محمد صادق جنان‌صفت

در اکتبر سال ۱۹۷۳ کشورهای عرب صادرکننده نفت تصمیم گرفتند حامیان رژیم صهیونیستی را تحریم نفتی کرده و به آنها نفت نفروشند. رهبران ایالات متحده آمریکا در برابر این اقدام کشورهای تولیدکننده نفت از سلاح غذا و تحریم فروش غلات استفاده کردند. مفهوم «پیمانه در برابر بشکه» از آن سال وارد ادبیات اقتصاد سیاسی جهان شد و نزد قانون‌گذاران آمریکایی جایگاه گسترده‌تری پیدا کرد. رهبران ایالات متحده آمریکا پیش از ۱۹۷۳ نیز کشورهای ناسازگار با سیاست‌های خود را تهدید به تحریم کرده و شمار قابل توجهی از کشورها را نیز مشمول تحریم کرده‌ بود.

رهبران این کشور معتقدند این سلاح نیرومندی برای به کرسی نشاندن خواسته‌هایشان در تقابل با کشورهای دیگر است. آمریکایی‌ها بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و به ویژه پس از تسخیر سفارت این کشور در ایران، تحریم اقتصادی ایران را در دستور کار قرار داده و در سال‌های اخیر به بهانه تولید سلاح هسته‌ای توسط ایران، بر شدت تحریم‌ها افزوده‌اند.

رهبران کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز در همدستی آشکار و پیروی از سیاست خارجی آمریکا، ایران را مشمول تحریم‌های خاص از جمله تحریم خرید نفت و تحریم بانک مرکزی کرده‌اند. این تحریم‌ها از دو روز پیش به صورت رسمی آغاز شده است.

درباره پیامدها و اثرات تحریم بر کسب و کار جامعه ایرانی دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. برآیند دیدگاه‌های گوناگون این است که نیروی تحریم هرگز توانایی فلج کردن اقتصاد ایران را به ویژه در کوتاه مدت ندارد. کسانی که این باور را دارند به چند مساله اشاره می‌کنند: یک مساله این است که فضای رقابتی در کسب‌وکار جهانیان و رقابت ده‌ها شرکت فعال در حوزه‌های گوناگون نفت یک عامل کم‌اثر شدن تحریم‌ها خواهد شد. شرکت‌های بزرگ می‌دانند که لحظه‌ای غفلت از رقیب در جریان تحریم می‌تواند جایگاه آنها را در بازار ایران مخدوش کند. علاوه بر این، ایران نیز به دلیل اینکه در همه دهه‌های سپری شده تحریم‌های کوچک و بزرگ را تجربه کرده است، راه‌های مقابله را آموخته و خود را تجهیز کرده است. با این همه اما یک موضوع را نباید نادیده گرفت و آن خطر تقلیل‌گرایی است.

خرد ناب و منطق مستحکم ایجاب می‌کند که مسوولان کشور ضمن امید دادن واقعی و درست به شهروندان آنها را از ژرفای خطرهای احتمالی آگاه کنند و خوش‌بینی را با خوش‌خیالی یکسان نگیرند. همان‌طور که برخی مسوولان در روزهای گذشته یادآور شده‌اند تحریم‌های جدید پردامنه و عمیق‌تر از هر زمان دیگری‌اند و مقابله با آنها تیزهوشی می‌خواهد. همانطور که ارعاب و خالی کردن دل شهروندان درست نیست، نادیده گرفتن خطرات نیز پسندیده نخواهد بود.