مدیرعامل شرکت شهرک‌های کشاورزی خبر داد
واگذاری ۷۲۰۰ هکتار اراضی کشاورزی به سرمایه‌گذاران
این میزان صادرات در حالی رخ داده که ایران در بحث کشاورزی و تولید مواد غذایی موردنیاز جامعه با چالش‌هایی در حوزه منابع مخصوصا منابع آب مواجه است که این موضوعات ضرورت جدی برای استفاده بهینه از این منابع و جلوگیری از هدر رفت آب و فرسایش خاک همراه با افزایش بهره‌وری از این منابع را ایجاب می‌کند. در سوی دیگر این معادله، بحث تامین امنیت غذایی و اشتغال‌زایی نیز از فاکتورهای دخیل و بسیار موثر در این موضوع است.به همین دلیل باید سیاست‌های بخش کشاورزی به‌گونه‌ای تنظیم شود که ضمن دستیابی به امنیت غذایی و اشتغال مناسب، حفظ منابع آب و خاک نیز در سرلوحه کار قرار گیرد. توسعه کشت‌های متراکم و گلخانه‌ای محصولات کشاورزی در قالب شهرک‌های کشاورزی و نیز مجتمع‌های تولیدی در حوزه‌های پرورش دام، طیور و شیلات از جمله راهکارهای نیل به این خواسته است. به همین جهت است که ارزش کار شرکت شهرک‌های کشاورزی که در حوزه ساماندهی طرح‌های تولیدی در بخش‌های گلخانه، دام، طیور و شیلات فعالیت می‌کند برای کشور ما در جایگاه مهم و حساسی قرار دارد. علی‌اشرف منصوری، رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل شرکت شهرک‌های کشاورزی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» در مورد گستره کاری شرکت و چگونگی فعالیت‌های آن توضیح می‌دهد.
***
شرکت شهرک‌های کشاورزی چگونه شکل گرفت؟
تا سال ۱۳۹۲ «شرکت مادر تخصصی کشاورزی و دامپروری و منابع‌طبیعی» در مجموعه وزارت جهاد کشاورزی فعالیت داشت و در آن سال، وزارتخانه باهدف کاربردی کردن شرکت لایحه‌ای برای تغییر آن به «شرکت شهرک‌های کشاورزی» با یکسری شرح وظایف و انتظارات جدید که برای آن تعریف شده بود به مجلس ارائه کرد؛ چراکه شرکت مادر تخصصی سابق یک سری از کشت و صنعت‌ها را در سطح کشور را هدایت و راهبری می‌کرد، که براساس اصل ۴۴ قانون اساسی تعداد زیادی از این شرکت‌ها به بخش‌خصوصی واگذار شده بود و بعضی دیگر از آنها هم در حال واگذاری بودند و عملا دیگر شرکت مادر تخصصی با آن شرح وظایف، کارآیی و ضرورتی نداشت که در واقع به جای آن شرکت شهرک‌های کشاورزی ایجاد شد. پس از تصویب مجلس، شرکت شهرک‌های کشاورزی وظیفه هدایت، راهبری وتوسعه و ساماندهی شهرک‌های کشاورزی در سطح کشور را عهده‌دار شد و از طرفی این مجموعه تنها شرکت «توسعه‌ای» با وظایف حاکمیتی در مجموعه وزارت جهاد کشاورزی است.
توسعه کشت‌های متراکم و گلخانه‌ای محصولات کشاورزی در قالب شهرک‌های کشاورزی اصلی‌ترین فعالیت شما است، چرا وارد این مقوله شدید؟
فعالیت‌های شرکت ما در سه حوزه کشت‌های گلخانه‌ای، دام و طیور و شیلات تعریف شده و در این سه حوزه در کل پهنه کشور فعالیت داریم، اما به لحاظ برخی محدودیت‌ها و تاثیر‌گذاری توسعه گلخانه در تحقق سیاست‌های کلی نظام و وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر جهش تولید و حفظ و تقویت منابع پایه کشور، به گستردگی توسعه این فعالیت و اهمیت آن بیشتر از بقیه مورد توجه بوده است. ایران دارای اقلیمی خشک و نیمه‌خشک بوده و آب برای تولید محصولات کشاورزی عامل تعیین‌کننده و مهمی محسوب می‌شود. براساس بررسی‌های کارشناسی، در کشت‌های گلخانه‌ای صرفه‌جویی ۱۲ برابری آب در تولید هر کیلوگرم محصول تولیدی و افزایش تولید ۱۰ برابری در واحد سطح نسبت به فضای باز را به همراه خواهد آورد. درحالی که با مدیریت صحیح رسیدن به ارقام بالاتر از آن نیز امکان‌پذیر بوده و پیوستگی تولید و عرضه به بازار را نیز خواهد داشت. بنابراین توسعه کشت‌های گلخانه‌ای در ایران یکی از مهم‌ترین سیاست‌های افزایش بهره‌وری اقتصادی در کشاورزی و مدیریت راهبردی آب است. بهره‌گیری از سیستم‌های کشت کنترل شده برای تولید محصولات باغبانی در سرتاسر جهان گسترش وسیعی دارد به نحوی که بر اساس آمار جهانی فائو سطح زیر کشت گلخانه‌های دنیا (شامل گلخانه‌های تونلی، خورشیدی، تک‌قلو پلاستیکی، به‌هم‌پیوسته پلاستیکی و شیشه‌ای) حدود ۳ میلیون هکتار است. میزان گلخانه‌های کشور در شرایط کنونی بالغ بر ۱۸هزار و ۵۰۰ هکتار است که سهم گلخانه‌های ایران از گلخانه‌های جهان معادل ۶/ ۰ درصد است.
اقدامات شکل‌گرفته در این بخش شامل چه مباحثی می‌شود؟
شهرک‌های گلخانه‌ای در دولت یازدهم و دوازدهم مورد توجه جدی قرار گرفته و با این حمایت توانستیم فعالیت‌های گسترده‌ای را آغاز کنیم. این در حالی است که به‌‌رغم برخی محدودیت‌ها در سال‌های اخیر با رویکرد جذب سرمایه‌های بخش خصوصی در راستای رونق و جهش تولید، ایجاد اشتغال پایدار و تقویت صادرات و ارزآوری، گام‌های ارزشمندی برای حفظ منابع پایه و بهره‌برداری مناسب از منابع برداشته شده است. برخی اقدامات این شرکت در حوزه ایجاد شهرک‌های کشاورزی که عمدتا تامین منابع آن در سفرهای استانی دولت و کمک سازمان برنامه و بودجه کشور صورت گرفته شامل مطالعات شناسایی و استعداد یابی در کلیه استان‌های کشور و تعیین ۲۷۳هزار هکتار از اراضی کشور به عنوان اولویت اول برای توسعه شهرک‌های کشاورزی است. انجام فرآیند مستندسازی، مراحل قانونی و تحویل بیش از ۴۱ هزار هکتار از اراضی استان‌ها برای ایجاد شهرک‌های کشاورزی در قالب تعداد ۱۹۲ شهرک دولتی، موافقت با ایجاد ۱۲۴ شهرک خصوصی در ۳۳۰۰ هکتار از اراضی مستثنیات مردم، انجام مطالعات طراحی تفصیلی برای ایجاد ۹۲ شهرک به مساحت حدود ۴۰هزار هکتار، انجام مطالعات نظام بهره‌برداری در ۲۹هزار هکتار از اراضی شهرک‌ها و واگذاری بیش از ۷هزار و۲۰۰ هکتار از عرصه‌های آماده واگذاری در ۱۰۰ شهرک به صورت اجاره به شرط تملیک و نظارت مستمر بر فعالیت سرمایه‌گذاران از جمله فعالیت‌های این شرکت است. از مجموع ۷هزار و ۲۰۰ هکتار زمین در اختیار سرمایه‌گذاران حدود ۵هزار و ۱۰۰ هکتار در ۹۰ شهرک کشاورزی در مرحله ساخت واحدهای تولیدی یا بهره‌برداری است.
در خصوص آخرین وضعیت توسعه و ساخت شهرک‌های کشاورزی بفرمایید؟
تاکنون حدود ۸۵۰۰ هکتار از عرصه‌های در اختیار، به سرمایه‌گذاران به صورت اجاره به شرط تملیک واگذار شده که به لحاظ حساسیت تحقق اهداف شهرک‌ها و در فرآیند نظارت و کنترل مستمر برای حدود هزار و ۳۰۰ هکتار از موارد واگذار شده و به‌دلیل عدم انجام تعهدات و انحراف از اهداف قرارداد خلع و فسخ انجام شده، اما هم اکنون بیش از هفت‌هزار و ۲۰۰ هکتار از اراضی شهرک‌ها در اختیار سرمایه‌گذاران است. بیشتر آنها در حال ساخت یا بهره برداری یا انجام مقدمات آغاز فعالیت است؛ البته در تلاش گسترده هستیم که تا پایان سال‌جاری با برداشتن برخی موانع، سطح واگذاری در این شهرک‌ها به ۹ هزار هکتار برسد. بیشترین واگذاری شهرک‌های کشاورزی مربوط به دو سال اخیر بوده است و از ابتدای اجرای طرح توسعه شهرک‌های کشاورزی تاکنون بیش از ۷ هزار و ۲۰۰ هکتار از شهرک‌های کشاورزی به متقاضیان به‌صورت اجاره به‌شرط تملیک واگذار شده است. برای افزایش سرعت توسعه شهرک‌های کشاورزی در دوسال اخیر بیش از ۱۰هزارمیلیارد ریال تسهیلات بانکی جذب و هم‌اکنون نیز بیش از ۴۰هزار میلیارد ریال پرونده تسهیلاتی در شعب بانک‌های عامل وجود دارد که امیدواریم سریعا تعیین تکلیف و منجر به قرارداد و شروع عملیات اجرایی طرح‌ها شود.
اقدامات مطالعه‌ای نیز در این خصوص دارید؟
علاوه بر سایر مطالعات پایه و تکمیلی تا به‌حال برای حدود ۴۰هزارهکتار از اراضی در اختیار مطالعات و طراحی انجام شده یا در حال انجام بوده که به برخی از پروژه‌های بزرگ مقیاس اشاره می‌شود. مثلا در حوزه شیلات پروژه‌هایی مطالعه شده و آماده ساخت هستند که ساخت برخی از آنها شروع شده است معادل حدود سه برابر وضعیت موجود کشور است. در بخش دام وطیور علاوه بر شهرک‌های دامپروری (سبک و سنگین) در بخش طیور ما یک شهرک زنجیره تولید تخم مرغ در استان گلستان در حال ساخت داریم که در تکمیل فاز نهایی حدود ۱۵۰ هزارتن تخم‌مرغ تولید داشته که معادل ۱۵ درصد تولید فعلی کشور است و استانداردهای بالایی دارد؛ سایر شهرک‌ها شامل شهرک گلخانه‌ای هزار و۶۰۰ هکتاری مغان در استان اردبیل، شهرک شیلاتی پرورش میگو در منطقه گمیشان در استان گلستان در سطح ۶۵۰۰ هکتار، ۴ شهرک شیلاتی پرورش میگو در استان هرمزان در سطح ۱۹هزار هکتار (حسن‌لنگی، سدیج‌ویکدار غربی در منطقه جاسک، مهرگان در بندرلنگه) شهرک شیلاتی رودشور در استان بوشهر در سطح ۲۴۵۰ هکتار، شهرک گلخانه‌ای زیردان در منطقه چابهار استان سیستان و بلوچستان در سطح هزارهکتار و شهرک گلخانه‌ای گندمبان در استان کرمانشاه در سطح حدود ۵۰۰ هکتار، شهرک گلخانه‌ای حصار گلی ورامین در تهران در سطح ۱۹۰ هکتار و... نمونه‌ای از این فعالیت‌ها است.
توسعه گلخانه‌ها به چه میزان در اشتغال‌زایی اهمیت دارند؟
توسعه گلخانه‌ها به لحاظ بیشترین بهره‌وری مصرف آب و تولید چند برابری نسبت به فضای باز و همچنین میزان اشتغال بالایی که ایجاد می‌کرد، بسیار حائز اهمیت است و یکی از برنامه‌های اصلی وزارت جهاد کشاورزی است. به طوری که طی برآورد انجام گرفته، در یک گلخانه یک هکتاری از شروع مراحل احداث تا بعد از بهره‌برداری و تولید محصول و بازاریابی و تامین خدمات و نهاده‌های موردنیاز به‌طور مستقیم و غیرمستقیم برای بیش از ۲۰ نفر اشتغال‌زایی ایجاد می‌کند. در واقع هیچ فعالیتی در حوزه کشاورزی وجود ندارد که به نسبت سرمایه‌گذاری صورت گرفته به این میزان و مانند گلخانه‌ها ایجاد اشتغال کند. هم در زمان ساخت و صنایع پیشین تامین تجهیزات موردنیاز، هم در زمان کاشت، داشت و برداشت هم در امور آماده‌سازی قبل از کاشت و تامین نهاده‌ها، در بسته‌بندی و فرآوری، بازرگانی گلخانه‌ها پتانسیل بالایی برای اشتغال دارند.
چه مشکلات و درخواست‌هایی برای توسعه فعالیت دارید؟
برای تسریع در پیشبرد کارهای شرکت و توسعه شتابان و موثر فعالیت‌های این شرکت اثرگذار در اقتصاد و اشتغال کشور، نیاز به تامین منابع اعتباری برای ایجاد و تکمیل زیرساخت‌ها و همچنین کمک دستگاهای خدمات‌رسان نظیر وزارتخانه‌های نیرو و نفت برای تامین انرژی موردنیاز شهرک‌های کشاورزی است؛ ضمن اینکه نیاز به حمایت‌های قانونی برای اصلاح و ایجاد برخی قوانین و مقررات هستیم البته برای برای جلب حمایت و رفع برخی موانع تفاهم‌نامه‌ای بین وزرای کشور و جهاد کشاورزی در مورد مساعدت و تعامل در احداث و توسعه شهرک‌های کشاورزی داشتیم تا از ظرفیت استانداران و مجموعه جهاد کشاورزی استان‌ها بهره‌مند شویم و خوشبختانه از سوی هر دو وزیر، هم به استانداران و هم به روسای سازمان‌های جهاد کشاورزی ابلاغ و شیوه‌های رفع موانع در آن دیده شده است. علاوه بر این، با استانداران هر استان هم تفاهم‌نامه داریم که برای پیشبرد مسائل به ما کمک می‌کنند تا این امر ملی باهدف تامین امنیت غذایی و ایجاد اشتغال ساماندهی شود. انتظار داریم دستگاه‌هایی که با آنها در ارتباط هستیم در بحث زیرساخت‌ها با ما همکاری لازم را داشته باشند؛ از جمله وزارت نیرو و وزارت نفت که طبق مصوبه هیات دولت باید در بحث تامین خدماتی مانند آب و برق و گاز با ما همکاری کنند، البته با انجام مطالعات آمایش کل کشور، ۲۷۳ هزار هکتار از اراضی برای طرح‌های مختلف مستعد تشخیص داده شده است که در خیلی از این موارد مشکل کمبود آب داریم همچنین همکاری و مساعدت وزارت نیرو داریم.
