ارزش پول ملی ژاپن در کف ۲۴ساله خود نسبت به دلار قرار گرفت
فشار نرخ بهره بر« ین»
به دنبال افزایش نرخ بهره فدرال رزرو آمریکا، بانک مرکزی ژاپن اعلام کرد سیاست انبساطی خود را ادامه خواهد داد و خبری از افزایش نرخ بهره نیست. همین موضع باعث شد روز پنجشنبه ارزش ین کاهش پیدا کند. نگرانی‌ها زمانی تشدید می‌شود که به احتمال زیاد با رسیدن نرخ برابری دلار به ین به سطح 150، دولت چین نیز اقدام به تضعیف نرخ یوان کند تا بازارهای صادراتی خود را به ژاپن واگذار نکند. با این حال مقامات ژاپنی اعلام کرده‌اند در صورت بالا رفتن سرعت کاهش ارزش ین دخالت خواهند کرد. آخرین بار که ژاپن برای حمایت از ارز خود مداخله کرد به بحران مالی آسیا در سال 1998 بازمی‌گردد. از سوی دیگر مداخله بانک مرکزی ژاپن نیز می‌تواند به تشدید رکود در اقتصاد این کشور منجر شود. در این شرایط به نظر می‌رسد در صورتی اقتصاد ژاپن از وضعیت فعلی خود قادر به خروج خواهد بود که به دنبال پایان بحران کرونا و بازگشایی مرزهای این کشور، چشم‌انداز رشد اقتصادی ژاپن مثبت شود و مقامات این کشور را متقاعد به افزایش نرخ بهره کند.
ین در سرازیری
روز پنجشنبه ارزش ین ژاپن به پایین‌ترین سطح خود از آخرین بحران ارزی آسیا در اکتبر 1998 رسید و نرخ برابری دلار به ین در سطح 135 ایستاد. این در حالی است که در آغاز سال جاری میلادی این نرخ در سطح 115 قرار داشت که از کاهش ارزش 16درصدی ارزش ین در برابر دلار حکایت دارد. ین سومین ارز پرمعامله در جهان است و سرعت کاهش اخیر ارزش آن، سریع‌ترین تغییر از سال 2013 به حساب می‌آید. این کاهش سریع در ارزش ین به دنبال سیاست‌های پولی متضاد بانک مرکزی ژاپن و فدرال رزرو رخ داده است. روز دوشنبه ارزش دلار به بالاترین حد خود در برابر ارزهای رقیب رسید. این افزایش ارزش دلار به دنبال ترس از رکود اقتصادی جهانی و پیش‌بینی افزایش شدید نرخ بهره توسط فدرال رزرو رقم خورد که دلار را به پناهگاهی امن برای فعالان بازار جلوه می‌دهد. این در حالی است که بانک مرکزی ژاپن از اتخاد سیاست مشابه خودداری کرده است و همچنان بر اجرای سیاست انبساطی اصرار دارد. همین مسئله موجب شده واگرایی نرخ بهره میان بانک مرکزی ژاپن و فدرال رزرو تاثیر خود را بر ین بگذارد و موجب تضعیف آن شود. شکاف بین بازده اوراق قرضه دولتی 10ساله ژاپن و اوراق قرضه در ایالات متحده 93/ 2درصد است که بالاترین میزان در سه سال و نیم اخیر به شمار می‌رود. این در حالی است که این شکاف با بازده اوراق قرضه دولتی آلمان در بالاترین حد در 8 سال گذشته قرار دارد.
موضع مثبت سیاستگذار ژاپنی
به دنبال آغاز بحران کرونا و وقوع رکود در اقتصاد جهانی، بانک مرکزی ژاپن نیز مانند دیگر بانک‌های مرکزی اقتصادهای پیشرفته جهان نرخ بهره خود را کاهش داد و به جنگ با رکود رفت. با گسترش واکسیناسیون و نزدیک شدن به پایان کرونا اقتصادهای جهانی با رشد اقتصادی بالا روبه‌رو شدند و با وقوع تورم، سیاست‌های انقباضی را در پیش گرفته‌اند. با این حال اقتصاد ژاپن نه‌تنها تورم بالایی را تجربه نکرد، بلکه برای اولین بار در هفت سال گذشته در ماه آوریل با ثبت نرخ 1/ 2درصدی بالاتر از تورم 2درصدی هدف‌گذاری‌شده قرار گرفت. در واقع سیاست انبساطی فعلی بانک مرکزی ژاپن نه تنها برای اقتصاد این کشور مشکل‌ساز نشده بلکه به نوعی مطلوب نیز به شمار می‌رود. به همین دلیل سیاستگذار ژاپنی علاقه‌ای به افزایش نرخ بهره نشان نداده و در برابر فشارها برای تغییر سیاست‌هایش مقاومت کرده است. در واقع ین ضعیف‌تر به طور بالقوه بهترین فرصت را برای تضمین تورم پایدار در سال‌های اخیر به ژاپن ارائه می‌دهد. گذشته از این مسئولان ژاپنی امیدوارند حفظ نرخ بهره در این سطح در کنار تضعیف ین، صادرات این کشور را افزایش دهد و از سوی دیگر به تثبیت رشد مثبت اقتصاد ژاپن منتهی شود. بانک مرکزی ژاپن بیم آن دارد که در صورت بالا بردن نرخ بهره، اقتصاد این کشور وارد دوره رکود تازه‌ای شود.
با این حال کارشناسان معتقدند حرکت ین به سمت سطح برابری 150 با دلار می‌تواند به این منتهی شود که رقبای ژاپن مانند چین متقاعد شوند ارزش پول خود را کاهش دهند تا مزایای صادراتی‌شان از دست نرود، چرا که چین نمی‌خواهد از محل کاهش ارزش ارز رقبایش متضرر شود. ین نسبت به یوان چین به پایین‌ترین حد در 7 سال اخیر تضعیف شده است و در برابر وون کره و دلار تایوان به پایین‌ترین حد خود در چند سال اخیر رسیده است که می‌تواند کسری تجاری ژاپن را بهبود دهد. کارشناسان معتقدند ضعف ارز ژاپن برای حفظ رقابت‌پذیری حیاتی است.
مخالفان چه می‌گویند؟
با این حال خانوارهای ژاپنی و صاحبان کسب‌و‌کار با سیاستگذاران این کشور هم‌نظر نیستند. افزایش ارزش دلار نسبت به ین می‌تواند به افزایش قیمت کالاهای وارداتی برای خانوارهای ژاپنی منتهی شود و هزینه‌های آن‌ها را بالا ببرد. علاوه بر این افزایش بی‌امان قیمت نفت در بازارهای جهانی نیز به دلیل موقعیت ژاپن به عنوان واردکننده انرژی، بر ارزش ین اثرگذار است. مدیران ژاپنی نسبت به تضعیف ین به‌مراتب مواضع محتاط‌تری دارند. بر‌اساس نظرسنجی انجام‌شده توسط انجمن مدیران شرکت‌های ژاپن، حدود 74درصد از مدیران می‌گویند تضعیف ین تأثیر منفی بر اقتصاد کشور دارد. بیش از 30 درصد از پاسخ دهندگان گزارش داده‌اند که کاهش ارزش ین موجب کاهش درآمد آن‌ها شده است، در حالی که 26 درصد گفته‌اند که این ریزش به افزایش سود آن‌ها منجر شده است. کاهش ارزش شرکت‌های ژاپنی، افزایش کسری تجاری کشور و افزایش هزینه‌های واردات برای خانوارها از اصلی‌ترین نکات منفی سیاست فعلی است که پاسخ‌دهندگان به آن اشاره کرده‌اند.
حمایت بانک مرکزی از ین
مقامات بانک مرکزی ژاپن احتمال مداخله برای حفظ ارزش ین را رد نمی‌کنند. گرچه این نهاد روز جمعه اعلام کرد که نگران سقوط ارزش ین است اما بسیاری از کارشناسان همچنان این اظهارات را قاطعانه نمی‌دانند. آخرین باری که ژاپن برای حمایت از ارز خود مداخله کرد به سال 1998 بازمی‌گردد، زمانی که بحران مالی آسیا باعث خروج سریع سرمایه از این منطقه شد. قبل از آن، توکیو برای مقابله با سقوط ین در سال های 1992-1991 مداخله کرد. مداخله ارزی پرهزینه است و با توجه به دشواری تأثیرگذاری بر ارزش ین در بازارهای جهانی ارز، به‌راحتی می‌تواند با شکست مواجه شود. با این حال کارشناسان گلدمن ساکس بر این باورند نرخ ین به ثبات خواهد رسید؛ چرا که در هفته‌های آینده یا نرخ بهره ژاپن افزایش می‌یابد یا اقتصاد آمریکا وارد رکود می‌شود. به بیانی دیگر اگر پیش‌بینی و سیاست بانک مرکزی ژاپن درست باشد، این کشور می‌تواند چرخه‌‌ای از افزایش قیمت پایدار را تضمین کند که به رشد اقتصادهای آسیایی منتهی می‌شود و موتور موردنیاز رشد در آسیا را راه‌اندازی می‌کند. اما اگر اشتباه کند، خطر سقوط ارزش ین را به دنبال دارد. سقوط ین بانک مرکزی را برای تعدیل سیاست‌های خود به تکاپو می‌اندازد و ژاپن را به سمت یک رکود دیگر هدایت می‌کند.
