‌‌‌جویی کردند. وزیر نیرو با بیان اینکه در کشور حدود ۶۳۰هزار واحد صنعتی داریم، از تامین برق ۵۸۰هزار واحد صنعتی خبر داد و افزود: حدود ۵۰هزار واحد تولیدی در شهرک‌‌‌های صنعتی مختلف کشور تنها ۱۲ساعت در شبانه‌روز محدودیت داشتند که این برنامه محدودیت نیز با نظم و انضباط مناسبی همراه بود. به گفته وی حدود ۴۰۰واحد صنایع انرژی‌‌‌بر نیز طبق الگویی که خودشان تعیین کردند، تامین برق شدند. وی با اشاره به موضوع آب و خشکسالی، اظهار کرد: ایران در اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار دارد، به‌‌‌طوری‌‌‌که متوسط بارش باران در شرایط نرمال ۲۵۰میلی‌متر بوده و در سال ۱۴۰۱ بارش باران به میزان ۲۰۲میلی‌متر رسیده که حدود ۱۷درصد کمتر از حد نرمال است. به گفته محرابیان، سرانه آب تجدیدپذیر در طول ۵۰سال گذشته برای هر ایرانی ۶۵۰۰مترمکعب بوده که امروز به دلیل رشد جمعیت و کاهش بارش‌‌‌ها به رقم ۱۲۰۰مترمکعب رسیده است. وزیر نیرو با بیان اینکه سیاست‌‌‌ها و برنامه‌‌‌های دولت مردمی در حوزه آب به دو محور «مدیریت مصرف و افزایش بهره‌‌‌وری» و «طرح‌‌‌های توسعه‌‌‌ای و تکمیل طرح‌‌‌های موجود» تقسیم شده، اضافه کرد: برای مثال بیشترین مصرف آب حدود ۹۰درصد در بخش کشاورزی است که باید با اصلاح الگوی کشت، استفاده از فناوری‌‌‌های نوین و بازچرخانی آب بتوانیم محورهای مدیریت مصرف آب و افزایش بهره‌‌‌وری را عملیاتی کنیم.
وی با اشاره به بخش آب شرب، افزود: کاهش تلفات، اصلاح شبکه، فرهنگ‌‌‌سازی و... از مهم‌ترین محورهای برنامه‌‌‌های وزارت نیرو برای این حوزه در سال جدید است. محرابیان با اشاره به طرح‌‌‌های توسعه‌‌‌ای بخش آب، گفت: جهاد آبرسانی به عنوان بزرگ‌ترین پروژه عمرانی کشور در تمام استان‌‌‌ها در حال اجرا بوده که در مدت زمان ۳۰ماه به اتمام خواهد رسید. وزیر نیرو با بیان اینکه در بخش آب نیازمند حکمرانی موثر هستیم، اظهار کرد: مشارکت ذی‌نفعان، شفافیت، قانون و عدالت مهم‌ترین محورهایی هستند که می‌‌‌توان از این طریق حکمرانی موثری در بخش آب ایفا کرد. وی با بیان اینکه زمان زیادی صرف ارائه مدل ارتقای حکمرانی موثر در بخش آب شده است، ادامه داد: جلسات مختلفی را با حضور متخصصان، کارشناسان، اساتید دانشگاه و مدیران این حوزه برگزار کردیم که آیین‌‌‌نامه را تدوین کردیم و هماکنون این آیین‌‌‌نامه در انتظار تصویب شورای عالی آب است.
وزیر نیرو با اشاره به موضوع دیپلماسی آب و انرژی، عنوان کرد: سیاست‌‌‌های دولت سیزدهم، توسعه مبادلات با کشورهای همسایه بوده و طی این مدت اقدامات خوبی در این زمینه صورت گرفته است.
محرابیان در پاسخ به سوالی درباره پیگیری تامین مالی صنعت برق از صندوق توسعه ملی، تلویحا از عملکرد این نهاد انتقاد کرد و وظیفه صندوق ملی را در چارچوب قانون، اعطای تسهیلات به سرمایه‌گذاری‌‌‌های برقی دانست. وزیر نیرو احداث نیروگاه را برای صنایع سودآور عنوان کرد و افزود: تولید برق برای صنایع بزرگ میتواند حتی سودآورتر از تولید محصولات آنها باشد، ما تجربه موفق بورسی کردن صنعت سیمان را در صنعت برق اجرایی خواهیم کرد و با اطمینان می‌‌‌گویم سرمایه‌گذاری در صنعت برق پرسود خواهد بود. وزیر نیرو در این باره تصریح کرد: صندوق توسعه ملی در این خصوص به وظایف خود عمل نکرده و به دلیل عملکرد یکی، دو نیروگاه از وظایف خود در زمینه تامین منابع برای سرمایه‌گذاری در صنعت برق سرباز می‌‌‌زند. وی با تاکید بر اینکه بدون ایجاد ظرفیت‌‌‌های جدید در صنعت برق نمی‌‌‌توان شاهد رشد دیگر صنایع بود، ادامه داد: با حمایت دولت، سرمایه‌گذاری از محل صندوق توسعه ملی باید ادامه یابد. محرابیان ادامه داد: توسعه سرمایه‌گذاری در انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر نیز سیاست دولت است، مصوبات خوبی در این باره گرفته‌‌‌ایم و چندی پیش یک‌مناقصه سراسری در این زمینه برگزار شد.
خبر اجرای پروژه مطالعاتی بهره‌‌‌برداری از آب‌‌‌های ژرف در سیستان هم موضوع مهم دیگری بود که محرابیان آن را تایید کرد. وزیر نیرو درباره توسعه آب‌‌‌های ژرف با بیان اینکه با افراط و تفریط در موضوع بهره‌‌‌برداری از آب‌‌‌های ژرف مخالف هستیم، گفت: در این باره نباید افراط و تفریط صورت گیرد. شورای راهبری بهره‌‌‌برداری از آب‌‌‌های ژرف با حضور معاونت فناوری ریاست‌جمهوری، موسسه تحقیقات آب و شرکت مهندسی مدیریت آب و فاضلاب کشور در این خصوص فعال بوده و همزمان با پیشبرد طرح‌‌‌های مطالعاتی، پروژه تحقیقاتی استحصال آب ژرف در سیستان اجرایی می‌شود. وی اضافه کرد: حفظ محیطزیست برای ما یک اصل است و در این خصوص به شرایط زیستمحیطی، اقتصادی، علمی و سایر جنبه‌‌‌ها حتما توجه می‌‌‌کنیم. وزیر نیرو در بخشی از صحبت‌‌‌های خود، حمایت وزارتخانه متبوعش از طرح‌‌‌های توسعه مسکن را اعلام، اما تاکید کرد باید با توجه به منابع آب اجرایی شوند. محرابیان درباره طرح‌‌‌های توسعه افقی شهرها با توجه به محدودیت منابع انرژی گفت: تامین زیرساخت طرح‌‌‌های مسکن را از وظایف خود می‌‌‌دانیم و بر این اساس برق را به صورت نامحدود تامین می‌‌‌کنیم، فاضلاب را نیز به همین شکل با توجه به مباحث زیستمحیطی پیش خواهیم برد؛ اما طرح‌‌‌های توسعه باید با توجه به منابع آب شروع شوند. وزیر نیرو سنکرون برق ایران و روسیه را با توجه به تفاوت اقلیم ایران و این کشور بازی برد-برد دانست و اظهار کرد: در ماه‌‌‌های گذشته تست سنکرون موفقی انجام شد، در عین حال پروژه‌‌‌هایی در دستور کار ایران، جمهوری‌آذربایجان و روسیه قرار دارد که با اجرای آنها، سنکرون انجام خواهد شد. محرابیان از توافق رسمی با افغانستان بر سر حق‌آبه هیرمند هم خبر داد.
