مدیران صنعت فولاد بر تولیدات نفت وگاز سرو تاکید کردند
تولید بومی کاتالیست؛ عامل اصلی توسعه
در این مسیر از دو دهه پیش مجموعه دانش‌بنیان نفت و گاز سرو تلاش خود را برای بومی‌سازی کاتالیست و نهادینه کردن این صنعت در کشور آغاز کرد و این دستاورد مهم با همکاری دو شرکت فولاد خوزستان و فولاد مبارکه اصفهان آغاز شد.
در واقع استفاده از کاتالیست در ریفرمرهای تولید فولاد تا اواسط دهه۹۰ کاملا در اختیار محصولات وارداتی از هند قرار داشت و علاوه بر ارزبری در برخی مواقع می‌توانست روند تولید را نیز تحت‌الشعاع قرار دهد. اما ورود مجموعه دانش‌بنیان نفت و گاز سرو به این حوزه، به همراه حمایت‌های مجموعه‌های فولادی آغازگر تولید کاتالیست‌های ایرانی شد که به گفته مدیران و کارشناسان فولادی علاوه بر مزیت کیفیت رقابتی به لحاظ قیمت و خدمات پس از فروش نیز منافع زیادی را برای فولادسازان به همراه داشته است، به‌گونه‌ای که در عمل با گسترش فعالیت این شرکت واردات کاتالیست به‌ویژه محصولات هندی به صفر رسیده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد پیش از این، مشکلات عدیده‌ای چون عدم برخورداری از ضمانت و خدمات پس از فروش مهم‌ترین چالش مصرف‌کنندگان را تشکیل می‌داد. اما از سال ۱۳۸۸ و آغاز استفاده از کاتالیست ایرانی شرکت نفت و گاز سرو در مادول‌های مبارکه و خوزستان که به‌صورت همزمان با نمونه‌های هندی رقابت می‌کرد آغازگر توسعه این محصول دانش‌بنیان در سایر شرکت‌های فولادی شد، به گونه‌ای که در ادامه این مسیر ریل‌گذاری‌شده، شرکت‌های فولادی دیگر نیز همراه شدند.
دولتی‌ها رقیب تولیدکنندگان خصوصی نشوند
شرکت نفت و گاز سرو تاکنون موفق به داخلی‌سازی و تجاری‌سازی کامل بیش از ۳۰ نوع از انواع کاتالیست‌های پرمصرف صنایع فولاد، پتروشیمی و پالایش نفت شده، این در شرایطی است که بیش از ۷۰ نوع کاتالیست دیگر همچنان داخلی‌سازی نشده است. این فرصت بستر مناسبی برای شرکت‌های تحقیقاتی، پژوهشی، تولیدی فراهم می‌کند تا به‌جای کپی‌برداری از دانش فنی دیگران، بومی‌سازی سایر کاتالیست‌ها را هدف قرار دهند تا توان تولید در کشور برای امر مهم و مقدس بومی‌سازی تقسیم شود. همان‌طور که رهبر فرزانه انقلاب در بیانات خود تاکید داشتند، دولتی‌ها در کارهای اقتصادی مطلقا رقیب بخش خصوصی نشوند، از این‌رو در این شرایط از طرفی دولتی‌ها نیز به جای حمایت از این امر، تبدیل به رقیبی در این صنعت شده‌اند که تحقیقات میدانی نشان می‌دهد طی چند سال اخیر، مجموعه‌های دولتی و شبه‌دولتی در تلاش بوده‌‌اند شرکت‌های کاتالیستی را در حوزه فعالیت شرکت‌های خصوصی قبلی این صنعت ایجاد کنند. در صورتی که می‌توانست این توان در حوزه پژوهش برای دستیابی به کاتالیست‌های خارجی دیگری صرف شده تا ایران از واردات کاتالیست بی‌نیاز شود.
نرخ کاتالیست‌های سرو ۶۰ درصد قیمت وارداتی
در این رابطه، طی میزگردی با حضور مدیران و متخصصان صنعت فولاد موارد فوق‌الذکر مورد بررسی قرار گرفته است که نتایج این بررسی در ذیل می‌آید:
مدیر واحد احیای مستقیم شرکت فولاد مبارکه اصفهان با عنوان اینکه تولید کاتالیست از سوی شرکت نفت و گاز سرو به انحصار شرکت‌های هندی در این حوزه پایان داده است، گفت: قیمت محصولات ایران کمتر از
۶۰ درصد قیمت وارداتی را تشکیل می‌دهد.
محمدرضا فتحی مدیر واحد احیای مستقیم فولاد مبارکه اصفهان در خصوص استفاده از کاتالیست‌های ایرانی در تولیدات آهن اسفنجی این شرکت به «دنیای اقتصاد» گفت: در تولید فولاد پیش از این کاتالیست مورد نیاز خود را از طریق واردات از کشورهای چین و هند انجام می‌دادیم که در این راستا هند بیشترین سهم را در اختیار داشت، به گونه‌ای که عملا تامین کاتالیست مورد نیاز ایران در انحصار شرکت‌های هندی قرار داشت. وی در ادامه افزود: تداوم وضعیت بازار انحصاری و سیاست‌های شرکت‌های هندی که امکان پیش‌بینی تولید را میسر نمی‌کرد در سال ۹۱ نگرانی بسیاری را برای فولادسازان به همراه داشت که می‌توانست تولید را تحت‌الشعاع قرار دهد.
این فعال حوزه فولاد گفت: با تشدید محدودیت‌های تحریمی و افزایش نگرانی‌ها تولید کاتالیست از سوی شرکت دانش‌بنیان نفت و گاز سرو رقم خورد و در نهایت مبارکه با قبول ریسک به عنوان اولین شرکت فولادسازی نسبت به بارگذاری کامل کاتالیست ایرانی در یکی از ریفرمرهای این شرکت اقدام کرد.
فتحی درباره کیفیت کاتالیست شرکت نفت و گاز سرو گفت: این شرکت با تکیه بر دانش فنی توانست محصولی با کیفیت را تولید کند که علاوه بر کیفیت قابل رقابت با نمونه‌های وارداتی از قیمتی به مراتب پایین‌تر برخوردار است، به گونه‌ای‌که قیمت کاتالیست‌های سرو کمتر از ۶۰ درصد نرخ وارداتی بوده و صرفه‌جویی ارزی بالایی را برای شرکت‌های فولادی رقم زده است.
وی افزود: یکی از مهم‌ترین مزایای استفاده از کاتالیست ایرانی امکان برخورداری از خدمات پس از فروش مناسب و در دسترس بودن محصول است که به همراه هزینه پایین حمل و نقل از صرفه اقتصادی مناسبی برخوردار است.
حذف کاتالیست‌های وارداتی با محصولات « سرو»
سرپرست تولید در واحدهای زمزم ۱ و ۲ شرکت فولاد خوزستان با عنوان اینکه در مدول زمزم ۲ کاتالیست‌های ایرانی شرکت سرو بارگذاری شده است، گفت: کیفیت بالای محصولات این شرکت باعث حذف نمونه‌های وارداتی شده است.
مهدی سروندی سرپرست تولید در واحدهای زمزم ۱ و ۲ شرکت فولاد خوزستان درخصوص روند بومی‌سازی کاتالیست‌های ایرانی و سهم آن در تولید آهناسفنجی کشور تصریح کرد: از سال ۸۵ و آغاز فعالیت شرکت نفت و گاز سرو در فولاد خوزستان بومی‌سازی و تولید کاتالیست‌های ایرانی کلید خورد و با استفاده از کاتالیست‌های تولیدی این شرکت در فولاد مبارکه که دارنده بزرگ‌ترین مدول تولید آهن اسفنجی در کشور به شمار می‌رفت عملا حذف واردات کاتالیست آغاز شد.
وی در ادامه در خصوص مصرف کاتالیست‌های ایرانی در تولیدات آهناسفنجی فولاد خوزستان گفت: فولاد خوزستان پنج مدول در اختیار دارد که دو مدول زمزم ۱و ۲ از کاتالیست‌های ایرانی شرکت سرو استفاده می‌کند که اخیرا مدول زمزم ۲ با ظرفیت یک میلیون تن در سال نسبت به بارگذاری کاتالیست شرکت سرو اقدام کرده است و احتمالا با توجه به نیاز تعویض کاتالیست مدول زمزم ۱ شاهد استفاده از محصولات همین شرکت در آن خواهیم بود.
این فعال صنعت فولاد در پاسخ به کیفیت و رقابت‌پذیری محصولات ایرانی با نمونه‌های خارجی گفت: کاتالیست‌های ایرانی علاوه بر کیفیت مناسب از برخی نمونه‌های خارجی نیز به مراتب عملکرد بهتری داشته و از توجیه اقتصادی بالاتری برخوردارند، به‌گونه‌ای‌که از حدود یک دهه پیش و با ورود کاتالیست‌های ایرانی به چرخه تولید عملا شاهد حذف کاتالیست‌های وارداتی هندی و چینی از بازار بوده‌ایم.
سروندی در پاسخ به اینکه آیا استفاده از کاتالیست‌های ایرانی باعث کاهش راندمان تولید شده است، گفت: باید توجه داشت که باید از کاتالیست‌های استاندارد در مدول‌های آهناسفنجی استفاده کرد و در صورتی‌که محصولی از استاندارد لازم برخوردار نباشد کاهش راندمان تولید را در پی خواهد داشت، اما روند تولید و کیفیت محصولات فولاد خوزستان حکایت از کیفیت و استاندارد بالای کاتالیست‌های سرو دارد.
برتری نسبی کاتالیست‌های ایرانی در مقایسه با نمونه‌های هندی
مدیر کارخانه احیای شرکت توسعه آهن و فولاد گل‌گهر در خصوص بومی‌سازی کاتالیست‌های مصرفی حوزه فولاد گفت: از سه سال گذشته کاتالیست‌های ایرانی شرکت نفت و گاز سرو در واحد ۲ این شرکت مورد استفاده قرار گرفته که نه‌تنها هیچ تفاوتی به لحاظ کیفی با نمونه‌های هندی ندارد، بلکه از برتری نسبی نیز برخوردار بوده، به گونه‌ای‌که پیش‌بینی می‌شود با وجود عمر مفید پنج‌ساله کاتالیست‌های مصرفی محصولات ایرانی از طول عمر و راندمان بیشتری برخوردار باشند.
حمزه ایزدی در خصوص بومی‌سازی کاتالیست‌های مورد استفاده در واحدهای احیای مستقیم گفت: تا پیش از بومی‌سازی و استفاده از محصولات ایرانی واحدهای احیای مستقیم غالبا از محصولات شرکت سودکمی هند استفاده می‌کردند.
وی در ادامه افزود: واحد گوهر و کوثر شرکت توسعه آهن و فولاد گل‌گهر در سال‌های ۹۵ و ۹۷ به بهره‌برداری رسیدند که در هر دو واحد از کاتالیست‌های شرکت دانش‌بنیان نفت و گاز سرو استفاده کردیم، به‌طوری‌که سال ۹۵ و همزمان با راه‌اندازی واحد کوثر از کاتالیست‌های ایرانی و نیز در سال‌جاری و در تعویض کاتالیست‌های خارجی واحد گوهر از کاتالیست‌های این شرکت ایرانی استفاده کردیم.
این فعال حوزه فولاد در خصوص کیفیت کاتالیست‌های ایرانی شرکت سرو گفت: در سه سالی که کاتالیست‌های سرو مورد استفاده قرار گرفته نه تنها هیچ تفاوتی به لحاظ کیفی با نمونه‌های هندی ندارد، بلکه از برتری نسبی نیز برخوردار بوده، به گونه‌ای‌که پیش‌بینی می‌شود با وجود عمر مفید ۵پنج ساله کاتالیست‌های مصرفی محصولات ایرانی از طول عمر و راندمان بیشتری برخوردار باشند.
ایزدی همچنین به قیمت و خدمات پس از فروش محصولات ایرانی اشاره کرد و گفت: قیمت کاتالیست‌های ایرانی به مراتب پایین‌تر از نمونه‌های وارداتی است، اما نکته حائز اهمیت تامین کاتالیست مورد نیاز در زمان مورد نظر است که در مورد محصولات هندی نه‌تنها سالانه شاهد افزایش قیمت بودیم، بلکه حضور انحصاری آنها در بازار ایران باعث شده بود تا در تامین بهنگام کاتالیست نیز با مشکل مواجه باشیم که در کاتالیست‌های ایرانی سرو نگرانی در این باره وجود ندارد.
وی تاکید کرد: تا سه سال قبل در مجتمع آهن و فولاد گل‌گهر که از محصول ایرانی اطمینان حاصل نشده بود ترجیح فولادسازان استفاده از کاتالیست‌های هندی بود که امتحان خود را پس داده بودند، اما در حال حاضر به نظر می‌رسد مصرف کاتالیست‌های هندی به حداقل رسیده و واردات نیز عملا متوقف شده که خود زمینه ارزآوری را نیز فراهم آورده است.
کاتالیست سرو با کیفیتی بالاتر از نمونه خارجی
جواد عسکری سرپرست تولید در مگامادولهای احیای مستقیم شرکت فولاد مبارکه خاطرنشان کرد: تولید در شرکت‌های فولادی تا اواخر دهه ۸۰ تنها با استفاده از کاتالیست‌های وارداتی از هند انجام می‌گرفت که در آن برهه زمانی به دلیل آنکه شرکت‌های هندی از ارائه گارانتی و خدمات پس از فروش طفره می‌رفتند حاشیه سود تولید را تحت‌الشعاع قرار می‌داد.
وی در ادامه افزود: علاوه بر مشکلات نبود گارانتی در برخی نمونه‌ها شاهد استحکام نامناسب و خردایش زیاد کاتالیست‌های هندی بودیم که با توجه به اینکه بازار کاتالیست عملا در انحصار هندی‌ها بود، هیچ‌گونه اصلاح و تغییری برای رفع مشکلات صورت نمی‌گرفت.
جواد عسکری که کتابی ماندگار نیز در حوزه ریفرمینگ و کاتالیست احیا با همکاری دکتر مهران رضایی نگاشته، در این رابطه افزود: شرکت نفت و گاز سرو اولین شرکت دانش‌بنیانی بود که برای تولید کاتالیست‌های ایرانی وارد مذاکرات شد که با توجه به اهمیت موضوع با حمایت وزارت صمت نیز همراه بود. البته در آن زمان اطلاعات زیادی نسبت به دانش فنی کاتالیست در ایران و حتی فولاد مبارکه نیز وجود نداشت، اما در نهایت پس از مدت‌ها بررسی نیازها و استانداردهای مورد نیاز مبارکه اعلام شد و تولید آزمایشی کلید خورد و این مسیر تا استفاده صنعتی چندین مادول در فولاد مبارکه ادامه پیدا کرده است.
عسکری ادامه داد: در سال ۱۳۸۸ نخستین استفاده رسمی از کاتالیست‌های ایرانی سرو در قالب چند تیوپ خریداری شد و همزمان با کاتالیست‌های هندی در مادول‌های احیای مستقیم به کار گرفته شد، اما نتایج نشان می‌داد محصول ایرانی به لحاظ کیفیت تفاوتی با محصولات وارداتی نداشته و در برخی موارد نتایج بهتری را نیز به ثبت رسانده بود.
سرپرست تولید در مگامادولهای احیای مستقیم شرکت فولاد مبارکه به شکل‌گیری شرکت‌های جدید تولیدکننده کاتالیست اشاره کرد و گفت: با توسعه و پیشرفت شرکت کاتالیست سرو برخی از کارشناسان از این شرکت جدا شدند و با تشکیل شرکتی جدید اقدام به تولید کاتالیست صنایع فولاد کردند که البته تجربه نشان داده است کار با کاتالیست‌های سرو به مراتب آسان‌تر بوده و نتیجه بهتری را به همراه دارد.
وی در واکنش به این امر که شرکت سرو نخستین تولیدکننده کاتالیست‌های احیای مستقیم بوده دلیل مبارکه برای استفاده از کاتالیست‌های شرکت‌های دیگر چیست، گفت: باید توجه داشت که رقابت در بازار زمینه‌ساز ارتقای کیفیت و خدمات خواهد بود، اما در برخی موارد فشارهایی هست که امکان هرگونه تصمیم‌گیری را سلب می‌کند.
این کارشناس حوزه فولاد در پاسخ به امکان رقابت کاتالیست‌های ایرانی در بازار جهانی گفت: محصولات شرکت سرو به لحاظ کیفیت و تنوع محصولات از رقابت‌پذیری بالایی برخوردار بوده و می‌تواند در صورت فراهم شدن زیرساخت‌های صادراتی سهم خوبی از بازار را به خود اختصاص دهد. امسال شاهد صادرات کاتالیست توسط مجموعه دانش‌بنیان نفت و گاز سرو بودیم که برای نخستین‌بار صورت پذیرفت. قطعا این افتخار به کل صنعت فولاد، پتروشیمی و پالایش تعلق دارد، چراکه با حمایت شرکت‌های پیشگام این صنایع این مهم رقم خورده است.
کیفیت کاتالیست‌های سرو همپای نمونه‌های وارداتی است
مدیر کنترل فرآیند احیای مستقیم شرکت فولاد کاوه جنوب کیش از بارگذاری کاتالیست‌های ایرانی شرکت نفت و گاز سرو در یکی از مادول‌های این شرکت خبر داد و گفت: با گذشت ۶ ماه از بارگذاری عملکرد کاتالیست‌های ایرانی تفاوتی با نمونه‌های هندی نداشته و آهناسفنجی با بهترین کیفیت تولید می‌شود.
محمد لک مدیر کنترل فرآیند احیای مستقیم شرکت فولاد کاوه جنوب کیش در خصوص مزیت‌های استفاده از کاتالیست ایرانی سرو در مادول‌های احیای مستقیم این شرکت گفت: از شهریور امسال و پس از ۱۱ سال کاتالیست‌های ایرانی شرکت سرو در یکی از مادول‌های احیای مستقیم این شرکت بارگذاری شد و با گذشت حدود ۶ ماه بدون هرگونه افت کیفیت و مشابه نمونه‌های هندی در حال بهره‌برداری است.
وی در ادامه افزود: اینکه چرا از کاتالیست‌های ایرانی سرو در آن مجتمع استفاده شده به رویکرد و سیاست مدیران ارشد بر‌می‌گردد، اما قطعا این تصمیم به لحاظ مزایایی بوده که در بحث قیمت و خدمات پس از فروش برای مجموعه به همراه داشته است.
این فعال حوزه فولاد با عنوان اینکه سیاست دولت بر حمایت از کاتالیست‌های ایرانی متمرکز شده است، گفت: در مدت۶ ماهی که کاتالیست‌های ایرانی در مادول‌های این شرکت بارگذاری شده به لحاظ کیفیت و راندمان تولید با نمونه‌های هندی تفاوتی نداشته است، اما حصول نتیجه نهایی به زمان بیشتری نیاز دارد که به نظر می‌رسد در این راستا مشکلی وجود نخواهد داشت.
لک در این راستا رفتار شرکت‌های ردار را با کاتالیست حائز اهمیت دانست و گفت: برای بهره‌برداری از کاتالیست باید استانداردهای تعریف‌شده را رعایت کرد و رفتار نامناسب علاوه بر کاهش عمر کاتالیست کیفیت آهن اسفنجی تولیدی را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. این موضوع در مجموعه فولاد کاوه جنوب کیش به خوبی رعایت شده، به گونه‌ای که با وجود عمر مفید ۶ ساله کاتالیست موفق به ثبت رکورد بهره‌برداری ۱۱ ساله از کاتالیست‌های قبلی بارگذاری شده از سال ۱۳۸۹ شده‌ایم.
شرکت نفت و گاز سرو که در سال ۱۴۰۰ به عنوان صادرکننده نمونه ملی برگزیده شده است، به واسطه رعایت استاندارد و کیفیت مناسب زمینه حذف نمونه‌های وارداتی هندی و صرفه‌جویی ارزی را فراهم آورده، به گونه‌ای که هم‌اکنون ۲۳ ریفرمر و مگاریفرمر واحدهای آهن اسفنجی کشور از تولیدات این مجموعه دانش‌بنیان بهره می‌گیرند.
