حمید زمان زاده

در نخستین تحلیل‌های رسمی از اثرات تورمی اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها توسط مقامات بانک مرکزی، ... ... معاون اقتصادی بانک مرکزی، اثر مستقیم افزایش ۱۰۰درصدی قیمت شش قلم کالا (بنزین، گاز، نفت سفید، نفت گاز، برق و آب) بر نرخ تورم را ۰/۳ درصد اعلام کرده است؛ یعنی با فرض تورم ۱۰ درصدی در حالت معمول، نرخ تورم تنها از ناحیه اثر مستقیم به ۱۰/۳ درصد افزایش خواهد یافت. به علاوه، اهمیت وزنی این شش قلم کالا در هزینه خانوارها معادل ۲/۷۱درصد هزینه‌های خانوار اعلام شده است. در نگاه اول، برآورد اثر مستقیم افزایش قیمت این شش قلم کالا بر نرخ تورم، بسیار اندک می‌نماید و به‌نظر می‌رسد این اثر مستقیم بر نرخ تورم، بسیار کمتر از حد، برآورد شده است و نیاز به محاسبه مجدد دارد.

بر اساس گزارش «شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران، شهریور ۱۳۸۹» که توسط بانک مرکزی منتشر شده است، شاخص قیمت کل در پایان شهریور ۸۹ بر اساس سال پایه ۸۳ برابر ۲۲۳/۲ و شاخص قیمت آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها برابر ۱۲۳ بوده است. به علاوه بر اساس اعلام معاون اقتصادی بانک مرکزی، وزن این کالاها در سبد خانوار برابر ۲/۷۱ درصد و در نتیجه وزن سایر کالاها برابر ۹۷/۲۹ درصد خواهد بود. بر این اساس، شاخص قیمت سایر کالاها در شهریور ۸۹ برابر ۲۲۶ واحد بوده است. اکنون بر اساس این ارقام، اگر فرض نماییم قیمت این شش قلم کالا با افزایش ۱۰۰ درصدی مواجه شود، با توجه به وزن ۲/۷۱درصدی آنها در سبد خانوار، شاخص کل قیمت در همان زمان از ۲۲۳/۲ به ۲۲۶/۵۴ واحد افزایش خواهد یافت. بنابراین اثر مستقیم افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت این شش قلم کالا بر نرخ تورم حدودا برابر ۱/۵ درصد خواهد بود و این یعنی با فرض تورم ۱۰ درصدی در حالت معمول، نرخ تورم تنها از ناحیه اثر مستقیم به ۱۱/۵درصد افزایش خواهد یافت. بنابراین اثر مستقیم، افزایش قیمت این شش قلم کالا بر نرخ تورم به میزان ۰/۳درصد به وضوح از صحت برخوردار نیست.

علاوه بر این، باید توجه نماییم که افزایش قیمت این شش قلم کالا بیش از ۱۰۰ درصد بوده است. افزایش قیمت بنزین ۳۰۰ درصد، گاز ۴۳۰درصد، نفت سفید ۵۰۰ درصد، نفت گاز ۸۰۰ درصد، برق به طور متوسط ۱۸۰ درصد و آب به طور متوسط ۲۰۰ درصد بوده است. با توجه به اهمیت وزنی این کالاها در سبد خانوار، شاخص قیمت این شش قلم کالا به طور متوسط با ۲۹۰ درصد افزایش مواجه شده است.

با این حساب با توجه به وزن ۲/۷۱ درصدی این کالاها در سبد مصرفی، شاخص کل قیمت از ۲۲۳/۲ به ۲۳۲/۸۷ واحد افزایش خواهد یافت که این امر به معنای ایجاد اثر مستقیم تورمی به اندازه ۴/۳ درصد خواهد بود. در واقع در روز آغاز اجرای طرح، شاخص قیمت مصرف‌کننده با افزایش ۴/۳ درصدی مواجه شده است و با فرض تورم ۱۰درصدی در حالت معمول، نرخ تورم تنها از ناحیه اثر مستقیم به ۱۴/۳ درصد افزایش خواهد یافت. البته باید تاکید نمود که این محاسبه اثر ناشی از افزایش قیمت سایر کالاها که از افزایش قیمت انرژی ناشی خواهد شد را در نظر نگرفته و صرفا اثر مستقیم را برآورد نموده است.