عضو انجمن صنایع همگن ماشینسازان و تجهیزات پلیمری در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» مطرح کرد
پاشنه آشیل صنعت ماشینسازی
تجربه کشورهای پیشرو در حوزه تولید ماشینآلات صنعتی نشان می‌دهد برای اینکه صنعت ماشینسازی در کشوری به بخشی تاثیرگذار در اقتصاد آن تبدیل شود باید به یک اولویت ملی تبدیل شود. موضوعی که به نظر می‌رسد در ایران برای دولتمردان اهمیت زیادی ندارد. چرا که از یکسو تولیدکنندگان داخلی ماشینآلات صنعتی از شیوه سیاستگذاری‌ها در این حوزه بسیار ناراضی و خواهان تغییرات جدی هستند و از سوی دیگر نیز صنایع و کارخانه‌های بی‌شماری در کشور وجود دارند که ماشینآلات خط تولید آنها فرسوده شده اما به دلیل برخی مشکلات مانند افزایش شدید نرخ ارز، توان خرید و نوسازی ماشینآلات و دستگاه‌های جدید را ندارند ؛چرا که تسهیلات مناسبی از سوی دولت برای این منظور دریافت نمی‌کنند.
تولیدمحور یا صنعتی‌محور؟
در خصوص مهم‌ترین مشکلات تولیدکنندگان ماشینآلات داخلی و به‌خصوص نوع پلیمری آنها، عضو انجمن صنایع همگن ماشینسازان و تجهیزات پلیمری و مدیرعامل ماشینسازی پارسیان با روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت‌وگو کرده است.
محمدرضا شاکری ابتدا در مورد تحولات اخیر این صنعت گفت: «وزارت صمت از سال گذشته به دنبال این بود که تعرفه واردات ماشینآلات خارجی به کشور را پایین نگه دارد. مدت‌ها مجلس و شورای نگهبان با این تصمیم مخالف بودند اما سرانجام با پیگیری‌های رئیس جمهور و نامه وزارت صمت، با کاهش یک درصدی تعرفه واردات موافقت شد و بنابراین تعرفه ورود ماشینآلات صنعتی به کشور ۲درصد تعیین شد.»
وی با بیان این موضوع که سیاست وزارت صمت از صنعتی‌محور شدن به تولیدمحور شدن کشور تغییر فاز داده است ادامه داد: «به این دلیل که به مزیت استراتژیک بودن صنعت ماشینسازی تا پیش از این توجه نشده بود. انجمن‌ها و تشکل‌های صنعت ماشینسازی طی مدت ۷ سال اخیر تمام سعی خود را کرده بودند که به مسوولان کشور تفاوت بین صنعتی شدن و تولیدمحور شدن را توضیح دهند که هر کدام برای کشور چه مزایایی خواهند داشت. تولیدی شدن به این معنا که یک ماشین یا قالب خریداری و قطعه تولید می‌شود که این ویژگی را تقریبا همه کشورها دارند. اما صنعتی بودن شامل همه کشورها نمی‌شود. رویداد و حرکتی که ایجاد فناوری می‌کند اصطلاحا صنعت نامیده می‌شود. بنابراین فشار و بار هر کشور روی صنعت ماشینسازی خواهد بود.»
آمار حجم وسیع واردات
این کارشناس و فعال ماشینآلات پلیمری در ادامه با ارائه آماری از میزان واردات ماشینآلات به کشور و همچنین حجم تولید در کشور گفت: «در سال ۱۴۰۰ حدود ۷ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار ماشینآلات وارد کشور شد. عجیب اینکه وزارت صمت این عدد را به عنوان سرمایه‌گذاری در کشور محسوب کرد. در مقابل در همین سال چیزی حدود ۳ میلیارد دلار نیز ماشینآلات در کشور تولید شد. در شرایط فعلی اقتصادی، کشور به چیزی حدود ۱۱ میلیارد دلار ماشینآلات نیاز دارد و در این شرایط سهم بازار داخلی ۳ از ۱۱ است. اگر برنامه‌های توسعه‌ای دولت به خوبی اجرا شود حداقل میزان مصرف سالانه ماشینآلات در کشور حدود ۲۷ میلیارد دلار خواهد بود. این درحالی است که مصرف ماشینآلات ترکیه ۳۶ میلیارد دلار است. این اعداد اهمیت بالا و سطح وسیع نیاز دنیا به ماشینآلات صنعتی را نشان می‌دهد. متاسفانه باید تاکید کرد که سهم تولید ایران در حوزه ماشینآلات هر سال کاهش دارد و چینی‌ها در حال قدرتمندشدن در این زمینه هستند.»
ضربه پایین بودن تعرفه واردات
وی در ادامه به موضوع کاهش شدید تعرفه واردات ماشینآلات پرداخت و گفت: «وزارت صمت بر اساس یک تصور اشتباه میزان سرمایه‌گذاری در کشور را برابر با میزان واردات ماشینآلات می‌داند. بنا بر این‌تفکر هر چقدر میزان واردات ماشین بیشتر شود نرخ سرمایه‌گذاری هم افزایش پیدا خواهد کرد. در همین حال آنها فکر کردند تعداد کسانی که از ماشینآلات استفاده می‌کنند چند برابر کسانی است که آن را تولید می‌کنند. به همین دلیل تعرفه واردات را بسیار پایین نگه داشتند تا حمایت‌ها از طرف بزرگ‌تر (مصرف‌کننده) بیشتر از طرف کوچک‌تر (تولیدکننده) باشد. این تصمیم بسیار خطرناک است چرا که کشور را از صنعتی بودن خارج می‌کند. یعنی از صنعتی‌محور تبدیل به تولیدی‌محور خواهید شد. ماشینسازی یک صنعت استراتژیک و مولد است و بنابراین اگر اهمیت صنعتی بودن در کشور کاسته شود این بخش نیز آسیب زیادی خواهد دید. متاسفانه به نظر می‌رسد دولت این مسیر را رها کرده که کاهش بسیار شدید تعرفه واردات ماشینآلات به کشور نمونه خوبی برای این ادعا خواهد بود. پیامی که این تصمیم به جامعه می‌دهد این است که همه به سمت واردات بروید. اما متاسفانه دولت به این موضوع فکر نمی‌کند که با افزایش میزان واردات، ارز بیشتری از کشور بیرون خواهد رفت. در شرایطی که میزان تورم به ۴۵درصد رسیده، تغییرات ارز نیمایی بسیار کم بوده است و این تفاوت باعث می‌شود که میزان واردات بسیار بیشتر شده و تولیدکنندگان داخلی به شدت تحت فشار قرار بگیرند. اگر همین روال ادامه داشته باشد صنعت ماشینسازی داخلی تا دو سال آینده کاملا ورشکسته خواهد شد.»
مهاجرت صنعتگران از کشور
محمدرضا شاکری با ذکر این موضوع که در همین شرایط بسیاری از تولیدکنندگان ماشینآلات از ایران مهاجرت کرده یا به فکر خروج سرمایه خود از کشور هستند ادامه داد: «آمار دقیقی از میزان مهاجرت این قشر از صنعتگران ایران نیست اما با حضور در منطقه جبل‌علی دبی در امارات، یا مناطق صنعتی کشورهای عمان، ترکیه و ارمنستان، متوجه خواهید شد که تعداد بالایی از ماشینسازان و صنعتگران ایرانی در طول چند سال اخیر به این کشورها مهاجرت کرده‌اند. آنها با خروج سرمایه خود از کشور تفاوت‌های زیادی را لمس می‌کنند و این زنگ خطر بزرگی را به صدا درآورده است.»
عضو انجمن صنایع همگن ماشینسازان با ذکر این موضوع که تولیدکنندگان در این حوزه کمکی به عدم‌خروج ارز از کشور نداشته‌اند گفت: «میزان تورم ترکیه در مقاطعی از ایران نیز بالاتر بوده است اما صادرات آنها به شدت افزایش داشته است. ولی حداقل در حوزه ماشینسازی برای کشور ما این اتفاق نیفتاده است. با این دست رفتارها باعث می‌شوند که هر روز سرمایه‌ها از کشور خارج شود. تولید ثروت وقتی در کشوری ایجاد می‌شود که کالایی که تولید کرده را به فروش رسانده و پول فروش آن را به اقتصاد خود تزریق کند. بنابراین با روش فعلی که دولت در پیش گرفته تعداد دلال‌ها و واسطه‌ها افزایش خواهد داشت. باعث تاسف است که تولیدکنندگان داخلی صنعت ماشین تقریبا هیچ عددی را برای کمک به عدم‌خروج ارز از کشور انجام نداده‌اند که دلیل این اتفاق نیز سیاست‌های اشتباه دولت بوده است. تعرفه واردات ماشینآلات از سال ۹۲ به ۱۰درصد رسیده بود و در سال ۹۸ به ۱۵درصد رسید. در همین بازه زمانی تولید ماشینآلات ساخت داخل رشد سه برابری داشت. از سال ۱۴۰۰ میزان تعرفه واردات ماشینآلات شروع به کاهش کرد و در شرایط فعلی تقریبا به صفر رسیده است! این درحالی است که همین تعرفه در ترکیه ۳۵درصد است.»
وی با تشریح برخی دیگر از مشکلات تولیدکنندگان ماشینآلات پلیمری ادامه داد: «تفاوت ارز نیمایی در بهترین شرایط با ارز آزاد چیزی حدود ۲۰درصد است. در همین شرایط هر کسی که در ایران تولیدکننده ماشین است با ارز آزاد هزینه‌های خود را پرداخت می‌کند و هر کسی اقدام به واردات ماشینآلات می‌کند این اقدام را با ارز نیمایی انجام می‌دهد! این تبعیض و ظلم بزرگی در حق تولیدکنندگان این حوزه است. به این ترتیب وزارت صمت عملا یارانه این صنعت را به تولیدکنندگان چینی پرداخت می‌کند! در این شرایط با محاسباتی که صورت گرفته، حتی اگر عقلانیت اقتصادی هم در کار باشد و قیمت ارز وارداتی و آزاد نیز یکی شود یا اینکه تعرفه واردات افزایش پیدا کند، در نرخ استهلاک ماشین و قیمت تمام‌شده قطعه، چیزی حدود ۰۲/ ۰درصد تفاوت قیمت وجود خواهد داشت. پس در قیمت تمام‌شده محصولات نهایی، میزان مفید بودن آن به هیچ عنوان قابل مقایسه و مطرح کردن نیست. ولی بر اساس همین استدلال اقدام به واردات وسیع ماشینآلات می‌شود.»
نوسان‌های ارزی
محمدرضا شاکری در پایان در خصوص اثرات تغییرات نرخ ارز و تورم بر صنایع کشور گفت: «تغییرات نرخ ارز در کشور که در طول چند ماه اخیر بسیار شدیدتر شده، تبدیل به پاشنه آشیل تمامی صنایع در ایران شده است. عمق ساخت داخل ماشینآلات پلیمری بین ۷۰ تا ۷۵درصد است. یعنی حدود ۳۰درصد ارز‌بری دارد. به صورت کلی می‌توان گفت ارز امروزه با همه چیز مردم عجین شده است. ریخته‌گری در اوایل امسال هر کیلو ۴۶ تومان بوده اما به دلیل همین نوسان‌های ارزی به هر کیلو ۶۰ تومان رسیده است.
بنابراین افزایش تورم و نوسان‌های ارزی باعث شده صنایع ایران با چالش‌های بسیار بزرگی مواجه شوند که این چالش‌ها در نهایت به مردم و مصرف‌کننده نهایی منتقل خواهد شد. امروزه اگر وارد هر صنعتی در کشور شوید متوجه خواهید شد که قیمت تمام‌شده محصول نسبت به واردات بسیار گران‌تر شده است. اینها نتیجه برخی سیاست‌های غلط در کشور است که برای ادامه حیات تولیدکنندگان نیاز است در آنها تجدیدنظر اساسی صورت بگیرد.»
