سه رکن توسعه پایدار انرژی

همچنین در بخش توسعه انرژی‌های تجدید‌پذیر -که یکی از ستون‌های برنامه «هدف توسعه پایدار۷ » است- رشد قابل‌توجهی حاصل شد که البته ارزیابی‌ها نشان می‌دهد در راستای نیل به اهداف تعیین شده تا سال ۲۰۳۰ باید شتاب این رشد با تلاش بیشتر افزایش یابد. این گزارش یادآور می‌شود که نتایج بررسی‌ها و تجربیات کشورهای موفق نشان می‌دهد که راهکارهایی ‌مانند درک اهمیت تعهد سیاسی و برنامه‌ریزی‌های بلند‌مدت در حوزه انرژی، افزایش جذب سرمایه‌های بخش خصوصی و معرفی و حمایت از مشوق‌های به‌کارگیری فناوری‌های پاک از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار برای تضمین اجرایی شدن اهداف برنامه «هدف پایدار توسعه ۷» هستند.  به‌گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد»، براساس روال سال‌های گذشته، پنج سازمان بین‌المللی «بانک جهانی»، «آژانس بین‌المللی انرژی»، «آژانس بین‌المللی انرژی تجدید‌پذیر»، «سازمان بهداشت جهانی» و «سازمان داده‌های سازمان‌ملل» گزارشی را تحت عنوان «گزارش پیشرفت انرژی ۲۰۱۹» منتشر کرده که در آن به میزان پیشرفت‌های ایجادشده در راستای اهداف برنامه هدف توسعه پایدار سازمان‌ملل در حوزه انرژی پرداخته است. در این گزارش آمده است: براساس آخرین داده‌ها، جهان درحال پیشرفت به‌سوی دستیابی به چشم‌انداز تعیین‌شده در برنامه «هدف توسعه پایدار ۷ (SDG)» است؛ اگرچه ممکن است با توجه به نرخ رشد کنونی در ضرب‌الاجل لحاظ‌شده تا سال ۲۰۳۰، به تمامی اهداف برنامه مزبور دست نیافت.

بخش ۱-۷ این برنامه بر تضمین دستیابی جهانی به خدمات انرژی ارزان، قابل اطمینان و نوین تاکید دارد. بخش ۱-۱-۷ تمرکز خود را بر افزایش جمعیتی که می‌توانند به برق دستیابی داشته باشند، معطوف ساخته است. به‌علاوه بخش ۲-۱-۷ افزایش دسترسی افراد را به سوخت و فناوری پاک برای آشپزی قرار داده است.

هدف ۲-۷ آن است تا به‌طور تدریجی سهم انرژی‌های تجدید‌پذیر را در مجموع منابع تولید انرژی جهان افزایش دهد. اما هدف ۳-۷ برآن است تا بهره‌وری در زمینه انرژی را به دوبرابر برساند. طی سال‌های گذشته جهان شاهد افزایش سهم دسترسی افراد به برق در برخی از کشورها به‌ویژه هند، بنگلادش و کنیا بود. درنتیجه، جمعیت جهانی که اکنون به برق دسترسی ندارند از ۲/ ۱ میلیارد نفر در سال ۲۰۱۰، به ۸۴۰ میلیون نفر در سال ۲۰۱۷ کاهش یافت. بخش اعظمی از افرادی که کماکان به برق دسترسی ندارند، به‌طور روزافزونی در کشورهای جنوب صحرای بزرگ آفریقا ساکن هستند. در عین حال جمعیت بدون دسترسی به راهکاری پاک برای پخت غذا در سال ۲۰۱۶ نزدیک به ۳ میلیارد نفر بود که در آسیا و آفریقا قرار داشتند. استفاده گسترده از فناوری‌ها و سوخت آلاینده برای آشپزی همچنان موجب نگرانی‌های سلامتی و اجتماعی جدی شده است.

ازسوی دیگر انرژی‌های تجدید‌پذیر ۵/ ۱۷ درصد از مجموع مصرف انرژی در جهان را به خود اختصاص می‌دهند. در همین زمان استفاده از منابع انرژی‌های تجدید‌پذیر برای تولید برق به سرعت در حال افزایش است، در‌حالی که این منابع انرژی در زمینه‌های گرما و حمل‌و‌نقل سهم کمتری را به خود اختصاص داده‌اند. در دوره کنونی افزایش تدریجی مضاعفی در استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر برای ارزانی و پایداری سیستم‌های انرژی مورد نیاز خواهد بود. در نهایت در مبحث بهره‌وری، شدت انرژی در سال ۲۰۱۶، برابر با ۱/ ۵ مگاژول برای هر دلار بوده است. پیشرفت‌ها در زمینه بهره‌وری انرژی طی سال‌های گذشته باتوجه به سیاست‌های مستحکم در برخی از قدرت‌های اقتصادی نظیر چین، رشد مداومی را تجربه کرده است. اگرچه نرخ جهانی توسعه در شدت انرژی همچنان کمتر از میزان تعیین شده براساس هدف ۳-۷ است. همچنین ارزیابی‌ها نشان از آن دارد که توسعه معیار شدت انرژی طی سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ اندکی کند شده است.  این گزارش تاکید می‌کند که تلاش‌های مضاعف در راستای تضمین پیشرفت نه‌تنها در برنامه ۷، بلکه برنامه جامع هدف توسعه پایدار الزامی خواهد بود. به‌طور خاص، برنامه ۷ و کاهش آلاینده‌های آب‌و‌هوایی به‌عنوان بخش دیگری از برنامه جامع هدف توسعه پایدار ارتباطی نزدیک با یکدیگر دارند و مکمل هستند. بنابر سناریو‌هایی که توسط آژانس بین‌المللی انرژی و آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدید‌پذیر مطرح شده‌اند، سرمایه‌گذاری در بخش انرژی مربوط به تمام اهداف برنامه هدف توسعه پایدار ۷ باید برای نیل به این اهداف تا دو برابر افزایش یابند. بین‌ سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۳۰، میانگین سالانه سرمایه‌گذاری باید به ۵۵ میلیارد دلار در زمینه توسعه دستیابی به انرژی، ۷۰۰ میلیارد دلار برای افزایش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و ۶۰۰ میلیارد دلار درجهت بهبود بهره‌وری انرژی برسد. این گزارش پیشنهادهایی را برای رشد شتاب در پیاده‌سازی اهداف منظور شده در برنامه ۷ مطرح می‌کند؛ بنابراین گزارش درک اهمیت تعهد سیاسی و برنامه‌ریزی‌های بلند‌مدت در حوزه انرژی، افزایش جذب سرمایه‌های بخش خصوصی و معرفی و حمایت از مشوق‌های به‌کارگیری فناوری‌های پاک از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار برای تضمین موفقیت در این مسیر خواهد بود. براین اساس، در زمینه مجموع استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر، چین، هند و آمریکا به ترتیب در رتبه‌های نخست در جهان قرار دارند. ایران نیز توانسته تا در این حوزه خود را به رتبه نوزدهم و یک پله بالاتر از عربستان برساند. این درحالی است که در زمینه به‌کارگیری انرژی‌های تجدید‌پذیر برای تولید گرما این رتبه‌بندی با تغییراتی مواجه می‌شود. در این آمار، هند، چین و نیجریه رتبه‌های برتر را به خود اختصاص می‌دهند و آمریکا در رتبه چهارم جای دارد. ایران نیز باردیگر با سبقت گرفتن از عربستان در همان رده نوزدهم قرار گرفته است. همچنین به گفته این گزارش، معیار شدت انرژی در ایران و برزیل که از کشورهای پرمصرف انرژی در جهان محسوب می‌شوند، با روند نزولی در سال‌های اخیر مواجه شده است که عامل عمده آن شرایط اقتصادی این دو کشور است.  داده‌های این گزارش در زمینه سهم انرژی‌های تجدید‌پذیر در مجموع نهایی انرژی استفاده‌شده برای ایران نشان می‌دهند باوجود آنکه در سال ۱۹۹۰ این سهم برای ایران ۲/ ۱ درصد بوده است بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ این میزان به ۹/ ۰ درصد کاهش یافته است. با این حال انرژی‌های تجدیدپذیر توانسته‌اند که در سال ۲۰۱۶، اندکی وضعیت خود را در ایران بهبود ببخشند و یک درصد از مجموع انرژی مصرفی را تولید کنند. از این میزان، ۳/ ۰ درصد از سوخت‌های زیستی و ۷/ ۰ درصد را انرژی برق‌آبی تشکیل داده‌اند.