به گفته سید‌حامد حسینی وزارت صمت در زمینه ساماندهی خوراک واحدهای تولیدی می‌تواند نقش بسزایی ایفا کند همچنین سازمان توسعه تجارت به عنوان متولی بحث رفع تعهدات ارزی، امکان کمک و یاری به صادرکنندگان را دارد. صندوق ضمانت صادرات نیز می‌تواند بخشی از مشکلات ناشی از تحریم را از طریق تامین مالی صادرات حل کند. متن زیر ماحصل گفت‌وگوی ما با سید‌حامد حسینی عضو هیات‌مدیره انجمن قیر ایران حول محور  چالش‌ها و ظرفیت‌های صادرات قیر است.

در حال حاضر مهم‌ترین چالش‌های صادرکنندگان در بازارهای مقصد چیست؟

نکته مهم این است که بدانیم قیر ایرانی یکی از مرغوب‌ترین‌ها در آسیا و دارای برند در بازار‌های بین‌المللی بوده و ظرفیت تولید ایران می‌تواند سالانه بیش از ۷ میلیون تن در سال باشد، اما این چرخه طی سال‌های گذشته تضعیف شده است. برای مثال در سال ۹۸ ترکیه واردات قیر ایران را به دلایل نامعلومی ممنوع کرد. این امر موجب شد ترانزیت این کالا از این کشور به برخی کشورهای دیگر مانند گرجستان و بلغارستان نیز با مشکل مواجه شود. این وضعیت در حالی است که بخشی از صادرات قیر عراق از مسیر ایران انجام می‌شود. از طرف دیگر تحریم‌های ظالمانه آمریکا مشکلات عدیده‌ایک را در زمینه حمل‌ونقل، مبادلات بانکی و بیمه به‌وجود آورده است.

در این میان صادرات قیر عراق از مسیر ایران یکی دیگر از مشکلات عمده صادرکنندگان است که ظرفیت صادراتی ایران را در شرایط کمبود ناوگان اشغال کرده و در رقابت با قیر ایرانی در بازارهای مقصد قرار گرفته است.

چه نهادها و سازمان‌هایی می‌توانند بیشترین کمک را به توسعه صادرات قیر انجام دهند و چگونه؟

وزارت صمت در زمینه ساماندهی خوراک واحدهای تولیدی می‌تواند نقش بسزایی ایفا کند، همچنین سازمان توسعه تجارت به عنوان متولی بحث رفع تعهدات ارزی، امکان کمک و یاری به صادرکنندگان را دارد. صندوق ضمانت صادرات می‌تواند بخشی از مشکلات ناشی از تحریم را از طریق تامین مالی صادرات حل کند.

همچنین سازمان بنادر و دریانوردی از طریق گازرسانی به پایانه‌های قیر فله صادراتی و تسهیل شرایط در محوطه‌های کانتینری می‌تواند صادرات را تقویت کند. وزارت راه نیز با افزایش هزینه‌های ترانزیت قیر عراقی و افزایش و تقویت ناوگان حمل و نقل بین‌المللی و داخلی امکان تقویت این حوزه را دارد.

سازمان امور مالیاتی و بانک مرکزی از طریق استرداد سریع ارزش افزوده صادرکنندگان امکان تامین نقدینگی صادرکنندگان را فراهم می‌سازند. سازمان توسعه تجارت با رفع موانع ایفای تعهد ارزی صادرکنندگان قیر با توجه به عدم معافیت صادرات این محصول از مالیات عملکرد می‌تواند گام بزرگی در راه توسعه صادرات این محصول بردارد.

وضعیت رقبای قیر ایران در بازارهای صادراتی چگونه است‌؟

طبق آمارهای گمرک، صادرات قیر ایران در فروردین سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل رقمی بیش از ۳۰‌درصد کاهش داشته است. موارد متعددی می‌تواند عامل این مهم باشد. از سویی صادرکنندگان بزرگ قیر در جهان تلاش کرده‌اند در بازارهای جهانی برای خود مزیت ایجاد کنند. این عامل موجب شده اختلاف قیمت قیر ایران با کشورهایی نظیر کره و سنگاپور کاهش یابد. از سوی دیگر بودجه‌های عمرانی به خصوص در راه‌سازی در بازارهای هدف کاهش یافته که موجب کاهش تقاضای جهانی قیر شده است.

به تازگی قیر عراق نیز در بازار جهانی سهم قابل توجهی را از آن خود کرده است. ورود قیر عراقی ارزان‌قیمت با اختلافی حدود ۳۰ دلاری تاثیر محسوسی بر صادرات ایران داشته ‌است. صادرکنندگان ایرانی به دلیل تحریم‌های ظالمانه امکان استفاده از سرویس‌های حمل و نقل بین‌المللی به نرخ مناسب و بهره بردن از روش‌های نوین و به‌روز را ندارند؛ همین امر درخصوص مشتریان و خریداران قیر صادراتی ایران نیز صدق می‌کند. این موضوع موجب می‌شود ایران بخش‌هایی از بازار خود در سطح جهان را از دست بدهد.

باید توجه کرد بازارهای ایران در جهان محدود به مشتریان خاصی بوده که در ماه‌های اخیر و با درگیر شدن دولت‌ها با مسائل اساسی‌تری نظیر قیمت غلات و بحران غذا اولویت‌های دولت‌ها تغییر کرده که این مورد هم بر صادرات قیر موثر واقع شده است.

چه مواردی بیشترین آسیب را به صادرات قیر ایران طی سه سال گذشته وارد آورده است؟

تغییرات بخشنامه‌های رفع تعهد ‌ارزی، نوسانات بسیار شدید قیمت‌های جهانی، تامین نقدینگی شرکت‌های بازرگانی از بازار قیر صادراتی و تضعیف تولیدکنندگان این محصول با حمایت شرکت‌های خصولتی، توقیف و ایجاد مانع در حمل و نقل بین‌المللی قیر، ممنوع شدن واردات و ترانزیت قیر ایرانی به ترکیه و گرجستان، عدم پرداخت مطالبات قیرسازان از وزارت راه و سازمان امور مالیاتی، عدم تامین خوراک واحدهای تولیدی با قیمت و مقدار مناسب در زمان لازم بخشی از آسیب‌ها به صادرات قیر ایران بوده است

بخشنامه‌های تعهد ارزی چه تاثیری بر صادرات قیر داشته است؟

ابهام در بخشنامه‌های رفع تعهد ارزی مسیر صادرکنندگان را جهت توسعه بازار سد کرده است. اگر مصوبه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت در مهرماه ۱۴۰۰ ملاک است در آنجا گفته شده فقط معافیت مالیاتی تابع ایفای تعهدات ارزی است در حالی که در لایحه بودجه صراحتا اعلام شده صادرات قیر مشمول مالیات عملکرد است؛ از طرف دیگر استرداد مالیات ارزش افزوده یک ماه بعد از صادرات باید انجام شود فارغ از ایفا یا عدم ایفای تعهدات ارزی که در حال حاضر این موضوع اجرا نمی‌شود.