مهدی نصرتی

یکی از مهم‌ترین دلایل ظاهری مخالفت کشورهای غربی با برنامه ایران برای دستیابی به انرژی هسته‌ای، این است که با وجود دسترسی ایران به منابع عظیم نفت و گاز و قیمت تمام شده پایین آن، اصرار بر استفاده از انرژی نسبتا گران هسته‌ای، معقول نیست. این استدلال مخالفان را با استفاده از مفهوم آپشن می توان رد کرد. آپشن (option) که در فارسی به اختیار معامله ‌ترجمه شده است، یک ابزار مالی است که به خریدار آن این حق را می‌دهد که یک دارایی را در تاریخ معین و با قیمت معین بخرد (یا بفروشد) و البته اجباری در استفاده از این حق نیز وجود ندارد.

به طور مثال اگر خریداران نفت انتظار داشته باشند که قیمت آن در طی دوره آتی افزایش یابد، می‌توانند با خرید آپشن، این حق را پیدا کنند که در تاریخ معینی نفت را به قیمت از پیش تعیین شده بخرند و در حقیقت خود را در برابر افزایش شدید قیمت‌ها بیمه کنند. واضح است که اگر قیمت نفت افزایش پیدا نکند، دارنده آپشن از حق خود صرف نظر می‌کند. این جنبه جالب آپشن محدود به بازارهای مالی نبوده و قابل تعمیم به همه فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی است و منجر به معرفی مفاهیم جدیدتری چون آپشن‌های واقعی یا آپشن‌های مدیریتی شده است.

حال به توضیح موضوع انرژی هسته‌ای در این چارچوب می‌پردازیم. در این چارچوب سرمایه‌گذاری روی انرژی هسته‌ای همانند یک آپشن است؛ در صورتی که قیمت سایر منابع انرژی مانند نفت و گاز و... در آینده افزایش چشمگیری پیدا کند و جایگزین مناسبی نیز برای آن یافت نشود، کشورهایی که از قبل روی انرژی هسته‌ای سرمایه‌گذاری کرده‌اند، می‌توانند از نتایج تحقیقات و سرمایه‌گذاری‌های خود بهره‌مند شوند و در حقیقت در این حالت زمان را از دست نداده‌اند.

در سوی دیگر اگر قیمت نفت آنچنان افزایش پیدا نکند یا انرژی‌های نو و کم دردسر ظهور پیدا کنند، به طوری که استفاده از آنها نسبت به انرژی هسته‌ای مقرون به صرفه‌تر باشد، از ادامه موضوع انصراف داده می‌شود. ملاحظه می‌شود که در چارچوب این تئوری، انتظار کشورهای غربی برای رهاسازی برنامه هسته‌ای به دلیل در اختیار داشتن منابع نفت و گاز، غیرقابل قبول است.