سرمایه‌گذاری اثرگذار چگونه است؟
از سوی دیگر، بر اساس آمار غیررسمی پایگاه اطلاع‌‌‌رسانی خیریه‌‌‌ها و سمن‌‌‌های کشور، بیش از ۷۰.۰۰۰ موسسه خیریه و سمن در کشور وجود دارد. متاسفانه آمار دقیقی از گردش مالی سمن‌‌‌ها، خیریه‌‌‌ها و سایر امور عام‌‌‌المنفعه در کشور وجود ندارد؛ ولی تخمین واحد تحلیل شرکت سرمایه‌گذاری کران، مجموع گردش مالی رسمی و غیررسمی امور عام‌‌‌المنفعه در ایران را بیش از ۱۰۰.۰۰۰میلیارد تومان در سال برآورد می‌کند که رقم قابل‌توجهی است. مشاهدات میدانی و اطلاعات حاصل از مصاحبه با متخصصان این حوزه نشان می‌دهد تلاش‌‌‌های مدنی برای حل چالش‌‌‌های اجتماعی در ایران، چه از سوی دولت و چه بخش‌‌‌های غیردولتی و غیرانتفاعی، با موفقیت و اثربخشی زیادی همراه نیست. از جمله دلایل اثربخشی پایین، عدم‌شفافیت مالی، نبود قابلیتهای سازمانی، فقدان یکپارچگی در اقدامات بخش‌‌‌های مختلف و ناپایداری بالا در مدیریت مالی امور عام‌‌‌المنفعه است که سازمان‌های حمایتی و نهادهای غیرانتفاعی را همواره با مشکل تامین منابع کافی مواجه می‌کند.
سرمایه‌گذاری اثرگذار (Impact Investing) یکی از روندهای نسبتا جوان صنعت سرمایه‌گذاری است که در سال‌های اخیر با استقبال زیادی از سوی شرکت‌های مدیریت دارایی حرفه‌‌‌ای در دنیا همراه شده است و این شرکت‌ها محصولات متنوعی روی این حوزه در کلاس‌‌‌های دارایی مختلف معرفی کرده‌‌‌اند. سرمایه‌گذاری اثرگذار به دنبال پیشبرد هدفمند مدل سرمایه‌گذاری سنتی جهت ایجاد و تحقق اثرگذاری اجتماعی (Social Impact) است. هدف‌‌‌گذاری توأمان بازدهی مالی و بازدهی اجتماعی، رسالت سرمایه‌گذاری اثرگذار است که آن را از سرمایه‌گذاری‌‌‌های عرفی و نیز امور عام‌‌‌المنفعه (Philanthropy) سنتی مجزا می‌کند.
اثرگذاری اجتماعی در دیدگاه سنتی محدود به امور خیریه، موسسات غیرانتفاعی و کمک‌‌‌های مالی بدون ارزیابی پسینی بوده است. یکی از موضوعاتی که تا میانه دهه میلادی گذشته در محافل آکادمیک و تجاری در سطح دنیا و ایران مورد غفلت قرار گرفته، نگاه به اثرگذاری اجتماعی از لنز کسب و کار و مالی است. سرمایه‌گذاری اثرگذار رویکردی است که در آن منفعت مالی در کنار اثربخشی اجتماعی حائز اهمیت است. همان‌‌‌گونه که در یک ساختار سرمایه‌گذاری انتفاعی و عرفی، منفعت مالی مقصد غایی سازمان است که اهداف، استراتژی و ارزیابی در راستای چنین هدفی صورت می‌گیرد، در ساختار سرمایه‌گذاری اثرگذار، علاوه بر بازدهی مالی، منفعت اجتماعی نیز یکی از هدف‌‌‌های اصلی است که منابع و قابلیتهای سازمان در راستای تحقق این هدف به کار گرفته می‌شود. دیدگاه سرمایه‌گذاری با رویکرد اثرگذار، برای افرادی که نیت اثرگذاری دارند، ولی در عین حال منفعت اقتصادی نیز برایشان در اولویت بالایی قرار دارد، انگیزه مشارکت در فعالیت‌‌‌های اثرگذار را فراهم می‌کند. سرمایه‌گذاری اثرگذار با توجه به نگاه حرفه‌‌‌ای‌‌‌تر به حوزه ارزیابی پسینی سرمایه‌گذاری، نسبت به فعالیت‌‌‌های موسسات خیریه و سایر نهادهای عام‌‌‌المنفعه، اثربخشی بیشتر و هدررفت منابعِ کمتری دارد. همچنین مقیاس‌‌‌پذیری اثرگذاری در سرمایه‌گذاری‌‌‌های اثرگذار، از آنجا که بازدهی مالی درجه اهمیت بالایی دارد، اولویت بالاتری نسبت به تلاش‌‌‌های موسسات عام‌‌‌المنفعه و غیرانتفاعی دارد. شرکت‌های مدیریت دارایی حرفه‌‌‌ای در دنیا روی حوزه‌‌‌های مختلفی اعم از انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر، تامین مالی خرد، سلامت دیجیتال، مدیریت آب، آموزش آنلاین و... تحت عنوان سرمایه‌گذاری اثرگذار به تشکیل صندوق‌های متنوع دارایی اقدام کرده‌‌‌اند.
تلاش‌‌‌های اثرگذاری در ایران، با وجود تخصیص منابع مالی قابل‌توجه، تلاش‌‌‌هایی نه‌‌‌چندان اثربخش بوده‌‌‌اند. با وجود نیات مثبت و اقدامات عملیاتی متعدد ولی پراکنده، معمولا این کوشش‌‌‌ها به هدف اصلی خود که افزایش رفاه بخش معینی از جامعه است، نمی‌‌‌رسند. با وجودی که کاملا هویداست که شرایط کلان محیطی تا چه حد می‌تواند روی دستیابی به نتایج این اقدامات، تاثیرگذار باشد، یکی از مهم‌ترین دلایل عدم‌اثربخشی این نیات مثبت، نگرش نامناسب در چارچوبی نامناسب به این اقدامات است. تا حد خوبی می‌توان ادعا کرد که این نگرش نامناسب فقط مختص ایران نیست و معمولا موسسات عام‌‌‌المنفعه سنتی و مشهور دنیا نیز در دام دیدگاه‌‌‌های سنتی اثرگذاری، نتایج مورد انتظارشان را کسب نکرده‌‌‌اند.
در ساختار فعلی بخش خصوصی ایران، بسیاری از کسب و کارها، حتی به صورت ناخواسته، در حال ارزش‌‌‌آفرینی اجتماعی هستند؛ به عبارتی دیگر، هدف شکل‌‌‌گیری این کسب و کارها در ابتدا ارزش‌‌‌آفرینی مادی برای سهامدارانشان بوده و پیاده‌سازی یک رویکرد حرفه‌‌‌ای برای خلق این ارزش، اتفاقا ارزش‌‌‌آفرینی فراوانی برای پوشش مسائل اجتماعی داشته است. در حالتی دیگر ممکن است بنیان‌گذاران یک کسب و کار، دغدغه اثرگذاری را به شکلی نامنسجم در ذهن خود مجسم کرده باشند؛ ولی قالبی ساختاریافته برای هدایت صحیح این نیت والا نداشته باشند. سرمایه‌گذار اثرگذار و مفاهیم پیرامون سرمایه‌گذاری اثرگذار برای این کسب و کارها چارچوبی منسجم‌‌‌تر برای بیشینه‌‌‌سازی ارزش‌‌‌آفرینی اجتماعی ارائه می‌دهند. از سویی دیگر، تقریبا بر کسی پوشیده نیست که راه‌‌‌اندازی کسب و کار و ارزش‌‌‌آفرینی در فضای فعلی اقتصادی کشور در سال‌های اخیر بسیار دشوار و دچار فقر سرمایه‌‌‌ای شده است. مطالعات جهانی نشان می‌دهد نگاه حرفه‌‌‌ای مالی و کسب و کاری، دیدگاه و بستر مناسب‌‌‌تری برای اثرگذاری اجتماعی است. بنابراین سرمایه‌گذاری اثرگذار می‌تواند قدمی بزرگ و پلی مستحکم در جهت هدایت منابع بخش خیریه به سوی کسب و کارهای اثرگذار باشد.
پژوهش‌‌‌های متعددی نشان می‌دهد ارزش‌‌‌آفرینی اجتماعی، خلاف برخی از کلیشه‌‌‌های عمومی، نقش پررنگی در منظومه فکری و دغدغه صاحبان سرمایه‌‌‌های کلان دارد. در سرمایه‌گذاری اثرگذار، برخلاف امور خیریه و عام‌‌‌المنفعه سنتی، بازدهی مالی بخش مهمی از فرآیند بررسی گزینه‌‌‌های سرمایه‌گذاری است. این رویکرد امکان شارژ منابع مالی این بخش از جامعه به سمت اثرگذاری اجتماعی را فراهم می‌کند. سرمایه‌گذاری اثرگذار، حرفی نو در دنیای اثرگذاری و اثربخشی است که سعی می‌کند تاروپود حوزه‌‌‌های سرمایه‌گذاری، امور عام‌‌‌المنفعه و سیاستگذاری عمومی را به یکدیگر گره زده و نتایجی بهینه‌‌‌تر در ازای تخصیص سرمایه‌‌‌ای معین برای اثرگذاری به بار آورد.
