محمود صدری

یک هفته پس از گزارش نامتعارف آژانس انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران، برخلاف انتظار اولیه، تردیدها درباره شکل‌گیری اجماع جهانی علیه ایران افزایش یافته است. در گزارش آمانو مدیرکل آژانس، ایران برای نخستین‌بار به تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای متهم شده بود. آمریکایی‌ها امیدوار بودند پس از این گزارش، شکل دادن اجماع یا دست‌کم اکثریت قاطع علیه ایران در شورای امنیت آسان‌‌تر شود؛ اما برخی نشانه‌ها از دشوارتر شدن کار برای آمریکایی‌ها حکایت دارد. هیلاری کلینتون امروز به برزیل می‌رود تا رهبران این کشور را که از اعضای موقت شورای امنیت است به جانبداری از قطعنامه تحریم ایران ترغیب کند، اما گفته می‌شود برزیلی‌ها که مدتی است در پی گسترش روابط تجاری با ایران هستند، ممکن است درخواست آمریکا را نپذیرند.برزیل و دو عضو غیردائم دیگر یعنی ترکیه و لبنان تلویحا گفته‌اند که به قطعنامه احتمالی آمریکا رای ممتنع خواهند داد. چین نیز که از اعضای دائم و دارنده حق وتو است در هفته‌های اخیر بارها مخالفت خود را با وضع تحریم‌های تازه علیه ایران اعلام کرده است.

تحولات یک هفته اخیر از جمله مواضع چینی‌ها، برزیلی‌ها، لبنانی‌ها و ترک‌ها، برای آمریکا دلسردکننده است، اما این مواضع برای اطمینان بخشیدن به ایران کافی نیست، زیرا تصویب قطعنامه احتمالی علیه ایران فقط به ۹ رای مثبت و البته رای مثبت همه اعضای دائم از جمله چین احتیاج دارد و مواضع میانه کشورهایی مانند برزیل، ترکیه و لبنان تاثیر قاطعی بر روند حقوقی تصویب قطعنامه نمی‌گذارد. تنها فایده آرای ممتنع برای ایران این است که به لحاظ سیاسی اجماع جهانی علیه ایران شکل نمی‌گیرد. بنابراین ایران اکنون به حفظ موضع کنونی چین بیش از تغییر نظر اعضای غیردائم نیاز دارد. این کار البته مخاطراتی دارد، اما نتیجه آن ارزش این مخاطرات را دارد. خطر اصلی وضع کنونی این است که چینی‌ها می‌توانند برای وتوی احتمالی خود، ما به ازای بالایی طلب کنند. اگر ایران از عهده انتظارات چینی‌ها برنیاید، احتمال رجوع آنها به آمریکایی‌ها زیاد است. چینی‌ها برای روابط اقتصادی و تجاری خود با ایران اهمیت زیادی قائلند، اما هرگز این روابط را همسنگ روابط مشابه آن با آمریکا و اروپا به شمار نمی‌آورند. در واقع باید رفتار چینی‌ها را نوعی بازاریابی سیاسی تلقی کرد. آنها اکنون کالایی مرغوب یعنی یک رای تعیین‌کننده در اختیار دارند که انداختن آن به سبد ایران یا آمریکا، جهت تحولات را به دو سوی متفاوت می‌برد، هنر دیپلماسی ایران، اکنون باید رصد کردن دقیق رفتار چینی‌ها و تشخیص جهت‌گیری‌های آینده این کشور باشد که همواره در معرض دگرگونی است.