مسیر توسعه شرکت دانشبنیان نفتوگاز سرو تشریح شد
نفوذ جهانی کاتالیست ایرانی
روایت صنعت کاتالیست کشور
نفت و گاز سرو به عنوان یک شرکت دانشبنیان و تولیدکننده انواع کاتالیستهای مورد استفاده در صنایع پتروشیمی، پالایش نفت و فولاد کشور شناخته می‌شود که از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به عنوان یکی از ۱۰ شرکت برتر دانشبنیان کشور به لحاظ پارامترهای رشد و توسعه، جذب نیروی انسانی و صادرات معرفی شده‌است. این شرکت علاوه بر رفع نیاز صنایع کشور به کاتالیست، توانسته است با ایجاد نزدیک به ۷۰۰ شغل در کشور و ارزآوری به میزان ۲۵ میلیون دلار طی دو سال اخیر نقش ارزنده‌ای در رفع سایه تحریمها از کشور ایفا کند. همان‌طور که در اخبار صنعت پتروشیمی ایران آمده است چند طرح پتروشیمی کشور با کاتالیستهای داخلی راه‌اندازی شده است، همچنین چند مجتمع پتروشیمی، پالایش نفت و فولاد جهان نیز با کاتالیستهای این شرکت دانشبنیان در حال فعالیت است.
در بدو ورود شرکت نفت و گاز سرو به عرصه تولید کاتالیست، فقط سه شرکت تولیدکننده کاتالیست یعنی شرکت جانسون متی انگلستان، هالدور تاپسو دانمارک و کلارینت آلمان در دنیا مطرح بودند و پس از شروع تحریمها علیه کشورمان، واحدهای مختلف پتروشیمی، پالایشگاهی و فولادی نگران تامین کاتالیست خود شده بودند که خوشبختانه سرو علاوه بر رفع نیاز داخل کشور توانست در بازارهای جهانی برای اقتصاد کشور نقش‌آفرین باشد. باتوجه به قرابت فرهنگی و نوع تفکر و بازارهای مستعد فعالیت، خاورمیانه، اوراسیا و آمریکای جنوبی، فعالیت صادراتی شرکت نفت و گاز سرو از این حوزه‌ها آغاز شد؛ به طوری که نخستین فعالیت های بازاریابی صادراتی و ایجاد زیرساخت های این شرکت از ۶ سال پیش در بازار روسیه آغاز شد تا اینکه اولین‌بار در سال ۹۸ این شرکت ایرانی توانست نخستین کاتالیستهای خود را به عراق و پس از آن به ونزوئلا صادر کند.
از مجموع ۷ کاتالیستی که در واحد آمونیاک عراق فعالیت دارد، ۶ کاتالیست مربوط به شرکت نفت و گاز سرو است. این موفقیت در شرایطی رخ داده است که همزمان با شرکت سرو شرکت‌های جهانی و رقبای بین‌المللی ما نیز در مناقصات عراق حضور داشتند. در ادامه از سال ۲۰۲۲ تقریبا سالانه ۷۰۰ مترمکعب کاتالیست به بازار روسیه صادر شده است که این صادرات در سال ۲۰۲۲ و در سال ۲۰۲۳ میزان ۲۵ میلیون دلار ارزآوری برای کشور داشته است. به واسطه فعالیت‌های صادراتی، شرکت نفت و گاز سرو به عنوان شریک استراتژیک کنفرانس تخصصی گاز سنتز و هیدروژن کشور روسیه دعوت شد و به ارائه آخرین دستاوردهای خود در زمینه تولید کاتالیست پرداخت. این همایش مهم‌ترین همایش صنعت پتروشیمی و پالایش نفت کشور روسیه به عنوان یکی از قطب‌‌های صنعت پتروشیمی جهان است.
کاتالیست ریفرمینگ با بخار آب سرآمد محصولات شرکت نفت و گاز سرو
شرکت سرو در حال حاضر بیش از ۳۰ نوع کاتالیست تولید می‌کند که تمامی آنها محصولات دانشبنیان بوده و از دانش پیچیده و بالایی برخوردار است؛ به طوری که می‌توان به کاتالیست سنتز متانول و کاتالیست هیدروژناسیون استیلن به عنوان استراتژیک‌ترین کاتالیستهای تولید شده توسط شرکت نفت و گاز سرو و استفاده آن در صنعت اشاره کرد.
اما در این میان کاتالیست ریفرمینگ با بخار آب سرو به‌عنوان نخستین کاتالیست تجاری‌سازی شده در کشور شناخته می‌شود که تاکنون ۵۷ رفرنس استفاده از این محصول در ایران و نیز چند استفاده از آن در کشورهای خارجی به ثبت رسیده است. درباره ویژگی و برتری که این نوع از کاتالیست نسبت به نمونه‌های خارجی آن دارد، باید گفت: کاتالیست ریفرمینگ اولیه با بخار آب شرکت نفت و گاز سرو دارای سطح ویژه بالاتر و نیز مقاومت مکانیکی بالاتر نسبت به سایر رقباست و این دو موضوع باعث شده کاتالیست سرو نسبت به رقبا فعالیت بهتر و طول عمر بالاتری داشته باشد؛ به طوری که عملکرد درخشان این کاتالیست در واحدهای ایرانی طی مدارک و گواهی‌های اخذشده تایید شده است و همچنین مجتمع‌های فعال در روسیه نیز به این نکته اشاره کردند که واحدهای روسی نیز از فعالیت این کاتالیست رضایت کافی دارند.
توسعه سبد محصولات؛ توجه ویژه شرکت نفت و گاز سرو
نفت و گاز سرو طی یک دهه اخیر همواره با معرفی محصولات تجاری‌سازی شده خود گام‌های بلندی در اعتلای صنعت جدید و استراتژیک کشور برداشته است؛ به طوری که هرساله با معرفی محصولات جدید، بر رفع نیاز فناورانه کاتالیستهای فرآیندی صنایع پتروشیمی، پالایشی و فولاد کشور تلاش داشته است. اکنون می‌توان گفت که چند پتروشیمی و مجتمع پالایشی کشور به طور کامل با کاتالیستهای شرکت نفت و گاز سرو وارد مدار تولید شده‌اند. این مزیتی است که این شرکت ایرانی برای خود به پشتوانه تلاش بیست ساله خود به دست آورده است.
به عبارتی نباید ساده از کنار این افتخار کسب شده گذر کنیم. چراکه این توانایی یعنی توانایی تولید کاتالیستهای فرآیندی و استفاده چند مجتمع صنعتی از تمامی کاتالیستهای فرآیندی یک شرکت را تنها در کارنامه سه شرکت معتبر جهانی می‌توان یافت، که شامل شرکت‌های کلارینت آلمان، جانسون متی انگلیس و هالدور تاپسو دانمارک می‌شود. نکته حائز اهمیت قدمت فعالیت شرکت‌های خارجی است که به بیش از ۲۱۰ سال نیز می‌رسد. از این رو یک شرکت ایرانی با قدمت ۲۰ ساله توانسته است در کنار این شرکت‌ها پرچم ایران را به اهتزاز در آورد.
از جمله دستاوردهای مهم این شرکت می‌توان به تولید و تامین ۸هزار تن کاتالیست احیای مستقیم آهن و بارگذاری ۲۷ریفرمر احیای مستقیم آهن در کشور با استفاده از کاتالیستهای تولیدی خود اشاره کرد. علاوه بر این، شرکت نفت و گاز سرو در زمینه تولید انبوه و بارگذاری کاتالیستهای سولفورزدایی که در صنایع فولاد و پتروشیمی استفاده می‌‌شوند، نیز موفقیت‌‌های چشمگیری داشته است؛ به طوری که در حال حاضر بیش از ۷۰درصد فولاد کشور با استفاده از کاتالیستهای این شرکت دانشبنیان تولید می‌شود. این دستاوردها نشان‌‌دهنده توانمندی و تخصص بالای شرکت نفت و گاز سرو در تامین نیازهای حیاتی صنایع کلیدی کشور است.
به غیر از شرکت‌های فولادی کشور که تاکنون ۲۶ ریفرمر فولادی کشور و یک ریفرمر خارج از کشور در روسیه به طور کامل با کاتالیستهای شرکت نفت و گاز سرو (شامل کاتالیستهای سولفورزدایی، کاتالیست خنثی، کاتالیست نیمه فعال احیای مستقیم و کاتالیست فعال احیای مستقیم آهن وارد مدار شدند) تاکنون تنها ۵۷ رفرنس داخلی و ۱۳رفرنس خارجی در استفاده از یک نوع کاتالیست این شرکت (کاتالیست ریفرمینگ اولیه با بخار آب)ثبت شده است که در کنار آن می‌توان به راه‌اندازی کامل پتروشیمی مسجد سلیمان با کاتالیستهای ایرانی اشاره کرد.
همچنین فاز جدید پالایشگاه اصفهان نیز برای تولید هیدروژن با کاتالیستهای شرکت نفت و گاز سرو وارد مدار تولید شده است. راه‌اندازی پتروشیمی تازه تاسیس شده هنگام با کاتالیستهای نفت و گاز سرو و نیز پتروشیمی آرین متانول نیز با کاتالیستهای شرکت نفت و گاز سرو از دیگر مجتمع‌هایی است که تماما با کاتالیستهای ایرانی وارد مدار تولید شدند. در ابتدای سال‌جاری، با استفاده کاتالیست تجاری‌سازی‌شده هیدروژناسیون استیلن تولید شده توسط شرکت نفت و گاز سرو، عملا انحصار شرکت سودکمی آلمان در صنایع اتیلنی ایران به پایان رسید و نیاز کاتالیست استراتژیک هیدروژناسیون واحدهای الفین ایران با همکاری‌های انجام شده میان شرکت پتروشیمی مروارید و شرکت نفت و گاز سرو مرتفع شد؛ به طوری که شرکت پتروشیمی مروارید کاتالیست ایرانی هیدروژناسیون استیلن تولید شرکت نفت و گاز سرو را با موفقیت به جای مشابه خارجی استفاده کرد.
در این رابطه اخیرا نیز قرارداد تجاری‌سازی یکی دیگر از کاتالیستهای حیاتی حوزه متانول نیز میان شرکت پتروشیمی فن‌آوران و نفت و گاز سرو منعقد شده است. دکترحسین رفیق‌دوست مدیرعامل شرکت پتروشیمی فن‌آوران در این رابطه گفته است: این یک تکنولوژی جدید است که مستقیم دی‌اکسیدکربن را به متانول تبدیل می‌کند. تکنولوژی و کاتالیست این موضوع پیش‌تر در اختیار آلمان بود اما ما این امر را با دوستان در شرکت نفت و گاز سرو توسعه دادیم. تکنولوژی مورد نظر در این پروژه جدید نیز کاملا دانشبنیان و ایرانی است و ۱۰۰درصد کاتالیست موردنیاز آن در شرکت دانشبنیان نفت و گاز سرو ساخته شده تا با آن از دی اکسید کربن به متانول برسیم و این تکنولوژی به مرحله ساخت هم رسیده است.
وی افزود: پتروشیمی فن‌آوران همواره در داخلی‌سازی و ساخت کاتالیست با شرکت‌های دانشبنیان ایرانی پیشرو بوده است و شرکت سرو یکی از قوی‌ترین شرکت‌های سازنده کاتالیست کشور است و در این میان آخرین کاتالیستی که مانده است، کاتالیست «سنتز متانول» است که برای آن نیز برنامه داریم و کارهایش انجام شده است و ان‌شاءالله آخرین ر‌‌آکتور خود را نیز با کاتالیست ایرانی سنتز متانول بارگذاری خواهیم کرد.
در یکی دیگر از محصولات جدید تجاری‌سازی شده، اخیرا شرکت نفت و گاز سرو از دانش فنی و کاتالیست KHT و NHT با همکاری پژوهشگاه صنعت نفت رونمایی کرد. دکتر عظیم کلانتری اصل رئیس پژوهشگاه صنعت نفت در آیین رونمایی از کاتالیست و دانش فنی این دو کاتالیست، با اشاره به همکاری این پژوهشگاه با شرکت نفت و گاز سرو در خصوص صنعتی‌سازی و نمونه‌سازی کاتالیست KHT وNHT، گفته بود: ما آمادگی داریم روی این مدل کارها که پژوهشگاه در بخشی از آن خوب است و به خوبی می‌تواند آن را انجام دهد، تمرکز کنیم و بخش دیگر آن را شرکت‌ها انجام دهند و امیدواریم کارهای مشترک بیشتری را با شرکت نفت و گاز سرو انجام دهیم. شرکت‌های دانشبنیان جوان نمونه‌های موفقی در این امر هستند. هر نمونه موفقی که خلق می‌شود راه را برای گسترش همکاری در سطح کشور برای بقیه نیز فراهم می‌کند.
توجه به توسعه پایدار صنعت کاتالیست و زنجیره ارزش پتروشیمی کشور توسط شرکت نفت و گاز سرو
در حوزه توسعه پایدار صنعت کاتالیست نیز گام‌های بلندی برداشته است، به طوری که اخیرا موافقت‌نامه احداث یک واحد تولیدی ۵۰هزار تنی اسید نیتریک با هدف بومی‌سازی صنعت اسید نیتریک کشور میان شرکت نفت و گاز سرو، شرکت پتروشیمی کارون و شرکت صنایع فراساحل (صف) امضا شد.
دکتر علیرضا صدیقی‌زاده، مدیرعامل شرکت پتروشیمی کارون در این رابطه گفته است: دانش فنی تولید اسید نیتریک تا این لحظه تحت انحصار شرکت‌های آمریکایی بود، اما با تلاش بخش تحقیق و توسعه در پتروشیمی کارون و بخش‌های عملیاتی توانستیم دانش علمی این امر را کسب کرده و تولید و فرآیند آن را بومی‌سازی کنیم. اگر باب دانش فنی اسید نیتریک در کشور توسعه یابد، انقلابی در صنعت پتروشیمی رخ می‌دهد.
وی درباره امضای موافقت‌نامه با شرکت سرو در خصوص احداث یک واحد تولیدی ۵۰هزار تنی اسید نیتریک، افزود: با توجه به اینکه شرکت نفت و گاز سرو یکی از مشتریان اسیدنیتریک شرکت کارون بود، این شرکت متقاضی شد تا خط تولید این امر را خودش بزند و در این زمینه سرمایه‌گذاری کند. طبیعتا این نوع سرمایه‌گذاری‌ها در راستای زنجیره تولید هستند. مدیرعامل شرکت پتروشیمی کارون ضمن تاکید بر سعه‌صدر در پیمایش این موافقت‌نامه، افزود: بومی‌سازی این دانش اولین گام بعد از کارهای مهندسی است تا یک رفرنس پلنت برایش اجرا شود. رفرنس پلنت ما در منطقه ماهشهر و در پتروشیمی کارون است که در حال تولید است تا این دانش فنی را در ظرفیت‌های مختلف استقرار کنیم. همچنین از نظر تامین کاتالیست و بهینه‌سازی فرآیند امور، اقدامات دیگری انجام شده است و دنبال این هستیم این دانش را به شرکت‌های داخلی وخارجی ارائه دهیم.
امیرهومن کریمی وثیق، مدیرعامل شرکت نفت و گاز سرو نیز درباره احداث واحد ۵۰هزار تنی اسید نیتریک نیز گفته است: گرچه اسید نیتریک سال‌های زیادی هست که سابقه تولید دارد، اما چون مصرف آن گره زیادی با صنایع مختلف دارد؛ از این رو ساخت کارخانه تولید اسید نیتریک در راستای توسعه پایدار صنعت کاتالیست کشور خواهد بود؛ به طوری که با ساخت کارخانه تولید اسید نیتریک شاهد رفع گلوگاه‌های اساسی صنعت کاتالیست خواهیم بود، به‌طوری که راه‌اندازی این کارخانه برای توسعه ظرفیت خطوط تولید کارخانه‌های شرکت نفت و گاز سرو اثر‌گذار است.
وی با بیان اینکه ایجاد و راه‌اندازی این کارخانه طرح مفیدی برای کشور بوده و در دراز مدت می‌تواند در حوزه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی نیز اثر‌گذار باشد، گفت: این‌گونه شرکت سرو می‌تواند در دامنه سبد کالای خود خدمات بهتری ارائه دهد که پس از انجام تشریفات اداری در حوزه انعقاد قرارداد همکاری، ان‌شاءالله می‌توانیم در آینده نزدیک برکات این موافقت‌نامه را ببینیم.
این شرکت در راستای رسالت خود و به منظور افزایش توان علمی و فنی متخصصان صنایع فولاد، پتروشیمی و پالایش نفت، هر ساله اقدام به برگزاری کارگاه‌‌های تخصصی و آموزشی در زمینه صنعت کاتالیست می‌کند. علاوه بر این، این شرکت با تالیف و انتشار کتاب‌‌های تخصصی مرتبط با این صنعت، تلاش می‌کند تا اطلاعات و دانش فنی موردنیاز را در اختیار متخصصان و کارشناسان قرار دهد.
همچنین نخستین مرکز نوآوری و فناوری صنعت کاتالیست توسط شرکت نفت و گاز سرو در ابتدای سال‌جاری با همکاری دانشگاه صنعتی امیرکبیر افتتاح شد و به نوعی شرکت نفت و گاز سرو سهم خود از مسوولیت اجتماعی در اکوسیستم نوآوری و فناوری را این گونه ایفا کرده است.
از این رو شرکت نفت و گاز سرو به عنوان یک شرکت یونیکورن ایرانی می‌تواند با ادامه فعالیت‌های صادراتی خود، ضمن افزایش سهم خود از کیک اقتصاد دانشبنیان، باعث افزایش امید نزد جوانان کشور و نیز معرفی خود به عنوان یک بازوی مطمئن برای صنایع پتروشیمی، پالایشی و فولاد کشور شود که صاحب دانش فنی و ارائه دهنده خدمات فنی و مهندسی منحصر به‌فردی است که می‌تواند باعث شود صنعت نفت وگاز جهان به ایران به عنوان یک کشور پیشرو در صنعت استراتژیک و تکنولوژی پیشرفته کاتالیست نگاه کند.
