نه «پرواز مستقیم» است، نه «اتوبوس مناسب»
نقطه ضعف توریسم اصفهان
عکس: مریم رضایی
. ۱۱هزار و ۵۰۰ کیلومتر راه در استان اصفهان وجود دارد که با توجه به موقعیت ویژه جغرافیایی، به‌‌‌عنوان چهارراهی ترانزیتی رتبه نخست حمل بار و رتبه سوم حمل مسافر را در کشور، به خود اختصاص داده است. استانی که با بالاترین ظرفیت در زمینه گردشگری مطرح است و قطعا باید دارای شرایط حمل‌‌‌ونقلی مناسب جاده‌‌‌ای، ریلی و هوایی باشد؛ اما متاسفانه به دلیل نواقص و ایراداتی نتوانسته است از این قابلیت به‌‌‌طور کامل استفاده کند. حال‌‌‌آنکه برای رهایی از وابستگی به نفت و جدایی از اقتصاد تک‌‌‌محصولی، بهره‌‌‌مندی از صنعت توریسم بسیار مورد تاکید قرار دارد. براین اساس توجه به حملونقل که از پایه‌‌‌های اصلی صنعت توریسم است بسیار ضروری بوده زیرا بدون فراهم‌‌‌سازی زیرساخت‌‌‌های حملونقل، به صنعت گردشگری هم نمی‌توان اتکا کرد. در واقع گردشگری بدون بهبود و توسعه گسترده شبکه حمل‌‌‌ونقلی امکان‌‌‌پذیر نیست زیرا دسترسی یا عدم‌دسترسی، می‌تواند موجب اتصال یا انفصال از مبدأ به مقصد شود. به‌‌‌علاوه جاذبه‌‌‌های گردشگری زمانی توسعه می‌‌‌یابد که قابل‌‌‌دسترسی شود و این وابستگی مستقیم به شرایط حمل‌‌‌ونقلی مناسب، مطمئن، راحت و سریع و ارزان به آن منطقه دارد. چه‌‌‌بسا توسعه صنعت گردشگری مدرن، مرتبط با پیشروی‌‌‌های صنعت حملونقل، علوم و فنون و به‌‌‌نوعی توسعه وسایل و تسهیلات و تاسیسات زیربنایی برای مسافرت است.
در مجموع، حملونقل یک عنصر اساسی از تجربه گردشگر است که بعضی از کارشناسان آن را به‌‌‌عنوان یک مکمل برای صنعت توریسم قلمداد می‌کنند. گفته میشود میان حملونقل و گردشگری پیوندی دوجانبه وجود دارد که نمی‌توان از آن چشم‌‌‌پوشی کرد و این ارتباط از کوچک‌ترین سفرها آغاز شده تا مسافرت‌‌‌های بین‌المللی که قطعا سهم حملونقل پررنگ‌‌‌تر هم میشود. طبق آمار در سال‌های گذشته بیش از نیمی از گردشگران بین‌المللی مسافرت خود را از طریق خطوط هوایی انجام داده‌‌‌اند، ۴۱درصد از مسافرت‌‌‌ها از طریق جاده‌‌‌ها، ۲درصد از طریق حملونقل ریلی و ۶درصد نیز از طریق راه‌‌‌های آبی انجام گرفته است. روندهای اخیر نشان می‌دهند که سرعت رشد مسافرت‌‌‌های هوایی از سایر روش‌های مسافرت بیشتر بوده است و سهم آن رو به افزایش است. به‌‌‌این‌‌‌ترتیب، مهم‌ترین وسیله حملونقل در صنعت گردشگری هواپیما، پس از آن خودرو یا ماشین است که برای مسافت‌‌‌های کوتاه و درصورتی که محدودیت زمانی و فاصله‌‌‌ای وجود نداشته باشد، بسیاری از گردشگران به دلیل صرفه اقتصادی سفر با این وسیله نقلیه را ترجیح می‌دهند. سفرهای ریلی هم در رده بعدی قرار دارد. شیوه‌‌‌ای قدیمی که امروزه باوجود فناوری‌‌‌های پیشرفته، قطارهای مافوق سرعت با هواپیماها و خودروها رقابت می‌کنند.
اما قایق‌‌‌سواری هم روشی دیگر است که چندان استقبالی از آن نمی‌شود؛ این وسیله از گران‌‌‌ترین وسایل حملونقل در گردشگری محسوب میشود و تنها ۶درصد از کل را در برمی‌گیرد.
و حالا در اصفهان به‌‌‌عنوان یک مقصد گردشگرپذیر و پرجاذبه مسافران از چه روش‌هایی برای جابهجایی استفاده می‌کنند؟ و آیا زیرساخت‌‌‌های مناسب حمل‌‌‌ونقلی برای ورود و خروج به این استان فراهم است؟
بدون شک، افرادی که قصد سفر به این استان را دارند از داخلی تا خارجی، قبل از ورود به شرایط جابهجایی خود می‌‌‌اندیشند؛ اینکه چگونه به مقصد برسند و چگونه از آن خارج شوند؟
گردشگران خارجی که به ایران می‌‌‌آیند همواره اصفهان را به‌‌‌عنوان یکی از مقاصد اصلی خود برمی‌‌‌گزینند. ازاین‌‌‌رو کیفی‌‌‌سازی خدمات و توسعه زیرساخت‌‌‌هایی مانند حملونقل بر مبنای پذیرش هرچه بیشتر گردشگران سایر نقاط جهان باید فراهم باشد. اما مسوولان و کارشناسان گردشگری استان براین باورند که به این مهم توجه زیادی نشده و همین ضعف، موجب از دست رفتن بسیاری از فرصت‌‌‌های گردشگری در اصفهان بوده است. به گفته کریم بیگی، رئیس جامعه هتلداران اصفهان مهم‌ترین کمبودی که در زمینه صنعت گردشگری اصفهان وجود دارد نبود پروازهای مستقیم به بسیاری از کشورهاست.
به‌‌‌ویژه کشورهای عربی با توجه به اینکه بیشترین استقبال از سوی کشورهای همسایه عربی میشود به دلیل تفاوت نرخ ارز و به‌‌‌صرفه بودن سفر به ایران برای مباحثی مانند گردشگری سلامت و... اما فقدان پروازهای مستقیم، موجب بی‌‌‌تمایلی این مسافران به اصفهان میشود. وی تاکید می‌کند: حتی در پروازهای داخلی به اصفهان، هم کمبود وجود دارد به‌‌‌طوری که مسافری که مصمم است از استان دیگر هم به اصفهان بیاید با نبود پرواز مواجه میشود.
پس از ارجحیت سفرهای هوایی به‌‌‌خصوص برای مسافران خارجی حملونقل جاده‌‌‌ای نقش عمده‌‌‌ای در رونق گردشگری دارد؛ اما سیستم حملونقل درون‌‌‌شهری و برون‌‌‌شهری در ایران و اصفهان برای گردشگران چندان مطلوب نیست. حتما وسیله حملونقل عمومی که برای گردشگران مورداستفاده قرار می‌گیرد به‌‌‌غیر از کیفیت و سلامت فنی، باید ظاهری زیبا هم داشته باشد به‌‌‌علاوه امکاناتی چون سیستم گرمایش و سرمایش مناسب از مواردی است که معمولا نبود آن موجب شکایت مسافران میشود.
محمدعلی صلواتی، معاون حملونقل جاده‌‌‌ای اداره کل راهداری و حملونقل جاده‌‌‌ای استان اصفهان مشکلات امروزی صنعت حملونقل را به شرایط دوران کرونا مرتبط می‌‌‌داند.
زیرا محدودیت‌های ناشی از این ویروس موجب کاهش حجم تقاضا برای سفر شد و آسیب شدیدی بر این صنعت وارد آمد به‌‌‌طوری که این شرایط، موجب خروج بخشی از ناوگان حمل‌‌‌ونقلی از این حوزه شد. وی می‌‌‌افزاید: اما با اتمام دوران کرونا و بازگشت تقاضا به صنعت حملونقل با افزایش بالای هزینه‌‌‌های تعمیرات و نگهداری اتوبوس‌‌‌ها و عدم‌واردات ناوگان مسافربری روبه‌رو شدیم که این موضوع بر سفرهای جاده‌‌‌ای و سرگردانی مسافران تاثیر داشته است. به گفته این مسوول بر اساس مصوبه‌‌‌ای قرار است ۲هزار دستگاه ناوگان مسافربری با سن کمتر از پنج سال وارد شود؛ این‌‌‌گونه دوباره مسافرت‌‌‌های جاده‌‌‌ای رونق خواهد گرفت. سفرهای ریلی بخش دیگری از حوزه حمل‌‌‌ونقلی را شامل میشود؛ موضوعی که وجود آن برای استان اصفهان بسیار ضروری است. احتمالا دلیل آنکه در دهه ۸۰ تصمیم گرفته شد که بین اصفهان، قم و تهران مسیری ریلی احداث شود هم آن بود که این سه نقطه از متراکم‌‌‌ترین و پر‌مسافرترین کریدورهای مسافربری کشور محسوب می‌‌‌شوند و این ارتباط ریلی موجب میشود مسیر حدود ۴۱۰ کیلومتری اصفهان تا تهران در کمتر از دو ساعت و بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ دقیقه طی شود. حتی ادعا میشود قطعا قطار سریع‌‌‌السیر رقیب جدی برای هواپیما خواهد بود.
اما در طول این سال‌ها موانعی وجود داشته که موجب تاخیر در اجرای این پروژه شده است و اکنون بر اساس اظهارات وزیر راه و شهرسازی هنوز هم نمی‌توان زمان مشخصی برای بهره‌‌‌برداری از این پروژه اعلام کرد، ولی نکته بااهمیت این است که به گفته این مسوول در دولت هیچ ابهامی برای پروژه قطار سریع‌‌‌السیر وجود ندارد و این کار را در دولت سیزدهم به اتمام خواهیم رساند.
با بهره‌‌‌برداری از این طرح تا ۲۰ میلیون مسافر در سال در این مسیر جابه‌‌‌جا می‌‌‌شوند و دسترسی استان‌‌‌های هم‌‌‌جوار مانند چهارمحال و بختیاری، یزد و فارس به پایتخت بسیار تسهیل میشود.
همچنین کاهش مهاجرت از شهر، دیگر ویژگی این قطار پرسرعت است که از مهاجرت نخبگان هم جلوگیری می‌کند؛ زیرا یکی از مشکلات اصفهان این است که افرادی که با پایتخت ارتباط تجاری - اقتصادی دارند به دلیل محدودیت وسیله نقلیه و حملونقل و محدودیت پروازها به تهران، مجبور به مهاجرت و سکونت در تهران می‌‌‌شوند.
از صنعت گردشگری پس از صنعت نفت و خودروسازی به‌‌‌عنوان سومین منبع درآمدزای جهان نام برده میشود. صنعتی که از پررونق‌‌‌ترین فعالیت‌‌‌های اقتصادی به‌شمار می‌رود به‌‌‌گونه‌‌‌ای که همه کشورهای دنیا با درک این حقیقت، درصدد بهترین استفاده از موقعیت‌‌‌های گردشگری خود هستند. و قابل‌‌‌تأمل آنکه توسعه تمام زیرمجموعه‌‌‌های این صنعت مانند گردشگری تفریحی، فرهنگی، طبیعی و تاریخی در وهله نخست نیازمند ارتقای سخت‌‌‌افزارهای موردنیاز مانند راه‌‌‌ها و زیرساخت‌‌‌های عبور و مرور است.
اما ایران با جایگاهی که در خاورمیانه دارد و به‌‌‌عنوان پلی میان سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا قرارگرفته است می‌تواند با در اختیار داشتن سیستم حملونقل متنوع و گسترده در سطح کشور، نظیر حملونقل هوایی، شبکه حملونقل ریلی و بهره‌‌‌گیری از ناوگان حملونقل جاده‌‌‌ای، زیرساخت‌‌‌های مناسبی را برای سرمایه‌گذاری، رشد و ارتقای صنعت گردشگری فراهم کند.
زیرا این صنعت نیاز به جابهجایی مسافر دارد و بدون وسیله مناسب حملونقل، ماهیتی ندارد؛ بنابراین فراهم کردن وسایل و سیستم جابهجایی مناسب و استاندارد، از مهم‌ترین ارکان توسعه صنعت گردشگری است.
چه‌‌‌بسا در طول این سال‌ها اگر به این مهم توجه بیشتری می‌‌‌شد امروز گردشگری ایران و استانی مانند اصفهان که سرشار از ویژگی‌‌‌های لازم برای جذب مسافر است در نقطه مطلوب خود قرار گرفته بود.
