در گفت‌وگوی نایب‌رئیس انجمن ملی صنایع پلیمر ایران با «دنیای اقتصاد» بررسی شد
نقشه توسعه صنعت پتروشیمی
در حال حاضر صنایع بسیاری با مشکل کمبود مواد اولیه مواجه هستند. گروه‌های کالایی پلی‌‌پروپیلنی، پلی‌‌اتیلن‌‌های سنگین لوله، پلی‌‌استایرن‌‌ها و استایرن‌‌منومر همچنین دی‌‌اتیل هگزانول و بسیاری از گریدهای مختلف PVC از جمله کالاهایی هستند که با برتری تقاضا بر عرضه‌ها و رقابت برای خرید و رشد نرخ روبه‌رو شده و همین مطلب یک ریسک بنیادین را پیش‌‌روی صنایع تکمیلی ترسیم می‌کند، زیرا احتمال توقف تولید یا رشد قیمت تمام شده را در بازه‌های مختلفی از زمان در بر دارد. لوله و اتصالات پلی اتیلن یکی از صنایعی است که در شرایط فعلی به صورت غیرمنتظره با برتری تقاضا بر عرضه‌ها مواجه شده است. ساخت لوله برای پروژه‌های گازرسانی و آبرسانی به شهرها و روستاهای کشور به گرید بلک پلی اتیلن نیاز دارد که متاسفانه حدود سه ماه است تولید گسترده و متناسب با نیاز گرید CRP۱۰۰B با اما و اگر روبه‌رو شده است. در حال حاضر پتروشیمی جم در کنار پتروشیمی شازند دو منبع اصلی تامین نیاز گرید مذکور هستند. دلیل اصلی یا به عبارت بهتر دلیل انضمامی برتری تقاضا بر عرضه را سعید زمان‌زاده، عضو هیات‌مدیره انجمن لوله و اتصالات پلی اتیلن و نایب‌رئیس انجمن ملی صنایع پلیمر ایران با ضعف برنامهریزی مرتبط می‌‌داند. شرح این گفت‌وگو را در ادامه می‌‌خوانید.
با توجه به ظرفیت اشتغال‌زایی و ارز‌آوری در زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی چه عواملی می‌توانند در توسعه این بخش موثر باشند؟
همان‌طور که اشاره شد تنها در بخش صنایع تکمیلی پتروشیمی بالغ بر ۹۵۰ هزار شغل مستقیم ایجاد شده است، این مهم نشان‌دهنده اهمیت بالای سرمایهگذاری در این حوزه است. همچنین در حوزه صادرات در سال‌های اخیر و با توجه به تحریم صنعت نفت بخش عمده‌ای از نیاز ارزی کشور از طریق صنایع پاییندستی و تکمیلی پتروشیمی تامین شد. برنامهریزی باید در جهت تکمیل زنجیره ارزش باشد و از ارزان‌فروشی همچنین خام‌فروشی به صورت توأمان اجتناب شود. چنانچه حلقه تحریم تنگ‌تر شود نقش صنایع کوچک و متوسط پایین‌دست پتروشیمی در صادرات حائز اهمیت بیشتری خواهد بود، چابکی و چالاکی شرکت‌های دانش‌بنیان این امکان را می‌دهد که صادرات محصولات با ارزش افزوده بیشتر جایگزین خام‌فروشی شود. البته برای توسعه و به‌روزرسانی صنایع پتروشیمی عوامل و اقدامات متعدد و مرتبطی وجود دارد که اجرایی کردن بعضی از آنها مستلزم عزم و اراده ملی است. به عنوان نمونه این صنایع نیازمند فضای ارتباطی گسترده‌ای است که رفع تحریم‌ها راهگشای آن است. علاوه بر این باید رفع موانع تولید از شعار به سطح عینیت برسد. انحصاری بودن و عدم رقابت در صنایع بالادستی از چالش‌های دیگر توسعه است. بهره‌وری و عدم توجه به آن به دلیل دور بودن از فضای رقابتی و ناکافی بودن سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه از دیگر عوامل بازدارنده توسعه است. ضعف بازاریابی و مطالعه بازار، عدم آشنایی با فرآیند‌ها و رویه‌های مراودات بین‌المللی در صنایع تکمیلی موسوم به پاییندستی در کنار نگاه مقطعی به صادرات عامل مهمی در از دست دادن بازارهای منطقه‌‌ای بوده است که برای بازسازی و توسعه صادرات لازم است با تغییر دیدگاه و آموزش اصلاح شود.
وضعیت تامین مواد اولیه صنعت لوله و اتصالات پلی‌اتیلن به چه صورت است؟
خوشبختانه ظرفیت قابل اتکا و بالایی در تولید گریدهای پلی‌اتیلن با محوریت انواع پلی‌‌اتیلن‌‌های سنگین لوله در داخل کشور وجود دارد. پتروشیمیهای جم، شازند و امیرکبیر این قابلیت را دارند که تمام نیاز بازار داخلی به این مواد را تامین کنند، به همین لحاظ طی سه سال گذشته آرامش نسبی در بازار مواد اولیه صنعت لوله و اتصالات پلی‌اتیلن حکمفرما بوده، در واقع توازنی بین عرضه و تقاضا وجود داشت و به همین اعتبار، رقابت چندانی بین تولیدکنندگان برای خرید مواد اولیه صورت نمی‌گرفت.
اما در ابتدای سال جاری و آغاز برخی بحرانها در سطح منطقه و مخصوصا در جهان همچون جنگ اوکراین و افزایش بی‌‌رویه و پرشتاب قیمت نفت خام و همچنین بروز تورم‌های کم سابقه در اقتصادهای دنیا که بعضا در کشورهای قاره سبز به ۱۰ درصد هم رسید، شاهد بر هم خوردن توازن بازارها بودیم. در کنار این مسائل در داخل کشور به جای تدبیر برای مقابله با این بحرانها برخی برای سودآوری بیشتر و عدم پایبندی به تعهدات بلندمدت و فقدان برنامهریزی عرضه را در بسیاری از گریدهای پرمصرف از جمله CRP۱۰۰B کاهش دادند. با وجود اینکه تقاضا برای این گرید افزایش قابل توجهی داشته عدم تولید گسترده آن موجب رقابت‌های غیر‌متعارف و بروز مشکلات عدیده‌‌ای برای تولیدکنندگان که عمدتا دارای قراردادهایی با قیمت ثابت هستند شده است. در این ارتباط حتی تعدادی از تولیدکنندگان لوله و اتصالات پلی‌اتیلن که آسیب و زیان جدیدی دیده‌اند موضوع را به سازمان‌های ذی‌‌ربط انعکاس داده‌اند.
امکان ارائه آمار و ارقامی وجود دارد که در حال حاضر مواد اولیه مدنظر چگونه بوده است؟
مواد اولیه پلی اتیلن لوله در دو گروه نچرال (عمومی یا طبیعی) و بلک (تیره یا سیاه) تولید می‌شود. بالغ بر ۷۰ درصد تقاضای بازار داخلی برای گرید بلک است که در مقابل حدود ۸۰ درصد عرضه مواد نچرال است.
پتروشیمیهای امیرکبیر و جم در حال حاضر به‌طور کامل گرید نچرال را تولید و عرضه می‌کنند و تنها پتروشیمی شازند است که بخشی از نیاز به گرید بلک را تولید می‌کند، البته طی دو هفته گذشته کاهش عرضه داشتهایم و همان‌طور که عرض کردم این مقدار عرضه به هیچ‌وجه تکافوی نیاز فعلی را نمی‌کند.
اگر بخواهم اشاره‌‌ای به حوزه مصرف مواد بلک داشته باشم، تنها در دو بخش عمده می‌توان به تمام پروژه‌های گازرسانی کشور و همچنین آبرسانی به روستاهای محروم که از سال گذشته با همت قرارگاه امام حسن مجتبی (ع) استارت خورده است اشاره کرد که نیازی حداقل بالغ بر ۱۵۰ هزار تن در سال خواهد بود.
به نظر شما دلیل اینکه تولید این قبیل مواد اولیه محدود شده چیست؟
دلیل عنوان شده توسط مدیران فنی مشکل تامین دوده و مستربچ است که البته برای ما قانع‌‌کننده نیست چرا که حدود یک‌سال از پروژه تولید CRP۱۰۰B می‌گذرد. همان‌طور که قبلا هم گفتم برنامهریزی نامناسب و عدم پایبندی به تعهد و احتمالا انگیزه سودآوری بهتر و آسان‌تر برای تولید سایر گریدها باعث توقف تولید این گرید پرمصرف و استراتژیک شده است.
دفتر توسعه صنایع پاییندستی یکی از مدیریت‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی است که وظایف و مسوولیت‌های مهم قیمت‌گذاری و تعیین کف عرضه را به صورت هفتگی و براساس دستورالعمل تنظیم بازار به عهده دارد.
درباره التهاب و کمبود عرضه CRP۱۰۰B جلسات متعددی در این دفتر داشتهایم و برنامه مصوب تولید با هماهنگی پتروشیمی‌‌ها ارائه شده ولی به هر دلیلی مشکل برطرف نشد، به نحوی که اجبارا اعتراض و شکایت به سازمان‌های مختلف انعکاس داده شد.
آیا با رایزنی و تعامل امکان حل این مساله وجود دارد؟
بله در حال حاضر به‌طور مستمر پیگیری می‌کنیم و مهم‌ترین تصمیم اهتمام عرضه‌‌کنندگان برای جبران کمبود ایجاد شده با اعلام برنامه تولید حتی به صورت سلف است.
زیان‌های وارد شده به تعدادی از واحد‌های تولید‌کننده که دارای قراردادهایی با قیمت ثابت بوده‌اند تنها طی چند هفته محدودیت عرضه CRP۱۰۰B بالغ بر ۴۵ میلیارد تومان بوده است که باید مورد توجه قرار گیرد.
