پویا جبل‌عاملی

گویی روزهای طلایی برای نفت به اتمام رسیده است. در حالی که تحلیلگران تا سال پیش مدعی بودند قیمت نفت حتی مرز صد دلار را به خاطر رشد افسارگسیخته چین و هند، پشت سر خواهد گذارد، اما امروز قیمت نفت از مرز ۷۸دلار به ۵۵دلار رسیده است و این به معنی آن است که با در نظر گرفتن قیمت نفت‌‌خام وست‌تگزاس اینترمدیت که در آخرین روز کاری هفته گذشته (۱۷نوامبر) به ۸۶/۵۴دلار رسید (هر چند در بازار نیویورک زمانی که بازارهای اروپا بسته شده بود، این قیمت اندکی افزایش یافت) نفت سنگین ایران در حدود ۴۵دلار معامله می‌شود.

اگرچه با رسیدن روزهای سردتر، این قیمت شاید به بالا انحراف پیدا کند، اما این گزاره واقعیتی تلخ است که روزهای خوش قیمت‌های سرسام‌آور برای ملل نفتی به پایان رسیده است. فراموش نکنیم آن روزهایی را که قیمت نفت زیر ده‌دلار بود و یکباره به بالای بیست دلار رسید و وقتی می‌‌خواست از مرز ۳۰دلار عبور کند، کشورهای عضو اوپک که باور نمی‌کردند این قیمت مداوم باشد می‌‌خواستند با افزایش عرضه، قیمت را در میزانی خاص تثبیت کنند. اما آنان اشتباه می‌کردند و قیمت در بالاتر از مرز ۳۰دلار نیز قدرت تثبیت داشت و حال نیز این قدرت را دارد که به قیمتی سقوط کند که کشورهای عضو اوپک باور ندارند و شاید ایران نیز باور ندارد، چرا که بودجه امسال را با نفت ۴۰دلار بست و حال ظاهرا قصد رقمی بالاتر را دارد.

ویژگی ساختار دولت آن است که وقتی به شرایطی عادت کرد،‌ دیگر سخت می‌تواند با وضعیت سخت‌تر کنار آید.به همین علت بود که زمان مطرح شدن بودجه ۸۵ بار‌ها توصیه شد که دولت باید با مدنظر قرار دادن استقلال اقتصاد از نفت تا حد ممکن بودجه خود را با قیمت پایین ببندد و مازاد آن را به حساب ذخیره ارزی بسپارد، توصیه‌ای که به فراموشی سپرده شد و دولت پرسید چرا از قیمت بالا استفاده نکنیم؟

شاید هنوز این قیمت‌ها زنگ را برای دولت به صدا در نیاورده است، اما بی‌تردید بستن بودجه با قیمت لبه پرتگاه (قیمتی چون ۴۵دلار که نفت ایران آرام‌آرام به این رقم می‌رسد و شاید از این نیز تا آغاز سال دیگر پایین‌تر بیاید) نیز عقلانی به نظر نمی‌رسد.

همچنانی که ویلیام نیسکانن در ایالات‌متحده نشان داده است، دولت یک دست هزینه‌های دولت را افزون می‌کند و این نتیجه‌گیری در ایران نیز مصداق یافته است و دولت توانسته است بدون نقدهای جدی، بودجه‌های بالا را با هزینه‌های بالا ببندد و هزینه کند.

امید که دولت این بار دیگر قیمت بالاتری را برای بودجه در نظر نیاورد، که وقتی روند قیمت جهانی نزولی است، هیچ کارشناسی روند افزایشی را برای بودجه توصیه نمی‌کند. دولت برای جبران روزی که باید بودجه خود را با قیمت پایین ببندد. باید از همین امسال این قیمت را پایین آورد. اخبار ضدونقیضی که در حدود چهل دلار انجام می‌شود، بی‌تردید چاره‌ساز روزهای آینده نخواهد بود. شاید قیمت نفت دیگر آنچنان پایین نیاید، اما هیچ دلیلی برای افزایش آن تا مرز پیشین نیز وجود ندارد.