کلید رشد بنگاه‌های کوچک در آمریکا

گروه صنعت و معدن: کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط امروز در بیشتر اقتصادهای جهان جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند. رسیدن به این جایگاه نیز بی‌شک با پشتوانه برنامه‌های حمایتی و پشتیبانی برای این بنگاه‌ها بوده است. زیرا بنگاه‌های کوچک برخلاف بنگاه‌های بزرگ توانایی دستیابی به انواع روش‌های تامین مالی و قدرت چانه زنی برای تامین اعتبار را ندارند و نیازمند حمایت از سوی نهادهای دولتی و حاکمیتی هستند.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی الگوی تامین مالی کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط در آمریکا را بررسی کرده است. براساس گزارش معاونت پژوهش‌های اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس، ایالات متحده آمریکا محل تولد و رشد عمده ترین شرکت‌های نوظهور (استارت آپ) و بزرگ دنیا نظیر اپل، گوگل، مایکروسافت، آمازون و استارباکس است. ویژگی این شرکت‌ها آن است که همگی در سال‌هایی نه چندان دور، کوچک بوده‌اند و در یک محیط نهادی مناسب، رشد کرده و بسیار بزرگ شده‌اند. در این گزارش، تجربیات حمایت از تامین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط در آمریکا مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد قوانین جامع و ویژه و نهاد دولتی که متولی اجرای این قوانین و سیاست‌ها بوده است، طی سال‌های متمادی حمایت‌های همه‌جانبه‌ای از رشد کسب‌و‌کارهای کوچک در ایالات متحده آمریکا داشته‌اند.

ویژگی‌های نظام حمایتی کسب‌و‌کارهای کوچک در ایالات متحده آمریکا را می‌توان توجه به ابعاد قانونی، مقرراتی، سازمانی، برنامه‌ای و عملیاتی در حمایت از بنگاه‌های کوچک، ایجاد بستر مناسب رقابت، کمک به آموزش و تحقیق و توسعه این بنگاه ها، اجازه و تسهیل ورود به پروژه‌های پیمانکاری دولتی یا مدل ایجاد زنجیره همکاری شرکت‌های بزرگ و کوچک، طراحی و اجرای برنامه‌های مختلف اعطای وام با هدایت و نظارت یک سازمان مشخص، تخفیف‌های مالیاتی هدفمند برای سرمایه‌گذاری در این بنگاه‌ها و در نهایت ایجاد نهادهای مالی و سرمایه‌گذاری غیربانکی برای حمایت از سرمایه‌گذاری بنگاه‌های کوچک برشمرد.

نتایج مطالعه تجربه ایالات متحده آمریکا نشان می‌دهد، حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط در محورهای زیر از اهمیت زیادی برخوردار بوده که می‌تواند به‌عنوان ابعاد و محورهای سیاست‌گذاری در حمایت از بنگاه‌های کوچک در ایران با لحاظ ویژگی و تفاوت‌های اقتصادی، اجتماعی و نهادی ایران مورد توجه قرار گیرد: ۱- ضرورت وجود نظام قانونی جامع برای تامین مالی کسب وکارهای کوچک، ۲- ضرورت وجود یک نهاد اجرایی حمایتی (سازمان فرابخشی) برای کسب‌و‌کارهای کوچک یا ماموریت‌های مشخص، ۳- توجه به سیاست‌گذاری میان مدت در توسعه روش‌های تامین مالی غیربانکی (صندوق‌های سرمایه‌گذاری کسب‌و‌کارهای کوچک و سایر نهادهای سرمایه‌گذاری خطرپذیر)، ۴- ضرورت افزایش سرمایه بانک‌ها مشروط به اعطای تسهیلات به کسب‌و‌کارهای کوچک با توجه به بانک محور بودن نظام مالی در ایران.

بررسی تجربه کشور آمریکا در سازوکارهای حمایتی درخصوص تامین مالی کسب‌و‌کارهای کوچک حاکی از توجه ویژه به حمایت از این بنگاه‌ها است. این در حالی است که اقتصاد آمریکا به داشتن بنگاه‌های بزرگ و چندملیتی و نقش پررنگ آنها در اقتصاد این کشور مشهور هستند؛ ولی این مساله موجب غفلت از رشد بنگاه‌های کوچک نشده است. یکی از اقدامات این کشور در زمینه حمایت از بنگاه‌های کوچک تاسیس اداره کسب‌و‌کارهای کوچک به‌عنوان سازمان خاص متولی حمایت و توسعه کسب‌و‌کارهای کوچک است که در زمینه‌های مختلفی فعالیت دارد. یکی از این برنامه‌ها اعطای وام است. کلیدی‌ترین فاکتور مشمولیت این وام براساس نظر سازمان ویژگی مالکیت آن و محلی است که کسب‌و‌کار در آن فعالیت می‌کند. در واقع این سازمان مشخص نمی‌کند که کدام کسب‌و‌کارها مشمول دریافت این نوع وام هستند، بلکه در شرایط ذکر شده تنها معلوم می‌کند کدام کسب‌و‌کارها مشمول آن نیستند. صدور ضمانت‌نامه‌ها یکی دیگر از اقدامات این سازمان است. این برنامه به پیمانکاران کسب‌و‌کارهای کوچک که نمی‌توانند ضمانتی را از طریق کانال‌های تجاری معمول به دست آورند، کمک می‌کند. وام‌های حوادث، وام‌های مستغلات و تجهیزات از دیگر وام‌های اعطایی این سازمان است. از دیگر روش‌ها و راهکارهای حمایتی و تامین مالی در این کشور می‌توان به برنامه کمک‌های بلاعوض دولتی اشاره کرد. این کمک کاملا براساس مالیات دلاری خود متقاضی تامین می‌شود و در نتیجه نیاز به گزارش‌دهی دقیق برای اطمینان از صرف کردن پول به شکل صحیح دارد و در ابتدای شروع کسب‌و‌کار نیز داده نمی‌شود.

کمک بلاعوض تحقیقاتی برای کسب‌و‌کارهای کوچک دیگر روش حمایتی است. چنانچه کسب وکار کوچک در زمینه تحقیق و توسعه فعال باشد، امکان اعطای کمک‌های بلاعوض دولت فدرال تحت برنامه‌های تحقیق نوآوری کسب‌و‌کار کوچک و انتقال فناوری کسب‌و‌کار کوچک وجود دارد. ایجاد شرکت‌های سرمایه‌گذاری کسب وکارهای کوچک از دیگر اقدامات انجام شده در آمریکا است. این شرکت‌ها به دنبال ایجاد ساختار سرمایه‌گذاری دولتی-‌‌‌‌ خصوصی برای کمک به پر کردن شکاف میان دسترسی به سرمایه و تامین نیازهای مالی کسب وکارهای کوچک است. در دسترس بودن آمار عملکرد تامین مالی و حمایت از کسب‌و‌کارهای کوچک یکی دیگر از مزیت‌های این کشور است. علاوه بر آمار جزئی‌تر درخصوص تامین مالی این بنگاه ها، آمار نقش بنگاه‌های کوچک در کل اقتصاد نیز در دسترس است. بنگاه‌های کوچک و متوسط (کمتر از ۵۰۰ کارکن) دارای سهم ۹۹ درصدی از کل بنگاه ها، سهم ۴۶ درصدی از تولید بخش خصوصی، سهم ۶۴ درصدی از ایجاد اشتغال جدید و سهم ۴۳ درصدی از کل حقوق و دستمزد پرداختی در بخش خصوصی هستند. براساس این گزارش، با توجه به نقش ویژه کسب وکارهای کوچک در ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی به نظر می‌رسد که یکی از بهترین شیوه‌ها برای ایجاد تحول و توسعه همه جانبه اقتصادی و اجتماعی کشور، توجه خاص همه سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان، نهادهای قانون‌گذاری و اجرایی کشور به اهمیت و نقش این دسته از بنگاه‌ها و حمایت همه جانبه از آنها با توجه به تجارت جهانی باشد.