خیز نیروگاه‌سازان خارجی به‌سوی ایران

دنیای اقتصاد: بلومبرگ روز گذشته از حضور سرمایه‌گذاران سوئیسی به منظور ساخت یک نیروگاه جدید در ایران خبر داد؛ این برای چندمین‌بار بعد از اجرای برجام است که رسانه‌ها از ورود سرمایه‌گذاران خارجی به حوزه نیروگاهی ایران خبر می‌دهند. بعد از رسانه‌ای شدن قرارداد ساخت یک نیروگاه برق خورشیدی به‌دست سرمایه‌گذارانی از ایتالیا و سوئیس از یک سو و ساخت یک نیروگاه سیکل ترکیبی از سوی ترکیه، این سومین قرارداد مهم در صنعت نیروگاهی ایران است.

تقاضای برق در برنامه ششم

بر اساس برآوردهای وزارت نیرو، برای تامین تقاضای برق در طول برنامه پنج ساله ششم توسعه، لازم است به‌طور متوسط سالانه ۵ هزار و ۲۰۰ مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور افزوده شود. این در حالی است که ضعف اقتصاد صنعت برق و ناتوانی در جذب منابع باعث شده است سرمایه‌گذاری برای احداث نیروگاه در کشور در سال‌های اخیر کاهش داشته و تحقق اهداف با مشکل مواجه شود. وزارت نیرو برای تحقق این اهداف به جذب سرمایه‌های خارجی روی‌آورده است که به شرط رعایت الزامات و ملاحظات آن، می‌تواند گامی روبه جلو و موثر در تامین برق کشور باشد. برق زیرساختی حیاتی به‌شمار می‌رود که تامین پایدار آن اهمیت بسیار بالایی در رفاه عمومی جامعه و توسعه صنعتی و اجتماعی کشور دارد. مراجعه به آمارها نشان می‌دهد که میزان تقاضای برق کشور تاکنون روند افزایشی داشته است، به نحوی که حداکثر نیاز (پیک) مصرف برق کشور به‌صورت میانگین در ۱۰ سال گذشته سالانه ۵/ ۴ درصد رشد داشته و در سال گذشته به بیش از ۵۰ هزار مگاوات رسید. به موازات این افزایش مصرف، میزان ظرفیت تولید برق کشور نیز به‌صورت میانگین سالانه ۱/ ۶درصد رشد داشته و به ۷۴ هزار و ۱۰۳مگاوات در سال۹۴ رسید. بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، ایران در سال ۲۰۱۲ از نظر میزان ظرفیت تولید برق رتبه اول در منطقه و رتبه چهاردهم را در جهان داشته است.

عدم توازن در توسعه صنعت برق

با این وجود، توسعه نیروگاه‌های کشور در سال‌های اخیر متناسب با نیاز نبوده و به‌رغم اینکه قرار بود در طول سال‌های برنامه پنجم توسعه به ظرفیت تولید برق کشور ۲۵ هزار مگاوات اضافه شود، ولی بخش قابل توجهی از این میزان محقق نشده است. ظرفیت نیروگاهی افزوده شده در سال ۹۴ معادل ۹۴۱ مگاوات و نشان‌دهنده رشد ۳/ ۱ درصدی نسبت به سال ۹۳ است که رقم بسیار پایینی به‌شمار می‌رود. بر اساس برآوردهای وزارت نیرو در برنامه ششم توسعه، مقرر شده است ۲۶ هزار مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور افزوده شود که نیاز به افزایش میانگین سالانه ۵ هزار و ۲۰۰ مگاوات را نشان می‌دهد. طبق تبصره «۱» بند «ب» ماده (۳) قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، وزارت نیرو نمی‌تواند بیش از ۲۰ درصد ارزش فعالیت‌ها در بازار نیروگاهی کشور را در اختیار داشته باشد، بنابراین برای تامین ظرفیت مورد نیاز، لازم است از ظرفیت بخش غیردولتی استفاده کند که به این منظور مشوق‌هایی را برای سرمایه‌گذاران بخش غیردولتی در نظر گرفته است. با این وجود به دلیل ضعف اقتصاد صنعت برق و ناتوانی وزارت نیرو در تامین منابع مالی، این وزارتخانه نتوانسته است تعهدات خود را نسبت به سرمایه‌گذاران داخلی به‌ویژه در سال‌های اخیر انجام دهد و افزایش ظرفیت با استفاده از سرمایه‌گذاری داخلی با چالش مواجه شده است. وزارت نیرو در رویکرد اخیر خود به منظور تامین اهداف مدنظر، توجه خود را به جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای افزایش ظرفیت نیروگاهی کشور معطوف کرده است. در این شیوه سرمایه‌گذاری، موضوع اصلی تامین منابع مالی با منشا خارجی است که می‌تواند توسط بخش غیردولتی داخلی یا خارجی صورت پذیرد. تاکنون در برخی نیروگاه‌های داخلی مانند نیروگاه جنوب اصفهان تامین مالی از منابع خارجی توسط بخش داخلی صورت پذیرفته است. جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند گامی روبه جلو و موثر در تامین نیاز برق کشور باشد، به شرط اینکه الزامات و ملاحظات آن از جوانب مختلف بررسی و رعایت شود.

سه قرارداد پسابرجامی

در دوره پسابرجام سه قرارداد مهم با نیروگاه‌سازان خارجی منعقد شده است. اولی احداث نزدیک به ۵ هزار مگاوات نیروگاه سیکل ترکیبی با راندمان ۵۸ درصد به ارزش ۳ میلیارد دلار از سوی شرکت یونیت‌اینترنشنال ترکیه در ایران است. این قرارداد از نوع ساخت، مالکیت و بهره‌برداری (BOO) است که در آن قرار است برق تولیدی از سوی این شرکت به مدت ۶ سال در قالب هزینه تبدیل انرژی به‌صورت تضمینی خریداری شود و پس از آن، برای فروش در بازار آزاد عرضه خواهد شد. این پروژه یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های واگذار شده به بخش خصوصی به‌صورت یکجا در تاریخ صنعت نیروگاهی جهان به‌شمار می‌رود. دوم، قرارداد ساخت بزرگ‌ترین نیروگاه برق خورشیدی ایران به ارزش تقریبی ۴۰ میلیون یورو با سرمایه‌گذارانی از ایتالیا و سوئیس است. بر این اساس قرار است این نیروگاه برق خورشیدی با ظرفیت و توان تولید ۳۰ مگاوات در استان خراسان شمالی از سوی سرمایه‌گذار خارجی طراحی، ساخت، نصب و راه‌اندازی شود. سومی که روز گذشته (چهارشنبه) رسانه‌ای شد توافق با سوئیس به منظور ساخت یک نیروگاه بادی ۲۷۰ مگاواتی است. بر اساس گزارشی که بلومبرگ منتشر کرد، گروه بین‌المللی «مسی» سوئیس موافقت‌نامه‌ای را با دولت ایران به منظور ساخت یک مجتمع تولید برق بادی به ارزش ۷۵۰ میلیون یورو (۸۳۹ میلیون دلار) امضا کرده است. بر اساس بیانیه‌ای که از سوی این شرکت سوئیسی صادر شده، این پروژه که در کوه‌های شمال ایران واقع شده، با ظرفیت تولید ۲۷۰ مگاوات برق احداث خواهد شد. به گفته جرمیا جوزی، رئیس شرکت «مسی»، عملیات تست توربین‌ها در این منطقه در حال انجام است.

جوزی گفت: «ایران از نظر تاریخی در مقطع بسیار مهمی قرار دارد؛ رشد قابل‌توجهی در انتظار این کشور است. آنها می‌توانند طی ۵ سال حداقل به میزان ۲۰ سال دستاورد تکنولوژیک داشته باشند.» پس از لغو تحریم‌ها در ماه ژانویه، تهران شاهد حضور حداقل ۱۵۰ هیات تجاری خارجی بوده است. مقامات ایرانی به دنبال جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر هستند. حمید چیت‌چیان، وزیر نیرو ایران گفته، تولید انرژی‌های پاک در کشور به ایران اجازه می‌دهد تا مقدار بیشتری از سوخت‌های فسیلی خود را به خارج صادر کند. شرکت «مسی»، قراردادی ۵ ساله برای خرید برق با تعرفه ثابت با وزارت نیرو ایران منعقد کرده است. جوزی گفت: انتظار دارم به محض اینکه ما خودمان را اثبات کردیم، این قرارداد تمدید شود. جوزی گفت: شرکت «مسی» که قراردادی برای ساخت یک نیروگاه ۱۰۰ مگاواتی ترکیبی حرارتی گازسوز با ایران دارد، این پروژه را از طریق انتشار اوراق قرضه و بورس تامین اعتبار خواهد کرد.

وی انتظار دارد که به محض پیشرفت کار نیروگاه بادی، شرکت مسی موافقت‌نامه‌هایی برای ساخت نیروگاه‌های تجدیدپذیر دیگر به ظرفیت ۵۰۰ مگاوات در ایران منعقد کند. شرکت مسی قصد دارد تا اواسط سال آینده میلادی قرارداد احداث یک گیگاوات نیروگاه برق پاک در ایران امضا کند که انرژی آنها از طریق باد و خورشید تامین خواهد شد.