در میزگرد بررسی مشکلات صنعت شیشه و بلور مطرح شد
جای خالی تولیدکننده در سیاستگذاری
معضل مشاغل سخت و زیانآور در صنعت شیشه و بلور
محمد مهدی رئیسزاده، مشاور بانکی اتاق بازرگانی ایران معتقد است قانونی به نام بهبود مستمر محیط کسب و کار وجود دارد که اتاق بازرگانی در سال ۱۳۹۰ با پیگیری‌‌‌های مستمر آن را به تصویب مجلس شورای اسلامی‌‌‌رسانده است. طبق این قانون دولت موظف است در تمامی تصمیم‌گیری‌‌‌های اقتصادی از نظرات تشکل‌‌‌های ذی‌ربط مانند اتاق بازرگانی، خانه صنعت و معدن و تشکل‌‌‌های صنفی مانند سندیکاها و اتحادیه‌‌‌ها حتما بهره‌‌‌مند شده و تصمیمات بر مبنای این نظرات گرفته شوند زیرا تولیدکنندگان در میدان اجرا هستند. برای واکاوی و موشکافی این مشکلات و موانع با محمد مهدی رئیسزاده، مشاور بانکی اتاق بازرگانی ایران و مسعود کلافچی، معاون بازرگانی شرکت بلور نوری‌‌‌تازه گفت و گوکرده‌‌‌ایم.
کمبود مواد نسوز
مزیت صنایعی مانند تولید شیشه و بلور این است که به میزان کمتری وابستگی به مواد اولیه خارجی دارد. زیرا عمده مواد اولیه این صنعت شامل سیلیس و کربنات سدیم بوده که به وفور در کشور یافت و تولید می‌شود و بی‌‌‌نیاز از واردات آنهاست. اما یکسری از اقلامی که جنبه مکمل یا اختصاصی داشته نیازمند واردات است.
محمد مهدی رئیسزاده، مشاور بانکی اتاق بازرگانی ایران با اعلام این مطلب در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» بیان کرد: در صنایعی مانند شیشه و بلور، سیمان و فولاد که به اصطلاح کانتینیوس (مستمر) بوده، کوره‌‌‌های تولیدی آنها باید مستمرا روشن باشد و در مدت ۵ تا ۷ سال نباید خاموش شوند. زیرا اگر خاموش شوند، مواد نسوز به کار رفته در آنها صدمه دیده و عمرشان کوتاه می‌شود. مشکلی که وجود دارد این است که مواد نسوز تولید داخل پاسخگوی نیاز این صنایع کانتینیوس (مستمر) نبوده و باید از خارج کشور وارد شوند.
وی افزود: از طرفی تولیدکنندگان جهانی این مواد نسوز در دوره شیوع کرونا، توقف تولید داشتند. بعد از انقضای بیماری کرونا که تقاضا برای مواد نسوز در سطح جهانی افزایش یافت، سفارش‌‌‌هایی که قبلا در مدت سه تا چهار ماه تحویل داده میشد، در حال حاضر حدود یک سال و نیم تا دو سال در صف تقاضا قرار دارد. به همین ترتیب قیمت نیز به علت افزایش تقاضا، گران‌‌‌تر شده است. این در حالی است که در کشور افزایش قیمت و نوسان ارز را داشته‌‌‌ایم که به مراتب روی افزایش قیمت تمام شده تاثیرگذار است.
در همین زمینه مسعود کلافچی، معاون بازرگانی شرکت بلور نوری تازه معتقد است یکی از اقلامی‌‌‌که در صنعت تولید شیشه و بلور نیازمند واردات بوده صنایع بستهبندی است که به علت نوسان نرخ ارز، حدود ۲۰ تا ۲۵درصد قیمت تمام شده این صنعت را تشکیل می‌‌‌دهد. البته شرکت‌های صنایع شیشه و بلور در این زمینه با شرکت‌های تولیدکننده کارتن و بستهبندی همکاری دارند که در نهایت نیازمندی برای واردات اقلام اولیه صنعت بستهبندی وجود دارد. وی افزود: علاوه بر این تجهیزات، قالب‌‌‌ها و ماشین‌‌‌آلات وارداتی هستند. همچنین حدود ۹۰درصد آجرهای نسوز کوره‌‌‌ها وارداتی هستند و تقریبا هر ۷ سال یک بار نیازمند تعویض هستند. واردات مواد نسوز و سفارش‌‌‌گذاری و دریافت آن حدود یک سال به طول می‌‌‌انجامد.
قبل از اعمال تحریم‌‌‌ها امکان باز کردن اعتبار اسنادی (LC) فراهم بود و نیاز به پیش پرداخت نبود و ظرف مدت سه تا چهار ماه این مواد نسوز تحویل داده میشد. در حال حاضر به علت کمبود ارز هر شرکت مجبور است از محل ارز حاصل از صادرات خود پیش پرداخت بدهد که مستلزم تحمل ریسک است. معاون بازرگانی شرکت بلور نوری تازه در ادامه گفت: روال به این صورت است که برای واردات مواد اولیه باید وجه آن را به صورت نقدی و قبل از تحویل کالا پرداخت کنیم. در زمانی که امکان باز کردن اعتبار اسنادی (LC) وجود داشت به علت اینکه پول به حساب بانک عامل واریز میشد، ضمانت وجود داشت.
وجود بخشنامه‌‌‌های متناقض و متعدد مالیاتی
یکی از مشکلات عمومی که گریبانگیر صنایع تولیدی کشور ازجمله صنعت شیشه و بلور بوده، بحث مالیات است. سازمان‌هایی مانند امور مالیاتی و سازمان تامین اجتماعی اصطلاحا بخشنامه محور هستند. محمد مهدی رئیسزاده، مشاور بانکی اتاق بازرگانی ایران با اعلام این مطلب گفت: به عبارتی یکسری قوانینی داریم که این قوانین در نهایت به سیاستگذاری‌‌‌ها، آیین‌‌‌نامه‌‌‌های اجرایی و دستورالعمل‌‌‌ها منجر میشوند. معمولا ممیزان مالیاتی هنگام رسیدگی به پرونده مؤدیان، بخشنامه محور بوده و کاری به قوانین ندارند. متاسفانه بخشنامه‌‌‌ها متناقض و متعدد هستند و بعضا از یک سال به سال دیگر تغییر می‌‌‌کنند.
وی درباره مشکل مالیات تکلیفی گفت: در سال‌جاری، دولت در بخش مالیات تکلیفی مربوط به حقوق‌‌‌بگیران، پرداخت‌‌‌های ثابت و قراردادها، ۱۲۰ میلیون تومان معافیت سالانه قرار داده، اما در کنار آن بر اساس بخشنامه سازمان امور مالیاتی، تمام اقلامی‌‌‌که قبلا شامل معافیت مالیاتی بودند را مشمول مالیات قرار داده است. به این صورت به جز عیدی پرسنل بقیه اقلام شامل ایاب و ذهاب، کارانه و... مشمول مالیات می‌شود. کمیسیون بیمه و مالیات اتاق بازرگانی به صورت مرتب در این زمینه به سازمان‌های ذی‌ربط و سازمان امور مالیاتی تذکر داده است. در همین زمینه، معاون بازرگانی شرکت بلور نوری‌‌‌تازه درباره تبعیض مالیاتی تولیدکننده و اصناف گفت: امسال اصناف حدود یک‌درصد مالیات پرداخت می‌‌‌کنند که این موضوع در تضاد با مالیاتی است که تولیدکننده پرداخت میکند. در حالی که تولیدکنندگان به طور میانگین حدود ۲۵درصد مالیات عملکرد پرداخت می‌‌‌کنند.
وی افزود: تا سال گذشته برخی از اقلام مندرج در بخش حقوق و دستمزد معاف از مالیات بود. در حالی که از اردیبهشت ماه امسال این معافیت برداشته شده است. به عبارتی مالیات پرسنل افزایش داشته است. از این رو کارفرما باید این موضوع را برای پرسنل خود جبران کند و بار آن به دوش کارفرماست. وضعیت به گونه‌ای است که حاشیه سود اصناف بسیار بالاتر از تولیدکننده است.
مشکل مشاغل سخت و زیانآور
یکی از مشکلاتی که به صورت اختصاصی در بخش تامین اجتماعی به صنعت شیشه و بلور مربوط می‌شود، بخشی از رده‌‌‌های شغلی سخت و زیانآور است. به عنوان مثال افرادی که پای کوره با گرما و صدای زیاد فعالیت داشته در این رده قرار می‌‌‌گیرند. کارفرما باید برای مشاغل سخت و زیانآور به میزان ۴درصد حق بیمه بیشتری پرداخت کند. این افراد در صورتی که به مدت ۲۰ سال و به صورت مستمر این شغل را ادامه دهند، بازنشسته شده و به طور کامل از حقوق بازنشستگی برخوردار میشوند.
محمد مهدی رئیسزاده، مشاور بانکی اتاق بازرگانی ایران با اعلام این مطلب گفت: اتفاقی که افتاده این است که از سال گذشته به استناد بخشنامه جدید سازمان تامین اجتماعی، شخصی که دارای شغل سخت و زیانآور باشد اگر به واحد صنعتی دیگری با پیشنهاد حقوق بیشتری برود، بعد از گذشت سال‌ها و رسیدگی سازمان تامین اجتماعی به پرونده این فرد، مابهالتفاوت پرداختی تعیین می‌شود. وی افزود: در صورتی که این شخص از محل‌‌‌های کار قبلی، حق و حقوق خود را دریافت کرده، اما بعد از سال‌ها برای کارفرماهای قبلی این مابهالتفاوت تعیین شده که ملزم به پرداخت آن است. این مشکل علاوه بر صنایع شیشه و بلور در صنایع دیگری نیز مانند سیمان و فولاد نیز رخ داده و رقم‌‌‌های عمده‌‌‌ای را تشکیل می‌‌‌دهد. در صورت ادامه این رویه، بعضی از واحدهای تولیدی به ورشکستگی خواهند رسید و قادر به باز پرداخت این مبالغ نیستند.
وجود کالای قاچاق و کاهش سهم بازار تولیدکنندگان
اخیرا یکسری ظروف بلور از کشور چین به صورت قاچاق یا به صورت بد اظهاری وارد کشور شده که از نظر قیمتی نیز با محصولات داخلی قابل رقابت است. زیرا دولت چین بابت هزینه حمل‌ونقل کالاهای کشور خود یارانه پرداخت میکند. دولت چین هزینه‌‌‌های حمل کالاهای صادراتی از کشور خود را به یک‌پنجم کاهش داد. مسعود کلافچی، معاون بازرگانی شرکت بلور نوری تازه با اعلام این مطلب گفت: این موضوع نه تنها روی بازار داخل تاثیر گذاشته، بلکه روی بازار صادراتی ما مانند بازار افغانستان، پاکستان و کشورهای حوزه CIS نیز تاثیرگذار است. وضعیت به‌گونه‌‌‌ای است که کارخانه‌داران کشور چین به راحتی در بازار ایران کالاهای خود را بازاریابی کرده و وارد بازار کشور می‌‌‌کنند. به‌گونه‌‌‌ای که کالای قاچاق یا به صورت بد اظهار شده با وجود ممنوعیت رسمی به راحتی در کشور عرضه میشوند.
وی درباره مضرات قاچاق در صنعت تولید شیشه و بلور گفت: زنجیره تامین و بازار برای هر کالایی که سود‌ده باشد، بازاریابی میکند. زمانی که قاچاق صورت می‌گیرد و کالای خارجی بدون پرداخت تعرفه و عوارض گمرکی یا پرداخت عوارض ناشی از بداظهاری وارد کشور می‌شود، از سهم بازار تولیدکنندگان کاسته و جایگزین کالای داخلی میشوند. اولین ضربه این موضوع به تولیدکننده کالای با کیفیت وارد شده و از سهم بازار تولیدکننده با کیفیت کاسته می‌شود. کلافچی در ادامه گفت: برخی بازرگانان خرد و مغازه‌‌‌داران به علت سود بیشتر ترجیح می‌‌‌دهند که سود مقطعی روی این کالاهای قاچاق یا بد اظهار شده داشته باشند. به عنوان مثال اگر سود کالای داخلی در بازار برای فروشنده حدود 30درصد باشد، سود کالای قاچاق حدود 50درصد است. در نتیجه فروشنده راغب است کالایی که سود بیشتری دارد را به فروش برساند.
محمد مهدی رئیسزاده، مشاور بانکی اتاق بازرگانی ایران در این زمینه معتقد است: چند سال قبل که قانون حمایت از کالاهای تولید داخل تصویب شد و بعد از آن محدودیت‌‌‌های دوران شیوع کرونا و محدودیت‌‌‌های ارزی پیش آمد، فرصتی برای صنایعی مانند تولید شیشه و بلور ایجاد شد و تولید داخل افزایش پیدا کرد، اما اخیرا تغییرات نرخ و عوارض گمرکی باعث شد که قاچاق مجددا صرفه اقتصادی پیدا کند. وی افزود: سود سیستم بنکداری و فروشندگان با سود تولید متفاوت است. حاشیه سود تولیدکننده در بهترین حال 18 تا 20درصد است اما معمولا بنکداران به دنبال سودهای 50 درصدی و به بالا هستند. بنابراین بنکداران و فروشندگان ترجیح می‌‌‌دهند به دنبال سودهای مقطعی باشند به همین دلیل به دنبال فروش کالاهای قاچاق هستند. متاسفانه هنوز سیستم توزیع در کشورها مانند کشورهای خارجی توسعه یافته، سامان یافته نبوده و مدرن نیست.
کمبود نقدینگی
مسعود کلافچی، معاون بازرگانی شرکت بلور نوری تازه با اشاره به مشکل کمبود نقدینگی گفت: در ۵ سال اخیر میزان نیاز به سرمایه در گردش در بنگاه‌‌‌های تولیدی به 10 برابر افزایش یافته اما میزان تسهیلات بانکی تقریبا 3 برابر شده است. به عبارتی بنگاه‌‌‌های تولیدی مجبورند که میزان سرمایه در گردش مورد نیاز خود را تهیه کنند. وی افزود: نرخ سود بانکی بالا لزوما چیز بدی نیست، اما اینکه این نقدینگی‌‌‌های موجود در اثر تورم به کدام سمت هدایت می‌شود، حائز اهمیت است. اگر دولت افزایش نقدینگی موجود در جامعه را به سمت تولید هدایت کند، تاثیر مثبتی روی تولید می‌‌‌گذارد. در اوضاع فعلی، سیاست بانک‌‌‌ها درباره تولید، انقباضی بوده و بانک‌‌‌ها از اعطای تسهیلات بانکی و امکان تزریق نقدینگی در تولید محدودیت دارند.
محمد مهدی رئیسزاده، مشاور بانکی اتاق بازرگانی ایران در این زمینه معتقد است: بحثی در بانک مرکزی و کمیسیون اقتصادی مجلس، به نام اعتبار‌سنجی به مشتری‌‌‌ها و واحدهای تولیدی مطرح است. بهتر است نقدینگی به سمت واحدهای تولیدی که اشتغال‌زایی قابل‌توجهی ایجاد کرده و همچنین در بازپرداخت تعهدات خود کوتاهی نکرده‌‌‌اند، هدایت شود. وی افزود: هر سال شورای پول و اعتبار مجلس سیستم بانکی را مکلف میکند که درصدی از منابع را به تولید تخصیص دهند که همان هدایت نقدینگی به سمت تولید است، اما در عمل این موضوع به صورت کامل اجرا نمی‌شود. برخی بانک‌‌‌ها منابع را به بخش تجارت و بازرگانی مواردی که زود بازده بوده، اختصاص می‌‌‌دهند.
رئیسزاده، در باره انتظار تولیدکنندگان از دولت و سیاستگذاران گفت: خواسته تولیدکنندگان اصیل، عدم‌دخالت دولت بوده و عدم‌مداخله دولت بهترین حمایت از تولید است. همچنین دولت به حرف تولیدکنندگان توجه بیشتری داشته باشد. در شرایط فعلی، صنعت در شرایط بحرانی بوده و تصمیم‌گیری‌‌‌ها باید سریع اتفاق بیفتد، تاخیر در تصمیم‌گیری‌‌‌ها به مثابه نوشداروی بعد از مرگ سهراب است.
امکان برنامهریزی در شرایط ثبات نرخ ارز
محمد مهدی رئیسزاده، مشاور بانکی اتاق بازرگانی ایران در باره تاثیر نرخ ارز و آینده نرخ ارز بر تولید گفت: به نظر می‌رسد که اگر ثبات نرخ ارز (صرف‌نظر از قیمت آن) وجود داشته باشد، برای اقتصاد بهتر است. زیرا در آن صورت هر تولیدکننده می‌تواند برای آینده برنامهریزی کند، اما نوسانات ارزی در سال گذشته باعث شد که نه تنها تولیدکننده بلکه بازار و مصرف‌کننده نیز در بلاتکلیفی باشد. وی افزود: علاوه بر این، افزایش نرخ ارز می‌تواند به نفع صادرات باشد. اما در کلان موضوع تولیدات داخلی برای تامین مواد اولیه، تجهیزات، قطعات خط تولید وابستگی به واردات دارند. مثلا صنعت شیشه و بلور در بخش بستهبندی و تامین مواد نسوز، وابسته به واردات بوده و با افزایش نرخ ارز قیمت تمام شده محصول به همان نسبت افزایش پیدا میکند. به همین دلیل در مواقعی که نرخ ارز افزایش پیدا میکند، در کوتاه مدت روی صادرات اثرگذار بوده و در میان مدت چندان اتفاقی نمی‌‌‌افتد.
دشواری تامین ارز برای تولیدکنندگان
مسعود کلافچی، معاون بازرگانی شرکت بلور نوری تازه با اشاره به مشکل تامین ارز گفت: سیاستی که دولت مبنی بر استفاده ارز حاصل از صادرات یک تولیدکننده توسط خود آن تولیدکننده دارد، به این موضوع منجر شده که واردکننده نسبت به تولیدکننده بسیار آسان‌‌‌تر از ارز نیمایی استفاده میکند. وی افزود: در طول ۵ سال اخیر به این شرکت، ارز نیمایی تعلق نگرفته است. زیرا گفته می‌شود که شرکت‌هایی که ارز حاصل از صادرات دارند، ابتدا باید از آن ارز استفاده کنند. در صورتی که اشخاص بازرگان و واردکننده‌‌‌ای که ارز حاصل از صادرات ندارند به راحتی ارز نیمایی دریافت می‌‌‌کنند.
معضل تامین نیروی کار
تامین نیروی کار در شهرک صنعتی شمسآباد با معضل جدی مواجه است. به‌ویژه در استان تهران و شهرک‌‌‌های صنعتی نزدیک پایتخت موضوع جذب نیروی کار دشوارتر از بقیه استان‌‌‌هاست و بقیه استان‌‌‌ها از نظر نیروی کار وضعیت بهتری دارند. محمد مهدی رئیسزاده، مشاور بانکی اتاق بازرگانی ایران با اعلام این مطلب گفت: شهرک صنعتی شمسآباد به علت نزدیکی به پایتخت و با توجه به اینکه نیروهای کار از مناطق مختلف می‌‌‌آیند، هزینه هنگفتی بابت سرویس‌‌‌های ایاب و ذهاب نیروهای کار، پرداخت میکند. در مقاطعی برای جبران کمبود نیروی کار، مجبور به اجاره خوابگاه و آوردن کارگر از استان‌‌‌های دیگر شده‌‌‌ایم. وی افزود: به دلیل شرایط اقتصادی و بالا بودن هزینه زندگی، دستمزد تعیین شده شورای عالی کار کفاف مخارج زندگی کارگر را نمی‌‌‌دهد و نمی‌توان با این حقوق نیروی کار مناسب استخدام کرد. بحث افزایش مالیات، میزان افزایش دستمزد در سال‌جاری را کاملا بی‌‌‌اثر کرده است. بنابراین کارفرمایان برای حفظ نیروی کار باید سیاست‌‌‌های جبرانی در نظر بگیرند.
معضل تامین حامل‌‌‌های انرژی
صنایع تولیدی به حامل‌‌‌های انرژی مانند برق، گازو آب نیاز دارند. به‌ویژه در صنایعی مانند بلور و شیشه به علت اینکه کوره‌‌‌های تولیدی نباید متوقف شوند به سوخت گاز مایع و گازوئیل برای فعال کردن دیزل ژنراتور نیاز است. محمد مهدی رئیسزاده، مشاور بانکی اتاق بازرگانی ایران با اعلام این مطلب گفت: به همین دلیل تولیدکنندگان مجبورند که بعضا گازوئیل را از کانال‌‌‌های غیر‌رسمی تهیه کرده تا تولید متوقف نشود، اما معمولا این ذخایر گازوئیل به پرونده تعزیراتی در زمینه قاچاق سوخت و جریمه برای تولیدکنندگان تبدیل می‌شود. وی با اشاره به مشکل تامین گاز گفت: در سال‌‌‌های گذشته معمولا کمبود گاز فقط در فصل زمستان وجود داشت، اما امسال این ناترازی به تابستان هم رسیده است. به این صورت که نه تنها برق در فصل تابستان ناتراز بوده بلکه گاز نیز به همین صورت است.
تولیدکنندگان باید هر ماه برای دریافت سهمیه گاز مایع در صف بایستند در حالی که نرخ گاز مایع امسال به میزان ۷ برابر افزایش پیدا کرده است. رئیسزاده، درباره مشکل تامین برق گفت: برنامه قطع برق برنامهریزی شده در صنایع وجود دارد. به همین دلیل در صنعت شیشه و بلور باید دیزل ژنراتور به صورت ۱۲ ساعته راه‌‌‌اندازی شود. اما تولیدکنندگان برای تامین سوخت آن با مشکل جدی مواجه هستند. در صنعت شیشه برای تهیه سوخت با مشکل جدی مواجه بوده و تنها می‌توانیم گازوئیل را برای دیزل ژنراتور تامین کنیم. همچنین دیزل ژنراتور پاسخگوی تامین برق برای کل خط نیست. این موضوع در مجموع حدود ۲۰درصد تولید را کاهش داده است.وی درباره تامین آب مورد نیاز گفت: در شهرک صنعتی شمسآباد از روز اول تاسیس تاکنون، مشکل کمبود آب دارد. تولیدکنندگان در این شهرک صنعتی مجبورند روزانه چند تانکر آب با هر قیمتی تهیه کنند تا تولید متوقف نشود. کارخانه بلور نوری تازه واقع در شهرک شمس آباد باید روزانه ۲۰۰ متر مکعب آب به صورت تانکر از مناطق مختلف تهیه کند که هیچ تضمینی نیز برای تداوم خرید وجود ندارد.
