در گفت‌و‌گو با عضو هیات‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران تشریح شد
کارآفرینی؛ دستاورد اکوسیستم زنده حوزه سلامت
اهمیت اقتصاد سلامت
در همین راستا عضو هیات‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران گفت: نگاه جهانی به موضوع اقتصاد سلامت نشان می‌دهد روند گستردگی آن محدود به بازه زمانی خاصی نیست و همچنان ادامه دارد و روزبهروز بر وسعت و اهمیت آن نیز در جهان افزوده می‌شود. به گفته عباس کبریایی‌زاده دلیل این موضوع این است که نرخ نوآوری در حوزه سلامت به نسبت سایر حوزه‌ها بسیار بالاست و وقتی این شاخص را در شاخه‌های مختلف بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم رتبه دوم نرخ نوآوری بعد از اینترنت متوجه حوزه سلامت است. دلیل دیگر این است که جهان به سمت آگاهی و دانش بیشتر نسبت به سلامت در حرکت است و آگاهی مردم نسبت به دانش و سلامت به صورت فزاینده رو به رشد است. علاوه بر این موضوع انتظارات جامعه نیز در این گستردگی و اهمیت تاثیرگذار است؛ یعنی انتظارات مردم نسبت به دریافت خدمات سلامت‌محور رو به رشد است و این موضوع می‌تواند خود عاملی برای سرعت رشد بیشتر اقتصاد سلامت در میان شاخه‌های دیگر علم اقتصاد باشد.
وی ادامه داد: ترند جهانی نشان می‌دهد حوزه سلامت روزبهروز مورد توجه سرمایه‌گذاران و دولت‌ها است. زیرا دولت‌ها در برابر هزینه‌های نظام سلامت متعهد هستند و طبیعتا بخش عمده‌ای از هزینه‌های سلامت را از بودجه‌های عمومی پرداخت می‌کنند. بنابراین نظام‌های حکمرانی و همین‌طور خود مردم به حوزه اقتصاد سلامت توجه دارند؛ زیرا در زمان مواجهه با بیماری‌ها، افراد حق انتخاب‌های متنوعی ندارند و ناچارند از یکسری خدمات معین استفاده کنند و آن خدمات و کالاها می‌تواند برای آنها بسیار گران‌قیمت باشد.
اقتصاد سلامت و جایگاه دارو
عضو هیات مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران افزود: بخش‌های مختلف اقتصاد سلامت در مولفه رشد و نوآوری همواره از جایگاه بالایی برخوردار بوده است؛ اما از میان همه حیطه‌های اقتصاد سلامت اعم از بخش خدمات بستری و بیمارستانی، مراقبت‌های پایه سلامت، بهداشت، تشخیص و ملزومات پزشکی، همواره حوزه دارو یکی از پررونق‌ترین حوزه‌ها در نوآوری بوده است. بنابراین در میان بخش‌های مختلف حوزه سلامت، دارو همواره دارای جایگاه مهم و ویژه‌ای بوده و مورد توجه سیاستگذاران، سرمایه‌گذاران و افراد جامعه است.
مدیریت و اقتصاد سلامت
کبریایی‌زاده گفت: اقتصاد یکی از شاخه‌هایی است که به‌طور کاملا محسوس خود را بر سیاستگذاری نظام سلامت تحمیل کرده است. به همین دلیل در این زمینه علاوه بر اقتصاد، شاخه‌های دیگری از علم حوزه سلامت، آموزش سلامت (Health education) و یادگیری آموزش‌های مدیریتی نیز جزء اجتناب‌ناپذیر آن شده است. در واقع به دلیل اینکه منابع مالی و اقتصادی محدود است، سیاستگذاری‌های نظام سلامت همواره به این موضوع می‌اندیشد که چگونه می‌تواند از دانش مدیریت برای استفاده بهینه از منابع محدود بهره بگیرد و بالاترین بهره‌وری و کارآیی را به دست آورد.
کبریایی‌زاده در ادامه گفت: بر همین اساس علم درمان (therapy) هم متاثر از همین تحمیل‌های اقتصادی در حوزه دارو می‌شود. در گذشته ما برای درمان بیماری‌های رایج مانند فشار خون نیز حق انتخاب‌های محدودی داشتیم. در گذشته نه‌چندان دور یعنی شاید حدود ۶۰ سال قبل تعداد داروها بسیار محدود بود و مثلا برای درمان دیابت یا فشار خون، پزشک معالج حق انتخاب‌های زیادی نداشت، اما امروز برای هر بیماری محصولات متنوع دارویی تولید می‌شود. انواع ملکول‌های دارویی با نام برند و ژنریک تولید می‌شوند و حق انتخاب‌های متنوعی در ارتباط با طب جایگزین (Alternative Medicine) وجود دارد. به عبارت دیگر حق انتخاب در مورد محصولات و پروتکل‌های درمانی روزبهروز در حال افزایش است.
پس می‌بینیم که اقتصاد خود را بر روش‌ها و پروسیجرهای درمانی نیز تحمیل می‌کند و شاخه‌هایی مانند تدوین استانداردهای درمان، الگوهای درمان، پروتکل‌های محلی و منطقه‌ای و بین‌المللی را ایجاد می‌کند تا ما بتوانیم متناسب با شرایط اقتصادی و اجتماعی، داروهای ارزان‌تر یا گران‌تر را انتخاب کنیم و از این روش‌ها برای درمان یا تشخیص و پیشگیری از بیماری‌ها استفاده کنیم. به گفته وی در حقیقت امروز با توجه به فراگیری و گستردگی اقتصاد سلامت در دنیا، علم اقتصاد و مدیریت منابع بر نظام سلامت تحمیل شده و باعث شده حوزه‌هایی مثل مدیریت درمان و الگوهای مدیریتی نیز به آن اضافه شوند.
اقتصاد سلامت و اخلاق
رئیس هیات‌مدیره سندیکای تولیدکنندگان مکمل‌های غذایی و رژیمی گفت: حق انتخاب متنوع در حوزه سلامت باعث شده ما ناچار شویم از مقوله‌های مربوط به علم اخلاق هم در این حوزه استفاده کنیم، زیرا وقتی توسعه بازار برای خدمت یک محصول وجود دارد، طبیعتا رقابت نیز در این بخش شکل می‌گیرد؛ موضوع حق انتخاب ایجاد می‌شود و می‌تواند نوعی سوداگری اقتصادی هم رقم بخورد. بنابراین لازم است شاخه‌ای در اقتصاد سلامت با عنوان «نگاه انسان‌گرایانه» ایجاد شود و به این موضوع بپردازد که آیا روش‌های مدیریت به کار گرفته شده کرامت‌های انسانی را پاس می‌دارند؟ و آیا این روند باعث سلب آزادی‌ها می‌شود یا خیر! همین‌طور آیا چنین رویکردی باعث می‌شود حدود اخلاق به ویژه اخلاق شخصی و اخلاق حرفه‌ای آسیب ببینند یا نه. بنابراین می‌توان گفت گسترش اقتصاد در حوزه سلامت باعث ایجاد تحولی در حوزه‌های مدیریت، حوزه‌های درمان و حتی حوزه‌های اخلاق حرفه‌ای شده است.
اقتصاد سلامت در ایران
وی افزود: در حال حاضر حوزه اقتصاد سلامت بیش از ۲۰ سال است که در دانشگاه‌های علوم پزشکی مورد توجه قرار گرفته است. به شکل ویژه در حوزه دارو نیز بیش از ۱۵ سال است که گروه‌های اقتصاد و مدیریت دارو در دانشکده‌های داروسازی ایجاد شده است. بنابراین استفاده از دانش مدیریت و دانش اقتصاد در سیاستگذاری‌های نظام سلامت و دارو در ایران امروز به عنوان یک جایگاه آموزشی و پژوهشی و همچنین کمک به سیاستگذاری و مدیریت پذیرفته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کبریایی‌زاده ادامه داد: آنچه مسلم است و در جامعه دیده می‌شود و با نام‌هایی نظیر فرار مغزها یا ناکارآمدی بهره‌برداری از دانشمندان و نیروهای جوان تحصیل‌کرده از آن یاد می‌شود، نشان می‌دهد شتاب تربیت نیروی انسانی دانش‌محور در کشور بسیار بیشتر از سیاست‌های بهره‌برداری از وجود آنها است. به همین دلیل نیروی کار آموزش‌دیده و ماهر ما متناسب با استعداد‌های موجود در کشور نیست. امروز دانشگاه‌ها و نظام آموزشی ما در تربیت نیروی بهره‌ور جلوتر از نظام بهره‌برداری از نیروی کار حرکت می‌کند. همین موضوع مشکلات فراوانی را برای نظام سلامت کشور ایجاد می‌کند.
به‌طور کلی اداره نظام سلامت در کشور متاثر از حکمرانی اقتصادی است. بنابراین وقتی ما در بخش سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، در بخش دولتی و خصوصی دچار یک نوع آشفتگی هستیم و همگرایی، همسویی و مدیریت راهبردی در این بخش دیده نمی‌شود، نمی‌توان انتظاری غیر از این از نظام سلامت نیز داشت. وی در ادامه خاطر‌نشان کرد: در حال حاضر با وجود اینکه کشور دارای برنامه‌های مدون ۲۰ ساله و ۵ساله توسعه است، متاسفانه در سیاستگذاری‌های عمومی این رویکرد را به شکل منسجم و همگرا نمی‌بینیم. طبیعتا نظام سلامت نیز در چنین شرایطی متاثر از این آشفتگی در حکمرانی اقتصادی است. وقتی در نظام اقتصادی کشور ثبات نرخ ارز وجود ندارد، اقتصاد دچار تورم است و ثبات قیمت‌ها میسر نمی‌شود، طبیعی است که این موارد روی اقتصاد سلامت کشور تاثیر می‌گذارد و به‌طور مشخص حکمرانی سلامت را نیز دچار آسیب می‌کند.
کبریایی‌زاده افزود: وقتی در حکمرانی اقتصادی ما شفافیت اطلاعات، پاسخگویی در ساختارهای مدیریتی و همین‌طور همگرایی و مشارکت با ذی‌نفعان جایگاه ملموس و قابل قبولی ندارد این موضوع در نظام سلامت نیز اثر خود را نشان می‌دهد. بر این اساس اگر بخواهیم مهم‌ترین چالش‌های حکمرانی در نظام سلامت را نام ببریم، می‌توانیم به نا‌برخورداری از مولفه‌های حکمرانی خوب اشاره کنیم. به بیان دیگر نظام سلامت ما در شرایط کنونی از نبود شفافیت و نظام پاسخگویی، عدم‌همگرایی و حتی تضاد در بین ذی‌نفعان و حکمرانان رنج می‌برد. به گفته وی با تمامی این تفاسیر تعجبی ندارد که در نظام سلامت رویکردهای راهبردی دیده نمی‌شود و ما بیشتر شاهد روزمرگی در این حوزه هستیم؛ در چنین شرایطی به طور کلی تضمین آینده بهتر، تضمین فساد کمتر و بهره‌وری بیشتر نیز کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد و دیده می‌شود.
آینده صنعت دارو در کشور
کبریایی‌زاده در ادامه اضافه کرد: در ایران در حوزه دارو و کالاهای سلامت‌محور یک فرصت فوق‌العاده در اختیار داریم. زیرا هم در حوزه دارو و هم ملزومات و تجهیزات پزشکی پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم. به عنوان مثال از جمله دستاوردهای این حوزه این بوده است که در سال‌های اخیر فعالان صنعت دارو توانسته‌اند در یک دوره ۱۰ ساله، تمام نیاز کشور به مکمل‌ها را با استفاده از دانش و تلاش داخلی برطرف کنند. بنابراین ما در کشور ظرفیت‌سازی بسیار مطلوبی در حوزه سلامت داریم که برخوردار از پتانسیل‌های دانش، فناوری و تجارت است و این موضوع به شدت به ما قوت قلب می‌دهد که در زمینه گسترش بازار نظام سلامت برنامه‌ریزی مطلوبی داشته باشیم و برای حضور صنعت داروی ایران در بازارهای منطقه و بین‌المللی فکر کنیم.
به گفته کبریایی‌زاده اگر دولت هم حمایت مطلوب را در این زمینه از صنایع داروسازی انجام دهد، می‌توانیم صنعت دارویی کشور را به یک صنعت برون‌گرا و حائز توسعه تبدیل کنیم. امیدواریم در این زمینه دولت یک سیاست پرشتاب حمایتی را در نظر بگیرد تا صنعت داروسازی ما با استفاده از ظرفیت‌های ایجاد شده در آن، در یک بازه زمانی حدودا ۵ ساله به سوی دستیابی به تراز تجاری مثبت در این حوزه حرکت کند.
نامه‌ای برای معاون اول
وی در مورد نامه‌ای که دست‌اندرکاران صنعت دارو برای معاون اول رئیس‌جمهور ارسال کرده‌اند گفت: آنچه تاکنون شاهد آن بوده‌ایم ما را به عملکرد معاون اول رئیس جمهور، آقای مخبر امیدوار می‌کند. زیرا در پست‌های قبلی نیز نشان دادند فرد عمل‌گرایی هستند و می‌توان به حمایت‌های سازنده‌شان امید داشت. بر همین اساس از سوی سندیکاها با وی مکاتبه کردیم و بلافاصله جلسه‌ای نیز در این‌باره تشکیل شد. در واقع این مکاتبات پیرو نگاه مثبت خود معاون اول رئیس جمهور بود و بنا به درخواست وی در این باره گزارشی نیز پیرامون آسیب‌شناسی صنعت دارو در کشور تهیه شده که در اختیار معاون اول رئیس‌جمهور قرار می‌گیرد.
