محمود صدری

حضور شخصیت‌های پرشمار آفریقایی در همایش دو روزه «هم‌اندیشی ایران و آفریقا» نشانه تحرک دیپلماتیک جمهوری اسلامی است. در روزگاری که ایران زیر فشار فزاینده ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا، رویگردانی تدریجی ژاپن و بازی‌های چندسویه روسیه و چین قرار دارد، یارگیری از میان کشورهای در حال توسعه ضرورت دارد. در چنین فضایی ایران به گسترش روابط با آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین نیاز دارد و می‌توان گفت این جهت‌گیری، درست‌ترین انتخاب ممکن ایران است. اما این جهت‌گیری درست به تنهایی برای پیشبرد سیاست خارجی کفایت نمی‌کند. زیرا بسیاری از کشورهای آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین فرصت‌ها و امکانات کافی در اختیار ندارند که ایران با اتکا به آنها بتواند همه فشارهای کنونی را بی‌اثر کند. مهم‌ترین فایده دوستی ایران با کشورهای در حال توسعه، بهره‌مندی از آرای آنان در مجامع جهانی از جمله مجمع عمومی سازمان ملل است. فایده دیگر نیز پاره‌ای مراودات اقتصادی محدود است که شاید بتواند تا حدودی از فشار تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا بکاهد. تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل وضع دیگری دارد و بعید است کشورهای در حال توسعه، حتی دوستان ایران، آمادگی نادیده گرفتن آن را داشته باشند.بنابراین، ایران در کنار گسترش روابط با آفریقایی‌ها، آسیایی‌ها و لاتینی‌ها می‌بایست به گزینه‌های موثرتر هم بیندیشد.

کشورهای جهان، معمولا اساس سیاست خارجی خود را به روابط با کشورهای همجوار و همسایه می‌گذارند. کشورهایی مانند چین و ژاپن با وجود خصومت‌های حل نشده ۶۰ ساله در راس شرکای تجاری یکدیگر قرار دارند. حتی تایوان که استان جدایی‌طلب چین به شمار می‌رود، در زمره چند شریک تجاری اصلی این کشور است.در سیاست خارجی ایران کشورهایی مانند عربستان سعودی، عراق، پاکستان و ترکیه اولویت دارند. در لایه بعدی نیز کشورهایی مانند شیخ‌نشین‌های کوچک‌تر حاشیه جنوبی خلیج فارس، جمهوری‌های آسیای مرکزی و قفقاز و کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا قرار می‌گیرند.بنابراین، ایران برای تکمیل و تعمیق فعالیت دیپلماتیک خود می‌بایست اقدام‌هایی مشابه نیز در حوزه‌های اخیر‌الذکر از خود نشان دهد.افزایش همکاری‌های تجاری، سیاسی و فرهنگی با کشورهای همجوار و همسایه و در هم تنیدن منافع و علایق این کشورها علاوه‌بر عایدات اقتصادی، زمینه‌های تقویت صلح و ثبات را نیز فراهم می‌کند. اعتمادسازی با محیط دیپلماتیک پیرامون، بر اهمیت و اقتدار کشور می‌افزاید و کشورهای دورتر با رغبت بیشتر و چشمداشت کمتر به سوی ایران خواهند آمد.