تازه‌های نشر - ۱۴۰۱/۱۰/۲۱

محور چرایی

آیا علم اقتصاد می‌تواند پرشور و هیجان باشد؟ آیا می‌تواند بر مردم و آنچه واقعا در زندگی روزانه برایشان اهمیت دارد، مبتنی باشد؟ آیا می‌تواند به ما در درک انگیزه‌های پنهان و چرایی اقدامات روزمره آنها کمک کند؟ اوری گنیزی و جان لیست در کتاب جدید خود نگاهی تحول‌‌آفرین به اقتصاد دارند. ایده‌ها و روش‌های آنها برای پی بردن به آنچه واقعا به حل مشکلات بزرگ اجتماعی و اقتصادی و کسب‌‌وکار می‌‌انجامد، درک جدیدی به ما درباره انگیزه‌های زیرین رفتار انسان می‌دهد. در این صورت می‌توانیم مشوق‌‌ها و برانگیزاننده‌های جدیدی طراحی کنیم که افراد را به حرکت درآوردن کوه‌ها ترغیب کند، رفتارهایشان را تغییر دهد یا دست‌‌کم به توافق بهتری با آنها دست یابیم.

البته یافتن مشوق‌‌ها و محرک‌‌های درست مانند پیدا کردن سوزن در خرمن کاه است. نویسندگان کتاب برای درک انگیزه‌ها و چرایی رفتارهای مردم، در کارخانه‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها، اجتماعات و ادارات کنار آنها بوده‌‌اند. آنها به‌طور کلی در محل کار، محل زندگی و محل بازی در همزیستی با مردم بود‌‌ه‌‌اند. سپس از طریق پژوهش‌های میدانی بزرگ‌‌مقیاسی که آن را «بودن در زیستگاه وحشی» نامیده‌‌اند، به مشاهده رفتار مردم در محیط‌‌های طبیعی آنها (و بدون آگاهی آنها از اینکه زیرنظر هستند) پرداخته‌‌اند. آزمایش‌‌های تصادفی آنها راه‌هایی برای کاهش شکاف بین دانشجویان ثروتمند و فقیر، متوقف‌‌سازی خشونت در مدارس شهری، رمزگشایی از این معما که آیا زنان کمتر از مردان رقابتی هستند، قیمت‌‌گذاری درست محصولات و خدمات و در نهایت دلایل واقعی گرایش مردم به تبعیض کشف کرده است.

گنیزی و لیست برای یافتن پاسخ‌‌ها سوار بر هواپیما، هلیکوپتر، قطار و خودرو شده و سفرهای طولانی را به پایان رسانده‌‌اند؛ از کوهپایه‌های کلیمانجارو تا کارخانه‌های کالیفرنیا، از هوای شرجی شمال هند تا خیابان‌‌های سرد شیکاگو و از زمین بازی مدارس در سرزمین‌‌های اشغالی تا اتاق جلسات در برخی از بزرگ‌ترین شرکت‌‌های جهان. آنها در کتاب «محور چرایی» ما را با خود در این سفرها همراه می‌کنند و از طریق داستان‌هایی درگیرکننده و پرآب و رنگ، درس‌‌هایی بزرگ و تحول‌‌آفرین ارائه می‌دهند.

یافته‌های مکاشفه‌‌آمیز، غیرمنتظره و حیاتی آنها درباره شیوه اثرگذاری انگیزه‌های پنهان بر رفتارهای انسان به جز تحول‌‌آفرین بودن، به‌شدت قابل استفاده است. این پژوهش‌ها همزمان شیوه تفکر و اقدام ما در مقابل مشکلات ریز و درشت را تغییر می‌دهند. ما به جای تمرکز بر حدس و گمان، می‌توانیم از طریق شواهد متوجه شویم که چه اقداماتی واقعا به نتیجه می‌‌رسند. هر کس که در کسب‌‌وکار، سیاست، آموزش یا فلسفه فعالیت دارد، می‌تواند از رویکرد گنیزی و لیست در توصیف محور چرایی برای رسیدن به درکی عمیق‌‌تر و دقیق‌‌تر از رفتار انسان بهره ببرد. همچنین می‌توان به‌طور روشن دریافت که چه چیزهایی او را برانگیخته می‌کند و چرا.

 

توهمات جمعی

تاد رز به عنوان نویسنده‌‌ای تحسین‌‌شده که یکی از بنیان‌‌گذاران موسسه پاپیولیس (Populace) با هدف ارتقای رضایت درونی مردم است، در کتاب جدید خود درباره اشتباهات جمعی هشدار می‌دهد. او توافق‌‌ها و دیدگاه‌های جمعی را همواره مثبت و معروف به آگاهی جمعی یا خرد جمعی نمی‌‌داند و با اتکا به آخرین پژوهش‌های عصب‌‌شناسی و روان‌شناسی اجتماعی نشان می‌دهد که چگونه گاهی اکثریت اشتباه می‌کنند. رز توضیح می‌دهد که بخش زیادی از تفکرات ما مبتنی بر فرضیات اشتباه هستند و همین موضوع باعث می‌شود که به طرز خطرناکی به‌طور اجتماعی بدگمان بوده و به‌طور فردی نارضایتی بیهوده‌‌ای داشته باشیم.

کتاب توهمات جمعی که در فوریه سال جاری منتشر شده و علاوه بر قرار گرفتن به عنوان یکی از کتاب‌‌های پرفروش آمریکا و فهرست وال‌‌استریت ژورنال، به عنوان نامزد کتاب سال 2022 آمازون در حوزه کسب‌‌وکار، رهبری سازمانی و علم هم معرفی شده است، این نکته ساده را هشدار می‌دهد: میل به همرنگی با جماعت بسیار قدرتمند است و همچنان یکی از ناشناس‌‌ترین نیروها در اجتماع است.

تاد رز در دیدگاهی متفاوت، عقیده دارد که ما به عنوان انسان به‌طور مستمر برخلاف بهترین منافع خود عمل می‌کنیم و دلیل آن اشتباهات مغزمان در درک باورهای دیگران است. مجموعه پیچیده‌‌ای از توهمات که ناشی از خطای شناختی همرنگی با جماعت است، جهان‌بینی و ادراک ما از پیرامون خود را منحرف ساخته است. از کمبود دستمال توالت تا کلیه‌هایی که به جای پیوند عضو دور ریخته می‌شوند؛ از سیاست تبعیض و جداسازی نژادی تا ادراک ما از زنان «قابل انتخاب» در رأی‌‌گیری‌‌های سیاسی؛ از آب بطری شده تا «فرهنگِ کنسل کردن»؛ به‌طور دائم از دیگران تقلید می‌کنیم، درباره باورهای خود دروغ می‌‌گوییم، به گروه‌ها و دسته‌های مختلف متمسک می‌‌شویم و صدای دیگران را خفه می‌کنیم.

سوال این است که چرا همچنان به دروغ‌‌های خود باور داریم و به خودمان آسیب می‌‌زنیم؟ تاد رز اثبات می‌کند که پاسخ را باید در دی‌‌ان‌‌ای خود جست‌وجو کنیم: بیشتر آنچه باید بدانیم یا جرأت پذیرشش را داشته باشیم به اجتماع وابسته است. بیشتر ما هماهنگی کامل با هنجارهای اجتماعی گروه‌های مرتبط با خود را به صداقت و حقیقی بودن با خود ترجیح می‌‌دهیم. کتاب توهمات جمعی با اتکا به داده‌های پژوهشی نشان می‌دهد که چگونه به خطا می‌‌رویم و چطور می‌توان در شکل‌‌دهی به عقاید، جانب حقیقت و اصالت را نگه داشت. رز با نگاهی دگراندیشانه و توانمندساز، شیوه پاکسازی ادراک خود و اتخاذ تصمیماتی مبتنی بر روشن‌‌بینی جدید را برای دستیابی به رضایت و آرامش درونی ارائه می‌دهد.